Hareketli Avcı-Toplayıcı Grupların Yaşam Biçimiyle Yerleşik Çiftçi Toplulukların Yaşam Biçimi Arasındaki İnsan-Mekân İlişkisinin Mukayesesi

İnsanın içerisinde bulunduğu mekân, onun yaşam biçimiyle doğrudan bağlantılıdır. Yaşam biçimi, insanın 2,5 milyon yıl önce ortaya çıktığı ilk zamanlardan, yaklaşık 12 bin yıl önce besin üretiminin ve yerleşikliğin başladığı Neolitik Çağa kadar tek düze bir ilerleme kaydetmiştir. Paleolitik Çağ'da geçimin avcılık-toplayıcılıkla sağlanması, hareketli bir yaşam biçimi sürdürülmesini zorunlu kılmıştır. Hayvanların hareketliliklerine göre bir pozisyon alan avcı-toplayıcıların belirli bir toprak parçası üzerinde kalmalarına imkân yoktur. Bu durum avcı-toplayıcı grupların içinde yaşadığı mekânla olan ilişkisinde en belirleyici faktördür. Epi-Paleolitik Dönem'de iklim sıcaklık seviyesindeki artışa ve toprağın yumuşamasına etki etmiş ve böylelikle doğanın dönüşümüne paralel olarak insanın yaşam biçimi de yeni bir boyut kazanmıştır. Neolitik Çağ'da yabani bitkilerin ve hayvanların evcilleştirilmesi, asalak bir yaşam biçiminin terk edilmesine yol açmıştır. Toprağın ekilip biçilmesi ve hayvan yetiştiriciliğiyle üretim anlamında bir istikrar yakalanmıştır. Toprağa bağlı olarak bu durum hareketli bir yaşam biçiminden durağan bir yaşam biçimine geçişi temsil etmektedir. Besinlerin biriktirebilir olması mülkleşmeye, yeni araç-gereçlerin ortaya çıkışına ve kalabalık nüfusları beslemeyebilmeye olanak tanımıştır. Ortaya çıkan bu önemli değişikliklerin, insanın içinde yaşadığı mekânla olan ilişkisi bağlamında değerlendirilerek ortaya konulduğu bu çalışmada, her iki yaşam biçimi arasında meydana gelen yenilikler ve gelişmelerin ayrıntılarına yer verilmiştir.

Comparasion of Human-Place Relationship Between Lifestyle of Mobile Hunter-Gatherer Groups and Lifestyle of Sedentary of Farmers Community

The place in which man is located is directly connected to his way of life. The way of life has progressed from the first time that man appeared 2.5 million years ago to the Neolithic Age, when food production and settlement began about 12 thousand years ago. In the Paleolithic Age, the provision of livelihood by hunting-gathering forced the maintenance of a mobile way of life. Hunter-gatherers who take a position according to the mobility of animals cannot stay on a certain piece of land. This is the most decisive factor in the relationship of hunter-gatherer groups with the place in which they live. In the Epi-Paleolithic Period, the climate affected the increase in temperature and the softening of the soil, and thus, in parallel with the transformation of nature, the way of life of man also gained a new dimension. The domestication of wild plants and animals in the Neolithic Age led to the abandonment of a parasitic way of life. A stability has been achieved in terms of planting and mowing the soil and producing animals. Depending on the soil, this represents the transition from a mobile lifestyle to a stationary lifestyle. The accumulation of nutrients allowed ownership, the emergence of new tools and equipment, and the ability to feed crowded populations. In this study, in which these important changes were evaluated and revealed in the context of the relationship of man with the space in which he lives, details of the innovations and developments occurring between both style of life were given.

PDF

___

Adams, B., and Blades, B. S. (Ed.). (2009). Lithic materials and paleolithic societies. Willey Blackwell. Arsebük, G. (1999). İnsanın evrim süreci ve en eski kültürler. TÜBA-AR, 2, 32-69.
Bandı, H.-G., Breuıl, H. B., Kırchner, L., Lhote, H., Erık, H. and Lomel, A. (1962). The art of the stone age. Crown Publishers.
Barnard, A. (2015). Sosyal antropoloji ve insanın kökeni. (Çev. Mehmet Doğan), Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
Bar-Yosef, O. (1998). The natufian culture in the levant, threshold to the origins of agriculture. Wiley-Liss, Inc, 159 – 177.
Bar-Yosef, O. (2002). The Upper Paleolithic Revolutıon. Annual Reviews of Anthropolgy 3, 363-393.
Bıckerton, D. (2013). Adem’in dili. (Çev. Mehmet Doğan), Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Bocquet-Appel, J. P. and Bar-Yosef, O. (Ed.). (2008). The neolithic demographic transition and its consequences. Springer.
Boyd, R. and Silk J. (2009). How humans evolved, W.W. Norton & Company.
Braidwood, R. J. (2008). Tarih öncesi insanları. (Çev. Bilgi Altınok), Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Chase, P. G., Dibble, H. L., Lindly, J. Clark, G. and Guy, S. L., (1990). On the emergence of modern humans. Current Anthropology. 31(1), 58-66.
Chılde, V. G. (2006). Kendini yaratan insan. (Çev. Filiz Ofluoğlu), Varlık Yayınları.
Chılde, V. G. (2009). Tarihte neler oldu?. (Çev. Alâeddin Şenel ve Mete Tunçay), Kırmızı Yayınları.
Coon, S, C. (1961). The story of man. Alfred A. Knopf.
Cowan, H. K. J. and Marshack, A., (1975). More on upper paleolithic engraving, Current Anthropology. 16(2), 297-298.
Çıvgın, İ. (2018). Bereketli Hilal’de bitki evcilleştirme sürecini etkileyen faktörler: İklim, doğal çevre ve kültürlerarası karşılaşmalar (MÖ. 11000 – 7000). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(17), 463 – 489.
Çıvgın, İ. (2018). Bereketli Hilal’de hayvan evcilleştirme sürecinin evrimi ve kültürlerarası karşılaşmalar (MÖ. 10000 – 7000). 4(16), 1322 – 1349.
Dıakov, V. ve Kovalev, S, (2014). İlkÇağ tarihi I. (Çev. Özdemir İnce), Yordam Kitap.
Dolukhanov P. (1998). Eski Ortadoğu’da çevre ve etnik yapı. (Çev. Suavi Aydın), İmge Kitapevi Yayınları.
Hararı, Y, N., (2015). Hayvanlardan tanrılara: Sapiens insan türünün kısa bir tarihi. (Çev. Ertuğrul Genç), Kolektif Kitap.
Helbaek, H. (1959). Domestication of food plants in the old world, Science, New Series, 130 (3372), 365-372.
Hodder, I. (Ed.), (2010). Religion in the emergence of civilization. Cambridge University Press.
Hout, J. L., Thallmann, J. P. and Valbelle, D., (2000). Kentlerin doğuşu. (Çev. Alin Bektaş Girgin), İmge Kitabevi Yayınları.
Ilın, M. ve Segal, E., (2016). İnsan nasıl insan oldu?. (Çev. Ahmet Zekerya), Say Yayınları.
Kansu, Ş. A., (1991). İnsanlığın kaynakları ve ilk medeniyetler. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kartal, M., (2009). Türkiye’de son avcı-toplayıcılar. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
Kenyon, K. M, (1956). Jericho and its setting in Near Eastern history. 30, (120), pp. 184 –197.
Kolonkaya-Bostancı, N. (2014). Paleolitik çağ kadınları. Asistan Kitap, 191-204.
Kuıjt I. (Ed.). (2002). Life in neolithic farming communities, Kluwer Academic Publishers.
Langaney, A., Clottes, J., Guılaıne J. and Sımmonet, D. (2020), İnsanın en güzel tarihi, (Çev. Nurkalp Devrim), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Larson, G. and Fuller, D. Q., (2014). The evolution of animal domestication, Annu. Rev. Ecol. Evol. Syst. 45, 115–36.
Leakey, R., ve Lewin, R. (1998). Göl insanları / evrim sürecinden bir kesit. (Çev. Füsun Baytok), TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları.
Leakey, R. (1998). İnsanın Kökeni. (Çev. Sinem Gül), Varlık Yayınları.
Leroı-Gourhan, A. (1993). The hunters of prehistory. Macmillian Publishing Company.
Lewın, R. (2015). Modern insanın kökeni. (Çev. Nurdan Soysal), Say Yayınları.
Lewıs-Wıllıam, D. (2012). The mind in the cave. Thames& Hudson.
Lıttauer, M. A. Mccarthy F. D. and Marshack A. (1974). On upper paleolithic engraving. Current Anthropology,. 15, (3,,9) 327-332.
Maısels, C. K. (1999). Uygarlığın doğuşu. (Çev. Alâeddin Şenel), İmge Kitabevi Yayınları.
Marshack, A. (1972). The roots of civilization. Moyer Bell Ltd.
Mccarter, S. F. (2007). Neolithic. Routledge.
Mcneıll, W. H. (2015). Dünya tarihi. (Çev. Alâeddin Şenel), İmge Kitabevi Yayınları.
Mellaart, J. (1975). The neolithic of the near east. Thanes and Hudson Ltd.
Mellars, P. (1989). Major issues in the emergence of modern humans. Current Anthropology. 30, (3) 349-385.
Mıthen, S. (1999). Aklın Tarihöncesi. (Çev. İrem Kutluk), Dost Kitapevi Yayınları.
Morgan, L. H. (1994). Eski toplum I. (Çev. Ünsal Oskay), Payel Yayınevi.
Özbek, M., (2015). Dünden bugüne insan. İmge Kitapevi Yayınları.
Özdoğan, M., (2004). Neolitik çağ-neolitik devrim-ilk üretim toplulukları kavramının değişimi ve “Braidwoodlar, TÜBA-AR 7,43-51.
Özdoğan, M. (2012). Neolitik Çağ Yeniden Düşünmek. Aktüel Arkeoloji 27, 38-51.
Paabo, S. (2014). Neanderthal man, Basic Books.
Papagianni, D. ve Morse, M. A, (2017). Neandartal. (Çev. İlknur Urkun Kelso), Trend Yayınevi.
Schrenk, F. ve Müller, S. (2009). The neanderthals. Routledge. New York. Science, New Series. 130(3372), 365-372.
Shea, J. J. (2013). Stone tools in the paleolithic and neolithic near east a guide, Cambridge University Press.
Simmons, A. H. (2007). The neolithic revolution in the near east. The Univesity of Arizona Press.
Soffer, O., Adovasio, J. M. and Hyland, D. C. (2000), The “Venus” figurines: Textiles, basketry, gender, and status in the upper paleolithic. Current Anthropology, 41(4), 511 – 537.
Straus, L. G, (2005). The upper paleolithic of Euro: An overview. Evolutionary Anthropology Issues News and Reviews 4(1), 4 – 16.
Strınger, C. (2011). The origin of our species, Penguin Books.
Şenel, A. (1982). İlkel topluluktan uygar topluma. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi.
Şenel, A. (2006). Kemirgenlerden sömürgenlere insanlık tarihi. İmge Kitapevi Yayınları.
Weıner, S., Xu, Q., Goldberg, P, Lıu, J. and Bar-Y. (1998). Evidence for the Use of Fire at Zhoukoudian China. Science, 281(5374), 251-253.
Wells, C. (1972). Sosyal antropoloji açısından insan ve dünyası. (Çev. Erzen Onur), Remzi Kitapevi. Yalçınkaya, I. (1978). Taş Devri Sanatında Teknik ve Stil, 29(1-4), 68 – 82.
Zeder, M. A. (2011). The Origins of Agriculture in the Near East. Current Anthropology, 52(4) 221 – 235.
Zubrıtskı, M. K. (2011). İlkel topluluk – köleci toplum – feodal toplum. (Çev. Sevim Belli), Sol Yayınları.