GÜRCÜ KAYNAKLARINA GÖRE TİFLİS EMİRLİĞİ

Öz: Tiflis’in konumu itibari ile ticaret yolları üzerinde bulunması pek çok milletin dikkatini çekmiştir. Bu durum, buraya egemen olmak isteyen milletler arasında çetin mücadelelerin yaşanmasına neden olmuştur. Tiflis’in tarih boyunca Arap Hilafeti, Bizans, Hazarlar, Selçuklular, Moğollar, Ruslar gibi pek çok milletin egemenliğinde kaldığı görülmektedir. Özellikle, Kafkasya’ya yönelik Hz. Ömer döneminde başlayan İslam fetihlerinden sonra Tiflis, sürekli olarak mücadelelerin yaşanacağı bir yer haline gelmiştir. 8. yüzyılın kırklı yıllarından sonra da Tiflis, Arap Hilafetinin ikametgâhı olmuştur. Tiflis’te yönetimi kolaylaştırmak maksatlı Arap Hilafeti tarafından Emirlikler tesis edilmesinden sonra Gürcü ve Abhaz halkı Tiflis Emirine haraç ödemeye başlamıştır. Bu durum, bölge halkının isyanlar çıkarmasına neden olmuştur. Yavaş yavaş Hilafetin zayıflamaya başlaması, Emirliklerin diğer feodal birimlerle birlikte iç Kafkasya siyasetinde aktif olarak bağımsız bir rol oynamasına neden olmuştur. Arap Hilafeti tarafından tesis edilen ve Kafkasya’daki Müslüman yönetiminin önemli bir karakolu niteliğindeki Tiflis Emirliği, Kral IV. Davit’in ele geçirmesine kadar devam etmiştir.

Anahtar Kelimeler:

KAFKASYA, TİFLİS, ARAP HİLAFETİ, GÜRCÜLER, KRAL IV. DAVIT

AN EVALUATION ON THE TBILISI EMIRATE

Keywords:

Caucasus, Tbilisi, Arab Caliphate,

PDF

___

Abaşidze, Zaza- Bakht’adze, Mikheil-Chanelidze, Otar (2013), Sakartvelo da Kartvelebi, Tbilisi.
Alasania, Giuli (1993), Gürcüler ve İslam Öncesi Türkler, Trabzon: Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Yayınları.
Antelava, İlia (1996), Sakartvelos İst’oria Udzvelesi Droidan Dghemde, Tbilisi.
Apakidze, A. ve Berdzenishvili, Nik’oloz (1956), Sakartvelos İst’oria, T’omi I, Tbilisi: Sakartvelos SSR Metsnierebata Ak’ademiis Gamomtsemloba.
Asatiani, Nodar (2006), Udzvelesi Droidan XIX Sauk’unemde Sakartvelos İst’oria, Tbilisi: Gamomtsemloba Sakartvelos Matsne.
Azîmî, (2006), Azîmî Tarihi Selçuklular Tarihi Dönemiyle İlgili Bölümler (H.430-538/39=1143/44), (haz. Ali Sevim), Ankara.
Bat’onishvili, Vakhusht’i (1904), Sakartvelos Geograpia, Tpilisi.
Bedirhan, Yaşar (2014), Selçuklular ve Kafkasya, Ankara.
Beradze, Tamaz ve Sanadze, Manana (2003), Sakartvelos İst’oria, Ts’igni I, Tbilisi.
Berdzenishvili, N. A. (Glavnyy Redaktor) (1962), İstoriya Gruzii, T’omi I, Tbilisi.
Bogveradze A. (1979), Kartlsi Politik’uri da Sotsialur-Ek’onomik’uri Ganvitareba IV-VIII Sauk’uneebşi. –Sakartvelos İst’oriis Nark’vevebi, T’omi II, Tbilisi.
Brosset, M. F (2003), Gürcistan Tarihi, (çev. Hrand D. Andreasyan, haz. Erdoğan Merçil), Ankara.
Canashia, Simon (1993), Araboba Saqartveloshi, Tbilisi.
Canaşia, Simon (1952), Şromebi, T’omi II, Tbilisi.
Cavakhişvili, Ivane (2009), Kartveli Eris İst’oria, T’omi II, Tbilisi.
Dzimist’arishvili, S. (1941), Arabebi Sakartveloshi, Tbilisi: İnst’it’uris Gamomtsemloba.
Ghewond (2006), History, (Robert Bedrosian, translate), Sources of the Armenian Tradition, Long Branch/New Jersey.
Gibb, H.A.R. (1932), The Damascus Chronicle Of The Crusades: Exracted and Translated From The Chronicle Of Ibn Al-Qalānisī, London.
Gürbüz, Osman (2003), “Boğa el-Kebîr’in Ermeniye Seferi”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 22, Erzurum, 233-250.
Hewsen, Robert H. (1992), The Geography of Ananias of Širac (Ašxarhac‘oyc‘) The Long and The Short Recessions, Wiesbaden.
İbn Kalânisî (2015), Şam Tarihine Zeyl (I. ve II. Haçlı Seferleri Dönemi), (çev. Onur Özatağ), İstanbul.
İbnü’l-Esîr (1991), El Kâmil Fi’t-Tarih, C. 7, (çev. Ahmet Ağırakça), İstanbul.
İbnül-Ezrak Ahmed b. Yusuf b. Ali (1992), Meyyafarikin ve Amid Tarihi, (Artuklular Kısmı), (Araştırma, İnceleme ve Notlarla Çeviren Prof. Dr. Ahmet Savran), Erzurum.
Janashvili, Mose (1894), Sakartvelos İst’oria, Tbilisi.
Javakhishvili, İvane (1983), Sakartvelos İst’oria VII-XIII Sauk’une: Tkhzulebani, T’omi II, Tbilisi: Tbilisis Sakhelmts’ipo Univesit’et’i.
Kayhan, Hüseyin (2001), Irak Selçukluları (514-590/1120-1194), Konya.
K’ak’abazde, Sarbis (1982), Didgoris Omi, Tbilisi.
Kemâlüddîn İbnü’l-Adîm (2014), Zübdetü’l-Haleb Min Târîhi Haleb’de Selçuklular (H.447- 521=1055-1127), (trc. Ali Sevim), Ankara.
Kiknadze, Zurab (2008), Religiebi Sakartveloshi, Tbilisi.
Lordkipanidze, Mariam (1975), Araboba Sakartveloshi, Kartuli Sabchota Ensiklopedia, T’omi I, Tbilisi.
Lortkipanidze, M. (1963), Arabta Mflobelobis Xasiati Sakartveloshi,-Masalebi Sakartvelosa da K’avk’asiis İst’oriisatvis, Nakv., 35, Tbilisi.
Lortkipanidze, M. (1994), Essay on Georgian History, Tbilisi.
Lortkipanidze, M. (1951), Tbilisis Saamiros İst’oridan–Mimomxilveli, T’omi II, Tbilisi: Sakartvelos Metsnierebata Ak’ademiis İst’oriis İnst’ut’ut’i.
Margishvili, Soso (2006), Mitebi Da Realoba Davit Aghmashenebelis Shesaxeb, omi Selçukta samyaros Winaaghmdeg, Siesta, Tbilisi.
Meskhia, Shota (2016), Dzlevai Sakvirveli, Didgoris Brdzola da Tbilisis Shemoerteba, Tbilisis Saxelmwipos Universitetis Gamomcemloba, Tbilisi.
Meskhia, Sh. (1968), An Outline Of Georgian History, Tbilisi.
Meskhia, Sh. ve Gvrit’ishvili, D. (1958), Tbilisis İst’oria, Tbilisi.
Minorsky, V. (1949), “Caucasia in the History of Mayyafariqin”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 13/1, London, 27-32.
Sakartvelos İst’oria (2012), (Redaktör Roin Metreveli), T’omi II, Tbilisi.
Meskhia, Shota (1962), Sakalako Komuna Shua Saukuneebis Tbilisshi, Tbilisi: Tbilisis Universitetis Gamomcemloba.
Mikaberidze, Alexander (2011), Conflict and Conquest In The Islamic World, c. I, California.
Mikaberidze, Alexander (2007), Historical Dictionary of Georgia, Toronto: The Scarecrow Press.
Papaskiri, Zurab (1991), Shua saukuneebis SaqarTvelos SaerTaSoriso Arenaze, gamomcemloba mecniereba, Tbilisi.
Paydaş, Kazım (2008), “Artuklular ve Gürcüler”, Artuklular, (ed. İbrahim Özcoşar), c. I, Mardin, 213-220.
Rachvelishvili, Christopher (1925), Sakartvelos Mokle İst’oria (Dasabamitgan 1917 Tslamde), Tbilisi.
Rayfield, Donald (2012), Edge of Empires A History of Georgia, London.
Sabanisdze, Iona (1963), Tsamebai Tsmidisa da Net’aris Motsamisa Krist’eisa Haboisi, -Zveli Kartuli Agiograpiuli lit’erat’uras zeglebi, t’ekst’ebi gamosatsemad moamzada avt’orta kolekt’ivma İl. Abulazis helmzgvanelobit daredaktsiit, Tbilisi.
Sakartvelos Mok’le İst’oria (1884), Mose Janashvili (Shesgenili), Tbilisi: Ar K’alansadzis Da Amkh. St’amna.
Sakartvelos İst’oria (2003), Tsigni I, Tbilisi.
Salogava, Valeri ve Şengelia, K’akha (2008), Sakartvelos İst’oria, Tbilisi: K’avk’asiis Universit’et’is Gamomtsemloba.
Sanik’idze, Levan (1994), Sakartvelos İst’oria, Tbilisi.
Sevim, Ali (1962), “Artuk Oğlu İlgazi”, Belleten, XXVI/101-104, Ankara, 650- 691.
Sevim, Ali ve Merçil, Erdoğan (1995), Selçuklu Devletleri Tarihi Siyaset, Teşkilât ve Kültür, Ankara.
Shengelia, K’akha (2011), Sakartvelos İst’oria, Tbilisi: K’avk’asiis Universit’et’is Gamomtsemloba.
Smbat Sparapet's Chronicle (2005), (trans. R Bedrosian), New Jersey.
Subaşı, Ömer (2013), “XI. Yüzyılda Tao-Klarceti Bölgesinde Türk Hâkimiyeti”, Turkish Studies, 8/5, 705-731.
Tbilisis İst’oria (1990), (Redakt’orebi Mamia Dumbadze ve Vikt’or Guchua), T’omi I, Tbilisi.
Tellioğlu, İbrahim (2015), “Doğu Karadeniz Kıpçakları”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Sayı 48, 59-78.
T’ik’adze, Merab (2008), Arabta İst’oria (V-XV. sauk’une), Tbilisi: Tbilisis universitetis gamomcemloba.
Tskit’ishvili, O. (1968), "Arabta Mplobelobis Ts’inaaghmdeg Kartveli Khalkhis Brdzolis İst’oriidan", Matsne (İst’oriis, Arkeologiis, Etnograpiisa da Khelovnebis İst’oriis Seria), №1, Tbilisi, 74-82.
Turan, Osman (2013), Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul.
Urfalı Mateos Vekayi-nâmesi (952-1136) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162) (2000), (çev. Hrant D. Andreasyan), Ankara.