İngilizlerin Maraş’ı İşgali

İngiltere için Anadolu coğrafyasındaki Güney Anadolu Bölgesi’nin ele geçirilmesinin üç temel unsuru bulunmaktaydı. Bunlardan ilki bu bölgenin Hindistan yolundaki ve yine İngiltere’nin elinde bulunan Süveyş ve Mısır’ın savunulmasında bir hareket üssü olarak önem arz etmesiydi. Diğeri Sykes-picot’a göre Fransızlara verilmesi kararlaştırılan ve petrol bakımından oldukça önemli bir yere sahip olan Musul’u Fransızlardan almak amacıyla elinde bir koz bulundurmak istemesiydi. Bir diğer neden de Maraş ve çevresinin işgal edilerek, bu bölgede kendi hâkimiyetlerinde bir Ermeni Devleti ile bir de Kürt Devleti kurulmasının sağlanmasıydı. İngilizlerin Güneydoğu Anadolu Politikası ve bu bağlamda Maraş’ın işgali, Ortadoğu Politikasının bir devamı olup, İngiliz Hükümeti'nin Ortadoğu’yla ilgili amaçları bu politikanın ortaya çıkmasına neden olmuştur. İngiltere bölgedeki işgallerine, 30 Ekim 1918’de Mondros Mütarekesi imzalandıktan sonra başladı. Zira 3 Kasım 1918 tarihinden başlayarak sırasıyla Musul, İskenderun, Kilis, Antep, Cerablus ve sonrasında da Maraş, İngilizler tarafından işgal edildi.

Anahtar Kelimeler:

Maraş, İşgal, İngiltere, Fransa, Ermeni

Occupation of Marash by British

There were three main aims of England for the seizure of the South Anatolian Region in Turkey in the end of XIX. century. The first was that this region was important as a base of movement in the defense of Suez Canal and Egypt, which were in the way of India. The other was that, England wanted to keep a trump in order to get Mosul back from the French. Mosul had a very important place in terms of oil, which was decided to be handed over to the French acccording to Sykes-Picot Agreement. Another reason of the occupation of Marash and its envirenments was to establishment of an Armenian and a Kurdish State in the region in the control of England.The Southeastern Anatolia Policy of the British and the occupation of Marash in this context were extension of the Middle East Policy. The British Government's objectives for the Middle East have led to this policy. Britain began its occupation in the region after the Mondros Armistice, signed on 30 October 1918. Starting from 3 November 1918, Mosul, Iskenderun, Kilis, Aintab, Cerablus and then Marash were occupied by the British.

Keywords:

Marash, Occupation, England, France, Armenian,

PDF

___

Genelkurmay Atase Daire Başkanlığı Arşivi Belgeleri
İstiklal Harbi Klasörü (İSH)
ATASE, İSH, A:1/1, D:16, F: 96-2; A:1/1, D:16, F: 96-3; A:1/1, D:16, F: 96-4; A:1/1, D:16, F: 96-5; A:1/1, D:16, F: 96-6; A:1/1, D:16, F: 96-7; A:1/1, D:140, F: 17; A:1/1, D:145, F: 20-1; A:1/1, D:220, F: 73-1; A:1/2, D:220, F: 17; A:1/3, D:25, F: 74; A:1/3, D:25, F: 74-1; A:1/3, D:25, F: 74-2; Kutu No:68, Gömlek No:45, (R.20.11.1334); Kutu No:2, Gömlek No:83 (R.23.11.1334); Kutu No:2, Gömlek No:16, (R.27.11.1334); Kutu No:88, Gömlek No:161, (R.01.03.1335); Kutu No:79, Gömlek No:28, (R.22.02.1335); Kutu No:78, Gömlek No:112, (R.05.03.1335); Kutu No:21, Gömlek No:42, (R.05.03.1335); Kutu No:78, Gömlek No:114, (R.06.03.1335); Kutu No:78, Gömlek No:116, (R.08.03.1335); Kutu No:8, Gömlek No:110, (R.10.03.1335); Kutu No:85, Gömlek No:1, (R.13.03.1335); Kutu No:21, Gömlek No:85, (R.21.04.1335); Kutu No:24, Gömlek No:20, (R.02.09.1335); Kutu No:270, Gömlek No:27, (R.27.10.1335);Kutu No:200, Gömlek No:167, (29.10.1335); Kutu No:198, Gömlek No:97, (R.02.11.1335); Kutu No:97, Gömlek No:128, (R.06.11.1335); Kutu No:98, Gömlek No:66, (R.09.11.1335); Kutu No:88, Gömlek No:9, (R.12.11.1335); Kutu No:104, Gömlek No:29, (R. 1335).
B. Devlet Arşivleri Başkanlığı (DAB)
DAB., DH. ŞFR., 00612.00007.001 (R-25-01-1335); 00619.00040.001 (R-06-03-1335); 616-102 (R-22-02-1335); 617-49 (R-24-02-1335); HR.SYS., 2542-3 (M-27-02-1919); DH.EUM.AYŞ., 74-91 (H-10-03-1338).
100. Yılında 1919 Arşivimizden Belgeler, (2019), Sahada ve Masada Güçlü Diplomasi Temalı XI. Büyükelçiler Konferansı Özel Yayını, T.C. Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşiv Dairesi Başkanlığı, Ankara.
Akbıyık, Yaşar (1999), Milli Mücadelede Güney Cephesi Maraş, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara.
Alparslan, Yaşar ve Yakar, Serdar (2008), İstiklal Savaşında Maraş, Ukde Yayınları, Kahramanmaraş.
Alparslan, Yaşar ve Yakar, Serdar (2012), Maraş Fransız Harbi Belgeler – Hatıralar, Öncü Basımevi, Ankara.
Arslanyürek, Yaşar (2019), “Halil (Kut) Bey’in Trablusgarp Savaşı’ndaki Faaliyetleri”, Belgi Dergisi, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, Yaz 2019/II, C.2, S.18, ss. 1563-1586.
Atalay, Besim (2008), Maraş Tarihi ve Coğrafyası, Fa Ajans, Kahramanmaraş.
Bağdadlılar, Adil (1974), Uzunoluk İstiklal Harbi’nde Kahramanmaraş, Kervan Yayınları, İstanbul.
Başından Sonuna Her Yönüyle Kurtuluş Savaşı (1920-1923), EK 2, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul.
Avcıoğlu, Doğan (2001), Milli Kurtuluş Tarihi 1838’den 1995’e, Tekin Yayınevi, İstanbul.
Bulut, Yücel “Hindistan’da İngiliz Sömürgeciliği, Oryantalizm ve William Jones”, http://tjs.istanbul.edu.tr/wp-content/uploads/2016/01/13298-29890-1-SM.pdf (ET: 11.01.2017).
Çavdar, Tevfik (2001), Milli Mücadele’ye Başlarken Sayılarla Durum ve Genel Görünüm I, Cumhuriyet.
Doğan, Orhan (2008), “İngiliz ve Fransız İşgali Altındaki Maraş’ın Kurtuluş Mücadelesi (Önemli Olaylar/Öne Çıkan İsimler)”, Maraş Tarihi ve Sanatı Üzerine, (Ed. Mehmet Özkarcı vd.,) Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Yayınları, Kahramanmaraş.
Duru, Orhan (2011), Amerikan Gizli Belgeleriyle Türkiye’nin Kurtuluş Yılları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
Eyicil, Ahmet, (2005), “Maraş Savunması”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XXI, Mart, ss. 47-75.
http://www.k-maras.com/a_dos/i_isgali.htm (16.01.2017).
Gökhan, İlyas (2011), Başlangıçtan Kurtuluş Harbine Kadar Maraş Tarihi, Öncü Basımevi, Ankara.
Gönen, Cengiz (2005), Ulusal Kurtuluş Savaşanın İlk Kahramanı Maraş, Lazer Yayınları, Ankara.
Gümüşalan, Nermin (2014), XX. Yüzyılın İlk Yarısında Maraş (1908-1938), Öncü Basımevi, Ankara.
Jaeschke, Gotthard (1989), Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi Mondros’tan Mudanya’ya Kadar (30 Ekim 1918-11 Ekim 1922), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Maraş Milli Mücadelesinde Uzunoluk ve Adil Bağdadlıoğlu (2014), (Haz. Serdar Yakar), Kahramanmaraş.
Meram, Ali Kemal (1969), Belgelerle Türk-İngiliz İlişkileri Tarihi, Kitapçılık Ticaret Limited Şirketi, İstanbul.
Özalp, Yalçın (1984), Mustafa Kemal ve Milli Mücadele’nin İlk Zaferi, Semih Ofset Matbaacılık, Ankara.
Şamsutdinov, Abdula Mardanoviç (1999), Mondros’tan Lozan’a Türkiye Ulusal Kurtuluş Savaşı Tarihi 1918-1923, Çev.: Ataol Behramoğlu, Doğan Kitapçılık, İstanbul.
Türk İstiklal Harbi IV’üncü Cilt Güney Cephesi, (İngiliz ve Fransızların Güney - Doğu Anadolu’yu İşgal Etmeleri, Millî Mücadele Hareketleri, Bu Bölgede Yapılan Muharebeler ve Revandiz Harekâtı) (2009), Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınları, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
Ural, Selçuk (2007), “Mütareke Döneminde İngiltere’nin Güneydoğu Anadolu Politikası”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 39, Mayıs, ss. 425-463.
Yakar, Serdar (2012), Maraş Milli Mücadelesinde Şeyh Ali Sezai Efendi, Ukde Yayınları, Kahramanmaraş.