Müzzemmil Kavramının Sûredeki Anlam Bütünlüğüyle İlişkisi

Cumhur müfessirine göre Müzzemmil Sûresi’nin son ayeti Medenî, diğer ayetlerinin tamamı ise Mekkî’dir. Bu çalışmada sözlükler inecelenerek z-m-l (ز م ل) kökünün temel anlamının belirlenmesinin yanı sıra müştakları tetkik edilmiştir. Sonra, Kur’ân’da nasıl geçtiği ele alınmış ve el-müzzemmil ile kastedilenin Hz. Peygamber (s.a.v.) olduğu belirtilmiştir. Hz. Peygamber’in bu kelimeyle isimlendirilme gerekçesi hakkında âlimlerin görüşleri zikredilmiş ve kıraat farklılıkları detaylı bir şekilde ortaya konulmuştur. Müzzemmil kelimesinin bu kıraat farklılıklarının, mutavaat (المُتَزَمِّل والمُزَّمِّل), ismi fail (المُزَمِّل) ve ismi mefûl (المُزَمَّل) olmak üzere üç morfolojik anlamıyla diğer muştaklarına temel teşkil ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Bu kökün nidadan sonra gelen her bir ayette özellikle de son ayette bir ya da birden fazla anlamının mevcut olduğu tespit edilmiştir. Hatta Müzzemmil sûresinin, z-m-l kökünün ve mûştaklarının bütün anlamlarını kapsadığı ve yaklaşık kırk farklı yerde kullanıldığı sonucuna ulaşılmıştır. el-Müzzemmil suresinin ister Mekkî isterse Medenî olsun itiraza mahal bırakmayacak şekilde anlam bütünlüğü ve bu anlamların anahtar kelime olan el-müzzemmil ile ilişkisi ortaya çıkarılmıştır.

The Relationship between the Concept of Muzammil and Its Unity of Meaning in the Sūra

According to the majority of scholars, the last verse of sūra al-Muzzammil is Medinan, while all the other are Meccan verses. In this article, we explore the different meanings of the root (ز م ل) found in Arabic dictionaries, while determining its fundamental meaning and studying its derived forms. The opinions of the scholars about the reason for naming the Prophet with this word have been mentioned and the different ways of recitation have been revealed in detail. The conclusion demonstrated that the word Muzzammil -with its different ways of recitation- is considered a core for all of its root’s words, with its three morphological significations: compliance (muṭāwaʿa, المُتَزَمِّل والمُزَّمِّل), actantness (fāʿiliyya, المُزَمِّل) and abjectness (mafʿūliyya, المُزَمَّل). It has been found that this root has one or more meanings in each verse following the calling, particularly in the last verse. In fact, it has been concluded that the sūra of Muzammil covers all the meanings of the root z-m-l and its derivatives and is used in about forty different places. Whether Meccan or Medinan, the unquestionable unity of the meanings of Sura al-Muzammil and the relationship of these meanings to the key word al-Muzammil have been revealed.

___

  • ابن الجزري، محمد. نشر القراءات العشر. مح . أيمن رشدي سويد. دمشق: دار الغوثاني للدراسات القرآنية، الطبعة 2، 2019.
  • ابن الجوزي، عبد الرحمن. زاد المسير في علم التفسير. بيروت: المكتب الإسلامي، الطبعة 3، 1984.
  • ابن عاشور، محمد الطاهر. تفسير التحرير والتنوير. تونس: الدار التونسية للنشر، 1984. ابن فارس، أحمد. معجم مقاييس اللغة. مح .عبد السلام هارون. بيروت: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، 1979.
  • ابن قتيبة، عبد الله. تأويل مشكل القرآن. مح. السيد أحمد صقر. القاهرة: مكتبة دار التراث، الطبعة 2، 1973.
  • ابن مجاهد، أبو بكر. كتاب السبعة في القراءات. مح .د. شوقي ضيف. القاهرة: دار المعارف، الطبعة 4، د.ت.
  • ابن منظور، محمد بن مكرم. لسان العرب. بيروت: دار صادر، الطبعة 3، 1994. الأصفهاني، الراغب. مفردات ألفاظ القرآن. مح .صفوان عدنان داوودي. دمشق: دار القلم، بيروت: الدار الشامية، الطبعة 4، 2009.
  • الألوسي، محمود شكري. روح المعاني في تفسير القرآن العظيم والسبع المثاني. بيروت: دار إحياء التراث العربي، د. ت. الأندلسي، ابن عطية. المحرر الوجيز في تفسير الكتاب العزيز. مح .الرحالة الفاروق وآخرين. الدوحة: وزارة الأوقاف والشؤون الإسلامية في قطر، الطبعة 2، 2007.
  • الأندلسي، أبو حيان. تفسير البحر المحيط. مح.عادل أحمد عبد الموجود وعلي محمد مُعوّض. بيروت: دار الكتب العلمية، 1993.
  • الإيجي، محمد بن عبد الرحمن. جامع البيان في تفسير القرآن. مح. عبد الحميد هنداوي. بيروت: دار الكتب العلمية، 2004.
  • البقاعي، برهان الدين. نظم الدرر في تناسب الآيات والسور. القاهرة: دار الكتاب الإسلامي، د. ت.
  • البيضاوي، عبد الله. أنوار التنزيل وأسرار التأويل. مح. محمد صبحي حلاق ود. محمود أحمد الأطرش. بيروت: دار الرشيد، مؤسسة الإيمان، 2000.
  • جبل، محمد حسن حسن. المعجم الاشتقاقيّ المُؤصَّل لألفاظ القرآن الكريم. الرياض: مركز المربّي، الطبعة 4، 2019.
  • الجوهري، إسماعيل. تاج اللغة وصحاح العربية. مح. أحمد عبد الغفور عطار. بيروت: دار العلم للملايين، الطبعة 4، 1990.
  • الحلبي، السمين. الدر المصون في علوم الكتاب المكنون. مح. أحمد محمد الخراط. دمشق: دار القلم، د.ت.
  • الدمشقي، ابن كثير. تفسير القرآن العظيم. مح. سامي بن محمد السلامة. الرياض: دار طيبة للنشر والتوزيع، الطبعة 2، 1999.
  • الرازي، فخر الدين. التفسير الكبير. بيروت: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، 1981. الزَّبيدي، المرتضى. تاج العروس من جواهر القاموس. الكويت: مطبعة حكومة الكويت، 1972. الزجاج، أبو إسحاق. معاني القرآن وإعرابه. مح. عبد الجليل عبده شلبي. بيروت: عالم الكتب، 1988.
  • الزمخشري، أبو القاسم. أساس البلاغة. مح. عبد الرحيم محمود. بيروت: دار المعرفة، د.ت.
  • الزمخشري، أبو القاسم. الكشّاف. مح. عادل أحمد عبد الموجود وآخرين. الرياض: مكتبة العبيكان، 1998.
  • السَّمعاني، أبو المظفّر. تفسير القرآن. مح. غنيم بن عباس بن غنيم. الرياض: دار الوطن، 1997. السيوطي، جلال الدين. الرياض الأنيقة في شرح أسماء خير الخليقة. مح. محمد السعيد بن بسيوني زغلول. بيروت: دار الكتب العلمية، 1985. الشوكاني، محمد. فتح القدير الجامع بين فني الرواية والدراية من علم التفسير. الناش ر. يوسف الغوش، بيروت: دار المعرفة، الطبعة 4، 2007. الطبري، محمد بن جرير. جامع البيان عن تأويل آي القرآن. مح. عبد الله بن عبد المحسن التركي. القاهرة: هجر للطباعة والنشر والتوزيع والإعلان، 2001. الطِّيبي، شرف الدين. فتوح الغيب في الكشف عن قناع الريب. مح. يوسف عبد الله الجوارنة. دبي: جائزة دبي الدولية للقرآن الكريم، 2013. العاملي، أحمد رضا. معجم متن اللغة. بيروت: دار مكتبة الحياة، 1959. العمادي، أبو السعود. إرشاد العقل السليم إلى مزايا الكتاب الكريم. مح. عبد القادر أحمد عطا. الرياض: مكتبة الرياض الحديثة، 1971. الفراء، يحيى بن زياد. معاني القرآن. مح. محمد علي النجار وأحمد يوسف نجاتي. بيروت: عالم الكتب، الطبعة 3، 1983.
  • الفراهيدي، الخليل بن أحمد. كتاب العين. مح. مهدي المخزومي ود. إبراهيم السامرائي. إيران: مؤسسة دار الهجرة، الطبعة 2، 1409هـ.
  • القاسمي، محمد جمال الدين. محاسن التأويل. مح. محمد فؤاد عبد الباقي. القاهرة: دار إحياء الكتب العربية، 1957.
  • القرطبي، أبو عبد الله. الجامع لأحكام القرآن. مح. عبد الله بن عبد المحسن التركي ومحمد رضوان عرقسوسي. بيروت: مؤسسة الرسالة، 2006.
  • الكلبي، ابن جُزَيّ. التسهيل لعلوم التنزيل. مح. محمد سالم هاشم. بيروت: دار الكتب العلمية، 1995.
  • الماوردي، أبو الحسن. النكت والعيون. مح. السيد بن عبد المقصود بن عبد الرحيم. بيروت: دار الكتب العلمية ومؤسسة الكتب الثقافية، د. ت.
  • المراغي، أحمد مصطفى. تفسير المراغي. القاهرة: مكتبة مصطفى البابي الحلبي، 1946.
  • مصطفى، إبراهيم وآخرون. المعجم الوسيط. القاهرة: مجمع اللغة العربية، الطبعة 3، 1985.
  • الميداني، عبد الرحمن حسن حبنكة. معارج التفكّر ودقائق التدبّر. دمشق: دار القلم، 2000.
  • لهرري، محمد الأمين. تفسير حدائق الرَّوْح والرَّيْحان في روابي علوم القرآن. مراجعة: هاشم محمد علي بن حسين مهدي. بيروت: دار طوق النجاة، 2001.
  • Alûsî, Mahmud Şükrî. Rûḥu’l-meʿani fî tefsiri’l-Ḳur’âni’l-aẓîm ve’s-sebi’l-mesnī. Beyrut: Daru İḥyâi’t-Turas̠i’l-ʿArabî, ts. ‘Âmilî, Ahmed Rızâ. Mu‘cemu metni’l-luga. Beyrut: Dâru Mektebeti’l-Hayât, 1959.
  • Beyḍâvî, Abdullah. Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl. thk. Muhammed Subhi Hallâḳ – Mahmud Ahmed el-Aṭraş. Beyrut: Dâru’r-Reşîd, Müessesetü’l-Îman, 2000.
  • Biḳâʿî, Burhanuddin. Naẓmu’d-durer fi tenâsubi’l-âyât ve’s-suver. Kahire: Dâru’l-Kitâbi’l-İslâmî, ts.
  • Cebel, Muhammed Hasen Hasen. el-Muʿcemu’l-iştiḳâḳî el-Muʾaṣṣal li elfâẓi’l- Ḳur’âni’l-kerîm. Riyad: Merkezu’l-Murabbî, 4. Basım, 2019.
  • Cevherî, İsmail. Tacu’l-luġa ve ṣıḥaḥu’l-ʿArabiyye. thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-ʿİlm li’l Melâyîn, 4. Basım, 1990.
  • Dımaşḳî, İbn Kes̠îr. Tefsiri’l-Ḳur’âni’l-ʿaẓîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme. Riyad: Dâru Ṭaybe li’n-Neşr ve’t-Tevzîʿ, 2. Basım, 1999.
  • Endelusî, Ebû Ḥayyân. Tefsirü’l-baḥri’l-muḥîṭ. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd - Ali Muhammed Muavvıd. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1993.
  • Endelusî, İbn ʿAṭiyye. el-Muḥarraru’l-vecîz fi tefsîri’l-Kitabi’l-ʿazîz. thk. er-Rahhâle el-Fârûk vd. Doha: Vizâretü’l-Evkaf ve’ş-Şuûni’l-İslâmiyye, 2. Basım, 2007.
  • Ferrâ’, Yahya b. Ziyad. Me‘âni’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ali en-Neccâr – Ahmed Yusuf Necâti. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kütüb, 3. Basım, 1983.
  • Ferâhîdî, el-Ḫalil b. Ahmed. Kitâbu’l-ʿayn. thk. Mehdi el-Mahzûmî – İbrâhim es-Sâmerrâ’î. İran: Müessesetü Dâri’l-Hicre, 2. Basım, 1988.
  • Ḥalebî, es-Semîn. ed-Durru’l-maṣûn fi ʿulûmi’l-Kitâbi’l-meknûn. thk. Ahmed Muhammed el-Harrât. Dimaşk: Daru’l-Kalem, ts.
  • Hererî, Muhammed el-Emîn. Tefsîru ḥadâiḳi’r-ravḥ ve’r-reyḥân fi ravâbî ulûmi’l-Kur’ân. thk. Hâşim Muhammed Ali b. Huseyn Mehdî. Beyrut: Dâru Ṭavḳi’n-Necât, 2001.
  • İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. Tefsîru’t-taḥrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Daru’t-Tunissiyye li’n-Neşr, 1984.
  • İbnu’l-Cezerî, Muhammed. Neşru’l-Kırââti’l-Aşr. thk. Eymen Rüşdi Süveyd. Dimaşk: Daru’l-Gavsânî li’d-Dirâsâti’l-Kur’âniyye, 2. Basım, 2019.
  • İbn Fāris, Ahmed. Muʿcemu Meḳāyīsi’l-Luġa. thk. Abdusselâm Harun. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1979.
  • İbn Ḳuteybe, Abdullah. Te’vīlu Müşkili’l-Ḳur’ān. thk. es-Seyyid Aḥmed Ṣaḳr, Kahire: Mektebetu Dāri’t-Turās̠, 2. Basım, 1973.
  • İbn Manẓūr, Muhammed b. Mükrim. Lisānu’l-ʿArab. Beyrut: Dâru Ṣâdir, 3. Basım, 1994.
  • İbn Mucâhid, Ebû Bekr. Kitâbü’s-sebʿa fi’l-kırâât. thk. Şevki Dayf. Kahire: Dâru’l-Maʿârif, 4. Basım, ts.
  • İbnu’l-Cevzî, Abdurrahmân. Zâdu’l-mesîr fi İlmi’t-tefsîr. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 3. Basım, 1984.
  • Îcî, Muhammed b. Abdirrahmân. Camiʿu’l-beyân fi tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdulhamîd Hindâvî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 2004.
  • ʿİmâdî, Ebu’s-Suʿûd. İrşadü’l-ʿakli’s-selîm ile mezâye’l-Kitâbi’l-kerîm. thk. Abdulkâdir Ahmed Atâ. Riyad: Mektebetü’r-Riyadi’l-Ḥadîs̠e, 1971.
  • İsfahânî, er-Râgıb. Mufredâtu elfazi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnân Dâvûdî. Dimaşk: Daru’l-Kalem – Beyrut: ed-Daru’ş-Şâmiyye, 4. Basım, 2009.
  • Ḳâsimî, Muhammed Cemâluddîn. Meḥasinu’t-te’vîl. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâki. Kahire: Daru İḥyâi Kütübi’l-ʿArabiyye, 1957.
  • Kelbî, İbn Cüzey. et-Teshîl li ʿulûmi’t-tenzîl. thk. Muhammed Sâlim Hâşim. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1995.
  • Ḳurṭubī, Muḥammed b. Aḥmed. el-Cāmiʿ li Aḥkāmi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsīn et-Turkī vd. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 2006.
  • Merâgî, Ahmet Mustafa. Tefsîru’l-Meragi. Kahire: Mektebetü Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1946.
  • Māverdī, Ebu’l-Hasen. en-Nuket ve'l-ʿUyūn, thk. es-Seyyid b. ʿAbdilmaksud b. ʿAbdurrahîm. thk. es-Seyyid b. Abdilmaksûd b. Abdirrahîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿIlmiyye-Müʾessesetü’l-Kütübi’s̠-S̠ekâfiyye, ts.
  • Mustafa, İbrâhim vd. el-Muʿcemu’l-vasîṭ. Kahire: Mecmaʿu’l-Lugati’l-Arabiyye, 3. Basım, 1985.
  • Meydânî, Abdurrahman. Meʿâricü’t-tefekkür ve daḳâiḳu’t-tedebbur. Dimaşk: Dâru’l-Kalem, 2000.
  • Rāzī, Faḫruddīn. et-Tefsîru’l-kebîr. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’t-Tıbâ‘a ve’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1981.
  • Semʿânî, Ebu’l-Muzaffer. Tefsîru’l-Kur’ân. thk. Ganîm b. Abbâs b. Ganîm. Riyad: Dâru’l-Vatan, 1997.
  • Suyûṭî, Celâluddîn. er-Riyâḍu’l-enîḳa fi şerḥi esmâi ḫayri’l-ḫalîḳa. thk. Muhammed es-Sa‘îd b. Besyûnî Zaglûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, 1985.
  • Şevkânî, Muhammed. Fetḥu’l-ḳadir el-câmiʿ beyne fenneyi’r-rivâye ve’d-dirâye min ʿilmi’t-tefsîr. nşr. Yusuf el-Gûş. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 4. Basım, 2007.
  • Ṭaberī, Muhammed b. Cerīr. Cāmiʿu’l-Beyān ʿan Teʾvīli Āyi’l-Ḳurʾān. thk. ʿAbdullāh b. ʿAbdulmuḥsin et-Turkī, Kahire: Dāru Hecr, 2001.
  • Ṭîbî, Şerefuddîn. Futûḥu’l-gayb fi’l-keşf an ḳınâi’r-rayb. thk. Yusuf Abdullah el-Cevârne. Dubai: Caizetu Dubai ed-Devliyye li’l-Kur’ani’l-Kerim, 2013.
  • Zebīdī, el-Murtazâ. Tācu’l-ʿarūs min cevâhiri’l-kâmûs. Kuveyt: Maṭbaʿatu Hukūmeti’l-Kuveyt, 1972.
  • Zeccâc, Ebû İshâk. Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbuh. thk. Abdulcelîl Abduh Şilbî. Beyrut: Âlemu’l-Kütüb, 1988.
  • Zemaḫşerī, Ebu’l-Kâsım. el-Keşşâf. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd vd. Riyad: Mektebetu’l-ʿUbeykân, 1998.
  • Zemaḫşerī, Ebu’l-Kâsım. Esâsu’l-Belâga. thk. Abdurrahim Mahmud. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife. ts.