Yerli ve Yabancı Basında Maraş’ın Millî Mücadelesi

Maraş halkının işgalci Fransızlara karşı giriştikleri savaştan başarıyla çıkmaları, Türkiye’deki milli mücadelecilerin moralini yükselttiği gibi itilaf devletleri arasında da çatlaklar oluşturmuştur. Bu bakımdan itilaf devletlerinin işgal ettikleri Türk toprakları içerisinde ilk kurtarılan coğrafya olması bakımından Maraş’ın mücadelesi bir cesaret ve kahramanlık timsalidir.Bu çalışma, 1919-1920 yıllarında Maraş halkının Fransızlara karşı vermiş olduğu mücadelenin yerli ve yabancı basındaki yansımalarının örneklerini konu edinmiştir. Bu vesileyle Maraş’ın Milli Mücadele’deki yeri ve öneminin Türk ve Batı kamuoyunda uyandırdığı etkiler mukayeseli bir şekilde verilmiştir. Böylece hem Türkiye’deki yararlı-zararlı basın hem de Batı kamuoyunda yer alan haberler üzerinden tarihi hadiselerin analizinin yapılması amaçlanmıştır.Konunun araştırılmasında; Türkiye’de çıkarılan dönemin basınından “Amal-i Milliye”, “İrade-i Milliye”, “Hâkimiyet-i Milliye”, “Türk Dünyası”, “Sebilürreşad”, “Sırat-ı Müstakim” ve “Açıksöz” gibi Milli Mücadele taraftarı gazetelerin/dergilerin yanı sıra; “Ferda” gibi işgalci sempatizanı yayımlardan da istifade edilmiştir. Buna ilaveten, Türkler aleyhine haber yayımlayan Fransa, Amerika ve Avustralya basınından yararlanılmıştır. Böylece Maraş hadiselerinin dönem içerisinde yarattığı etkiler üzerinde durulmuştur. Konuyla ilgili olarak; Türk basınında büyük bir övünç kaynağı şeklinde haberlerin yapıldığı, yabancı basında ise meselenin Türk-Ermeni veya Müslüman-Hristiyan hesaplaşması şeklinde sunulduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Milli Mücadele, Fransız İşgali, Maraş, Türk Basını, Ermeni

National Struggle of Maras in National and Foreign Press

The people of Maras came through the war against the occupying French, which both raised the morale of the national strugglers in Turkey and caused disputes among the allied powers. In this respect, the struggle of Maras is a symbol of bravery and heroism as it was the first location saved in Turkish territories occupied by the allied powers.This research discusses the struggle of the people of Maras against the French in 1919-1920 in terms of its reflections on local and foreign press. In line with this, the reactions created among the Turkish and Western societies by the role and significance of Maras in the National Struggle, are given in a comparative way. Thus, it is aimed to analyse historical events through the useful and harmful press in Turkey as well as the news available in Western society.In the research of the subject; publications sympathizing with the occupying powers like "Ferda” as well as the newspapers/journals supporting the National Struggle like “Amal-i Milliye”, “Irade-i Milliye”, “Hâkimiyet-i Milliye”, “Turk Dunyasi”, “Sebilurresad”, “Sirat-i Mustakim" and "Aciksoz" were used. The press in France, USA and Australia were included in the research, as well. In respect thereof it was concluded that Turkish press made news viewing the issue as a source of great pride while in foreign press the issue was presented as a Turkish-Armenian or Muslim-Christian battle.

Keywords:

National Struggle, French Occupation, Maras, Turkish Press, Armenian,

PDF

___

Açıksöz, 16 Kasım 1919; 8 Şubat 1920.
Albayrak, 12 Kasım 1919; 16 Kasım 1919; 23 Kasım 1919.
Albuquerque Morning Journal, 12 Mart 1920.
Cordova Daily Times, 8 Mart 1920.
Daily Observer, 6 Mart 1920.
Daily Telgraf, 21 Ocak 1919.
Evenin Public Ledger, 18 Şubat 1920.
Ferda, 16 Şubat 1920.
Hâkimiyet-i Milliye, 20 Ocak 1920; 24 Ocak 1920; 6 Şubat 1920; 11 Şubat 1920; 16 Şubat 1920; 21 Şubat 1920.
İrade-i Milliye, 9 Kasım 1919, 17 Kasım 1919; 12 Ocak 1920, 2 Şubat 1920; 9 Şubat 1920.
Lê Martin, 14 Mart 1920.
Lê Temps, 20 Şubat 1920.
Lyon Rêpublicain, 24 Şubat 1920.
Meclis-i Ayan Zabıt Ceridesi, 16. İnikat, 4 Mart 1920.
New York Tribune, 1 Mart 1920; 2 Mart 1920; 29 Mart 1920.
Northern Star, 19 Şubat 1920.
Peyam, 1 Ekim 1919.
Recorder, 19 Şubat 1920; 4 Mart 1920.
Sebilürreşad, 11 Şubat 1920, 20 Şubat 1919, 19 Haziran 1919.
Sun, 3 Mart 1920; 16 Mart 1920.
The Bennington Banner, 9 Mart 1920.
The Courher-Democrat, 25 Mart 1920.
The Daily Gate City, 1 Mart 1920.
The Lakeland Evening Telegram, 27 Şubat 1920.
The Mena Weekly Star, 11 Mart 1920.
The News Scimitar, 17 Şubat 1920.
The Sun And New York Herald, 20 Şubat 1920.
The Sun and The New York Herald, 6 Mart 1920.
The Times, 3 Şubat 1920; 14 Şubat 1920; 19 Şubat 1920; 28 Şubat 1920; 6 Mart 1920; 13 Mart 1920; 15 Mart 1920; 30 Mayıs 1919; 24 Aralık 1919.
The Vidette, Mart 1920.
The Washington Herald, 1 Mart 1920.
Türk Dünyası, 14 Kasım 1919.
West Australian, 10 Nisan 1920; 14 Nisan 1920.
Akbıyık, Yaşar (1999), Milli Mücadele’de Güney Cephesi Maraş, ATAM Yay., Ankara.
Akyüz, Yahya (1988), Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu, 2. Baskı, TTK Yay., Ankara.
Armaoğlu, Fahir (2003), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi 1914- 1995, 14. Baskı, Alkım Yayınevi, İstanbul.
Bağdatlı, Adil (1974), Uzunoluk: İstiklal Harbinde Kahramanmaraş, Kervan Yay., İstanbul.
Başkan, Hatice (2006), Türk Basınının Fransız İşgali Altındaki Maraş’ı İşlemesi (15 Eylül 1919-11 Şubat 1920), (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kahramanmaraş.
Bıyıklıoğlu, Tevfik (1962), Türk İstiklal Harbi: Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Genelkurmay Basımevi, Ankara.
Demirbaş, Uğurhan vd. (2003), Osmanlı Belgelerinde Ermeni-Fransız İlişkileri (1920-1922), C. III, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Doğan, Orhan ve Erdoğan, Aysel (2017), “XIX. Yüzyılda İngiliz Sömürgeciliğinde Hindistan’ın Yeri ve Önemi”, Gaziantep University Journal of Social Sciences, 16 (3), ss. 839-847.
Fromkin, David (1993), Barışa Son Veren Barış, (Çev.: Mehmet Harmancı), Sabah Yayınları, İstanbul.
Güner, Zekai ve Kabataş, Orhan (1990), Milli Mücadele Dönemi Beyannameleri ve Basını, ATAM Yay., Ankara.
Hale, William (2003), Türk Dış Politikası, Mozaik Yay., İstanbul.
Jaeschke, Gothard (1970), Türk Kurtuluş Savaşı Kronolojisi, TTK Yay., Ankara.
Karadağ, Hüsamettin (1943), İstiklal Savaşında Maraş, Ata Çelebi Basımevi, Mersin.
Küçük, Cevdet (2010), “Sykes-Picot Antlaşması”, DİA, C. 38,Türkiye Diyanet Vakfı Yay., İstanbul, ss. 204-206.
Metintaş, Mustafa Yahya (2019), “Suriye Coğrafyasında 1919-1921 Döneminde Siyasal ve Sosyal Olaylar ve Türkiye-Fransa İlişkileri”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), ss. 78-112.
Özçelik, İsmail (2005), Milli Mücadele'de Anadolu Basınında Güney Cephesi (Adana-Antep-Maraş-Urfa) 1919-1921, ATAM Yay., Ankara.
Seyfeli, Erol, (1996), “Millî Mücadelenin İlk Kurşunu”, ATAM Dergisi, XII (35), Ankara, ss. 140-151.
Tansel, Selahattin, (1991), Mondras’tan Mudanya’ya Kadar, C. II, MEB Yay., İstanbul.