KARADENİZ’DE MİLLİ MÜCADELE YANLISI MÜLKİ AMİRLER: MAZHAR TEVFİK ve NİZAMETTİN BEYLER

Mondros Mütarekesi sonrası Osmanlı toprakları hemen her yönden işgale uğramaya başlamıştır. Özellikle deniz kıyısı bölgeler ilk işgale uğrayan yerler olmuştur. Bu anlamda Samsun’a asker çıkaran İngilizler, Karadeniz’de Sinop ve Giresun gibi iki önemli şehri de gözetimleri altında bulundurmuştur. İşgaller karşısında direnişe geçen halk ise Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde Milli Mücadele’yi başlatmış ve adı geçen şehirlerin dirayetli idareciler elinde bulunmasına azami dikkat göstermiştir. Bu çalışmada gerek Sinop’ta gerek Giresun’da mülki idarenin başında bulunan Mazhar Tevfik ile Nizamettin Beylerin Milli Mücadele’nin hemen başında karşılaştıkları sorunlar ve nasıl bir tutum sergiledikleri anlatılmaya çalışılmıştır. Bu anlamda Sinop Mutasarrıfı Mazhar Tevfik Bey’in kendi kaleminden gerek İstanbul Hükümeti’ne gerek Mustafa Kemal Paşa’ya yazdıklarına yer verilirken Nizamettin Bey’in de incelemesi ağırlıklı olarak Osmanlı Arşiv Kaynakları üzerinden yapılmıştır. Ayrıca Milli Mücadele’nin hemen başlarında yüzyılları bulan bir idareye karşı tavır almanın bağımsızlığın kazanılmasında oynadığı zor ama önemli rol gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Milli Mücadele, Sinop, Giresun, Mazhar Tevfik, Nizamettin Bey

ADMINISTRATIVE CHIEFS OF SUPPORTING NATIONAL STRUGGLE IN BLACK SEA: GOVERNOR MAZHAR TEVFİK AND CAIMACAM NİZAMETTİN BEYS

Keywords:

National Struggle, Sinop, Giresun, Governor Mazhar Tevfik, Caimacam Nizamettin,

PDF

___

T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
Aldan, Mehmet (2011), İz Bırakan Mülki İdare Amirleri III, Ankara: İçişleri Bakanlığı.
Atatürk’ün Samsun’a Çıkışı ve Kurtuluş Savaşı’nın Başlatılmasına Dair Belgeler, (Yay. Haz. Cemalettin Taşkıran vd.), ATASE Yayınları, Ankara 1999.
Balcıoğlu, Mustafa (1993), “Birinci Dünya Savaşı Sırasında Karadeniz’de Rum Faaliyetleri ve Sivil Tepki”, OTAM, 4, 91-97.
Beyoğlu, Süleyman (1999), “Belgelerle Osman Ağa (1883-1923)”, Milli Mücadelede Giresun (Sempozyum 6-7 Mart 1999), Giresun Belediyesi Kültür Yayınları, İstanbul, 77-98.
_____ (2009a), “Mustafa Kemal Paşa İle Osman Ağa Havza’da Buluştu mu?”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, C. 1, Giresun Belediyesi, Ankara, 606-611.
_____ (2009b), Milli Mücadele Kahramanı Giresunlu Osman Ağa Yayınlanmamış Bilgi ve Belgelerle, İstanbul: Bengi Yayınları.
Çakmak, Aydın (2010), Milli Mücadele Döneminde Giresun’da Yayınlanan Bir Dergi: Işık (1918-1923), Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
Çapa, Mesut (Temmuz 1987), “Giresun Mutasarrıfının Pontus Meselesiyle İlgili Bir Raporu”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, 29, s. 54.
Demir, Cenk (2019), “Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele Yıllarında Sinop Rumları: Tehcir ve Mübadele”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXIV/2, 2019, 443-474.
Dinamo, Hasan İzzettin (1986a), Kutsal İsyan Milli Kurtuluş Savaşı’nın Gerçek Hikâyesi, C. 2, Tekin Yayınevi.
_____ (1986b), Kutsal İsyan Milli Kurtuluş Savaşı’nın Gerçek Hikâyesi, C. 3, Tekin Yayınevi.
Efe, İsmail (2017), “Mütareke ve Milli Mücadele Yıllarında İngilizlerin Sinop’taki Siyasi ve Askeri Faaliyetleri”, I. Uluslararası İpekyolu Akademik Çalışmalar Sempozyumu Bildiri Tam Metin Kitabı, Nevşehir. s. 357-366.
_____ (2018a), “Milli Mücadele Yıllarında Sinop’ta Güvenlik ve Lojistik Faaliyetleri”, KARAM, XV/60, 2018, 54-70.
_____ (2018b), Sinop Tarihi Türk Hâkimiyetine Girişinden Cumhuriyetin İlanına 1214-1923, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
Eken, Halit (2008), Bir Milli Mücadele Valisi ve Anıları Kapancızâde Hamit Bey, İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Erdeha, Kâmil (1975), Milli Mücadelede Vilayetler ve Valiler, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Gökçen, Salim (2010), Türkiye’de Rum-Yunan Vahşet ve Terörü, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
Gürer, Turgut (2007), Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer Cepheden Meclise Büyük Önder İle 24 Yıl, İstanbul: Gürer Yayınları.
Hüsrev Gerede’nin Anıları Kurtuluş Savaşı, Atatürk ve Devrimler, (2003), (Haz. Sami Önal), İstanbul: Literatür Yayınları.
Keser, Ulvi (2009), “Milli Mücadele Döneminin Bilinmeyen Karadenizli Kahramanları ve Karakteristik Özelliklerine Sosyolojik Bir Bakış”, Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, C. 1, Giresun Belediyesi, Ankara, 612-643.
Nutuk (1969), C. I, İstanbul: MEB Basımevi.
Okur, Mehmet (2019), “Karadeniz Bölgesi’nde Rum Çete Faaliyetleri ve İtilaf Devletleri’nin Rolü”, Karadeniz’de İsyan Mübadele ve Propaganda, (Ed. İsmail Hakkı Demircioğlu-Rahmi Çiçek-Mehmet Okur), Yeditepe Yayınları, İstanbul, 57-67.
Pontus Meselesi, (1995), (Yay. Haz. Yılmaz Kurt), Ankara: TBMM Basımevi.
Rauf Orbay’ın Hatıraları (1914-1945), (2005), (Yay. Haz. Osman Selim Kocahanoğlu), İstanbul: Temel Yayınları.
Sayılır, Burhan (Eylül-Ekim 2013), “Milli Mücadele Döneminde Batı Karadeniz’in (Sinop-Kastamonu-Zonguldak) Sosyo-Kültürel ve Ekonomik Yapısı (Türkiye’nin Sıhhi İçtimai Coğrafyası Raporlarına Göre)”, Akademik Bakış Dergisi, 38, 1-20.
Sinop Mutasarrıfı Mahzar Tevfik’in Sinop’tan 8 Ekim 35 (1919) tarihinde Sivas’ta bulunan Mustafa Kemal Paşa Hazretlerine hitaben yazdığı mektup, Atatürk Kitaplığı, Demirbaş no: Bel_Mtf_048316, Yer no: (t.y).
Topallı, Osman Fikret (2011), Müdafaa-i Hukuk ve İstiklal Harbi Tarihinde Giresun, (Haz. Veysel Usta), Trabzon: Serander Yayınları.
Türk Parlamento Tarihi, (1993), II. Dönem, 1923-1927, (Haz. Kazım Öztürk), C. III, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları.
Usta, Veysel (Spring 2011), “Trabzon Metropoliti Hrisantos’un Paris Konferansı’na Sunduğu Muhtıranın Tenkidi”, Turkish Studies, 6/2, 973-984.
Yüksel, Ayhan (Mart 2006), “Millî Mücadelede Giresunlu Osman Ağa ve Arkadaşlarının Affı” Türk Dünyası Tarih Dergisi, 231, 55-59.