Kıraatçılar ve Nahivciler Nezdinde Kur’ân Kıraatlerinin Konumu ve Önemi

Arap grameri ve Kur'ân kıraatleri, Kur'ân-ı Kerîm ile olan sıkı ilişkilerinden dolayı önemli bir yere sahiptirler. Bu anlamda âlimler, bu iki değerli ilmi son derece önemsemiş ve onlara özen göstermişlerdir. Çalışmada Kur'ân kıraatlerinin sözlük ve terim tanımlarına ile harflerin çokluğunun hikmetine değinildikten sonra, kıraatlerin çokluğuna ilişkin gramercilerin tutumuna değinilmiştir. Böylece Kur'ân kıraatleri ile gramer arasındaki ilişki tezahür etmiştir. Nitekim Kur'ân kıraatleri, gramatik meselelerinin temellendirilmesinde ve ihtilafların çözümünde ana kaynak olarak kabul görülmüştür. Bu araştırma aynı zamanda, Kur'ân kıraatlerine verdikleri ehemmiyetten dolayı ulemanın kıraat çeşitleri ile Arap gramerini bağdaştırmak amacıyla dilsel çalışmalara yöneldiklerini de ortaya koymuştur. Bu çerçevede ulemânın farklı yaklaşımlarına göre söz konusu konuyla ilgili görüşleri ele alınmış ve nahivcilerin, uygulamalarında genellikle sahih kıraatleri delil olarak göstermeye çalıştıkları görülmüştür. Ardından metnin i'râbı, o metnin anlamına dair bir açıklama olmasından ötürü nahvî ihtilafların Kur’ân tefsirindeki etkisine de değinilmiştir. Dolayısıyla i'râb harekesinde meydana gelen herhangi bir değişiklik zorunlu olarak anlam değişikliğine neden olduğu müşahede edilmiştir.

The Position and Importance of Quranic Recitations According to Experts in Qirāʾāt and Naḥw

Grammar and Qurʾānic recitations have an important place due to their close relationship with the Qurʾān. In this sense, scholars have given great importance to these two valuable sciences and paid attention to them. In the study, after mentioning the dictionary and term definitions of the Qurʾānic recitations and the wisdom of the plurality of letters, the attitude of the grammarians regarding the multiplicity of the recitations is mentioned. Thus, the relationship between recitations from the Qurʾān and grammar became manifest. Because the recitations of the Qurʾān have been accepted as the main source for founding grammatical questions and resolving conflicts. As a matter of fact, this research has also revealed that because of the importance they attach to the Qurʾānic recitations, the ulema tended to linguistic studies in order to reconcile the types of recitations with the Arabic grammar. In this context, the opinions of the ʿulamāʾ on the subject according to their different dispositions were discussed and it was seen that experts in naḥw generally tried to show the authentic recitations as evidence in their practices. Next, the effect of naḥwī kind conflicts in tafsir is mentioned. For the description of the text is an explanation of the meaning of that text. This is why any change in the movement of the i'rāb necessarily leads to a change in meaning.

___

  • ابن الجزري، شمس الدين أبو الخير. منجد المقرئين ومرشد الطالبين. بيروت: دار الكتب العلمية، 1999.
  • ابن الجزري، شمس الدين أبو الخير. النشر في القراءات العشر. مح. علي محمد الضباع .القاهرة: المطبعة التجارية الكبرى، 1976.
  • ابن الجزري، شمس الدين أبو الخير. النشر في القراءات العشر. مصحح. علي محمد الضباع. القاهرة: المطبعة التجارية الكبرى، بدون تاريخ.
  • ابن جرير الطبري. جامع البيان عن تأويل آي القرآن. مح. صدقي جميل. بيروت: دار الفكر، بدون تاريخ.
  • ابن خالويه، حسين بن أحمد. القراءات الشاذة. عُني بتصحيحه ونشره: ج. برجستراسر. القاهرة: المطبعة الرحمانية، 1934.
  • أبو حيان الأندلسي. ارتشاف الضّرب من لسان العرب. مح. رجب عثمان محمد - رمضان عبد التواب. القاهرة: مكتبة الخانجي، 1998.
  • الأخفش الأوسط، أبو الحسن سعيد بن مسعدة. معاني القرآن. مح. هدى محمود قراعة. القاهرة: مكتبة الخانجي، 1990.
  • إدريس علي. التوجيه النحوي للقراءات القرآنية سورة الأعراف عينة. الإعداد. د. محمد الصالح بوعافية. الجزائر: جامعة قاصدي مرباح، رسالة ماجستير، 2018.
  • الألباني، ناصر الدين. سلسلة الأحاديث الضعيفة والموضوعة وأثرها السيء في الأمة. الرياض: مكتبة المعارف، 1992.
  • أمجد وفيق أب مطر. أثر اختلاف الإعراب في تفسير القرآن الكريم "دراسة تطبيقية في سورة التوبة ويونس وهود ويوسف . تحت إشراف: عبد السلام حمدان اللوح. غزة: الجامعة الإسلامية، رسالة ماجستير، 2011.
  • بدوي، محمد عبد الفتاح. أثر اختلاف الإعراب في تفسير القرآن الكريم. تحت إشراف: عبد السلام حمدان اللوح. غزة: الجامعة الإسلامية، رسالة ماجستير، 2011.
  • ثعلب، أبو العباس. مجالس ثعلب. مح. عبد السلام هارون. القاهرة: دار المعارف، 1956.
  • حاجي خليفة، مصطفى بن عبد الله كاتب جلبي. كشف الظنون عن أسامي الكتب والفنون. بيروت: دار الكتب العلمية، 2008.
  • دريم نور الدين. موقف النحاة من القراءات القرآنية. مجلة طلائع اللغة وبدائع الأدب. الجزائر: جامعة الشلف، 1/1، 2020.
  • الدمياطي، أحمد بن محمد البنا. إتحاف فضلاء البشر في القراءات الأربعة عشر. مح. شعبان محمد إسماعيل. بيروت: عالم الكتب، 1987.
  • الزجاج، إبراهيم بن السري بن سهل أبو إسحاق. إعراب القرآن. مح. إبراهيم الإبياري. بيروت: دار الكتب الإسلامية، 1982.
  • الزمخشري، أبو القاسم محمود. الكشاف عن حقائق التأويل وعيون الأقاويل. القاهرة: دار الفكر والنشر والتوزيع، بدون تاريخ. سيبويه. الكتاب. تعليق: بديع إميل يعقوب. بيروت: دار الكتب العلمية، 1999.
  • السيوطي، جلال الدين عبد الرحمن. الإتقان في علوم القرآن. القاهرة: مؤسسة الرسالة ناشرون، 2008.
  • السيوطي، جلال الدين عبد الرحمن. همع الهوامع في شرح جمع الجوامع. مح. عبد العال سالم مكرّم. الكويت: دار البحوث العلمية، 1980.
  • العكبري، محب الدين أبو البقاء عبد الله بن الحسين. إعراب القراءات الشواذ. مح. محمد السيد أحمد عزوز. ، بيروت: عالم الكتب للطباعة والنشر والتوزيع ، 1966.
  • عوض، سامي - ياسر محمد مطره جي. أثر تعدد الآراء النحوية في تفسير الآيات القرآنية. مجلة جامعة تشرين للدراسات والبحوث العلمية –سلسلة الآداب والعلوم الإنسانية- 29/1، 2007.
  • الفرَّاء، أبو زكريا يحيى بن زياد. معاني القرآن. مح. أحمد يوسف النجاتي. القاهرة: دار المصرية للتأليف والترجمة، بدون تاريخ. القاضي، عبد الفتاح بن عبد الغني بن محمد. البدور الزاهرة في القراءات العشر المتواترة من طريقي الشاطبية والدُّرة . بيروت: دار الكتاب العربي، بدون تاريخ. المبرد: أبو العباس محمد بن يزيد. المقتضب. مح. محمد عبد الخالق عضيمة. مصر: وزارة الأوقاف، 1994.
  • محيسن، محمد محمد سالم. المهذب في القراءات العشر وتوجيهها. وتوجيهها. القاهرة: المكتبة الازهرية للتراث، 2006.
  • معمر بن المثنى، أبو عبيدة التيمي. مجاز القرآن .اللقاهرة: مطبعة الخانجي، 1962.
  • مكرم، عبد العال سالم. القرآن الكريم وأثره في الدراسات النحوية. الكويت: مؤسسة علي جراح الصباح، 1978.
  • مكي بن أبي طالب . الكشف عن وجوه القراءات السبع وعللها وحججها. بيروت: مؤسسة الرسالة، 1984.
  • النحاس، أحمد بن محمد بن إسماعيل. إعراب القرآن. اعتنى به: خالد العلي. بيروت: دار المعرفة، 2008.
  • Abdülâl Sâlim Mekrem. el-Kur’âni’l-Kerîm ve eseruhu fi’d-dirasâti’n-nahvî. Kuveyt: Muessetu Ali Cerâhu’s-Sabâh, 1978.
  • Ahfeş el-Evsat, Ebü’l-Hasen Saîd b. Mes‘ade el-Belhî. Meʿâni’l-Ḳurʾân. thk. Hudâ Mahmûd Karâe. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1990.
  • Alî, İdris. Tevcihu’n-nahvî li’l-ḳırââti’l-Kur’ânî suretu’l-‘Arâf ‘ayyineten. Cezair: Camiaatu Kasidî Merbâh, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
  • Bedevî, Muhammed Abdulfettâh. Eseru itḥâfu’l-‘irâb fî tefsîri’l- Ḳurʾâni’l-Kerîm. Gazze: Camiâtu’l-İslâmî, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
  • Bennâ, Ahmed b. Muhammed. İtḥâfü fużalâʾi’l-beşer fi (bi)’l-ḳırââti’l-erbaʿate ʿaşer. thk. Şa‘bân Muhammed İsmâil. 2 Cilt. Beyrut: ‘Âlemu’l-Kutub, 1407/1987.
  • Dureym, Nuruddîn. Mevkifu’n-nuhât mine’l- ḳırââti’l-Kur’ânî. Cezayir: Meceletu Telâi‘l-Luga ve Bedâi‘l-Edeb, 2020.
  • Ebû Hayyân el-Endelüsî. İrtişâfü’ḍ-ḍarab min lisâni’l-ʿArab. thk. Recep Osman Muhammed- Ramazan Abduttevvâb. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1998.
  • Elbânî, Nâsırüddin. Silsiletü’l-eḥâdîs̱i’ż-żaʿîfe ve’l-mevżûʿa ve es̱eruhe’s-seyyiʾü fi’l-ümme. Riyad: Mektebetu’l-Me‘ârif, 1992.
  • Emced Vefîk Ebb Matar. Eseru itḥâfu’l-‘irâb fî tefsîri’l- Ḳurʾâni’l-Kerîm “Dirâsatun Tatbikiyye fî sûreti’t-Tevbe ve Yûnus ve Hûd ve Yûsuf”. Gazze: Camiâtu’l-İslâmî, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
  • İbn Hâleveyh, Hüseyn b. Ahmed. Ḳırâʾâtu’ş-şâzze. Mısır: Matbaatu’r-Rahmânî, 1934.
  • İbnu’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsuddin Muhammed b. Muhammed. en-Neşr fi’l-ḳırââti’l-ʿaşr. thk. Ali Muhammed ed-Dabbâ‘. 2 Cilt. Kahire: el-Matbaatu’l-Ticâriyeti’l-Kubrâ, 1976.
  • İbnu’l-Cezerî, Ebu’l-Hayr Şemsuddin Muhammed b. Muhammed. Muncidu’l-muḳriʾîn ve murşidu’ṭ-ṭâlibîn. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1999.
  • İbnu’l-Cezerî, Şemsuddîn Muhammed Ebu’l-Hayr b. Muhammed ed-Dımaşkī. en-Neşr fi’l-ḳırâʾâti’l-il-‘aşr. Mısır: el-Matbaatu’t-Ticâriyeti’l-Kubrâ, ts.
  • Kādî, Abdulfettâh b. Abdülgânî b. Muhammed. el- Budûru’z-zâhira fi’l-ḳırââti’l-‘aşri’l-mutevâtira. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
  • Kâtib Çelebî, Hâci Halîfe Mustafa b. Abdillâh. Keşfu’ẓ-ẓunûn ʿan esâmi’l-kutub ve’l-funûn. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 2008.
  • Ma‘mer b. el-Musennâ, Ebû Ubeyde et-Teymî. Mecâzu’l-Ḳurʾân. Kahire: Matbaatu'l-Hancî, 1962.
  • Muberrid, Ebu’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd. el-Muḳteḍab. thk. Muhammed Abdülhâliḳ Uzayme. 4 Cilt. Beyrut: Kahire: Vizâretu’l-Evkâf, 1994.
  • Nehhâs, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. İsmâîl. İʿrâbu’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’l-Marifa, 2. Basım, 2008.
  • Sa‘leb, Ebu’l-Abbâs. Mecâlisü S̱aʿleb. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Dâru'l-Meârif, 2. Basım, 1956.
  • Sîbeveyhi, Ebû Bişr. el-Kitâb. thk. Emîl Bedî' Ya'kūb. Beyrut: Dâru'l-Kutubi'l-İlmiyye, 1999.
  • Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân. el-İtḳān fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Muessetu'r-Risâle, 2008.
  • Suyûtî, Ebü’l-Fazl Celâluddîn Abdurrahmân. Hemʿu’l-hevâmiʿ fî şerḥi Cemʿi’l-cevâmiʿ. thk. Abdülâl Sâlim Mekrem. Kuveyet: Dâru’l-Buhusi’l-‘İlmiyye, 1400/1980.
  • Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. thk. Sıdkî Cemîl. Beyrut: y.y. ts.
  • Ukberî, Ebü’l-Bekā Muhibbüddîn Abdullāh b. el-Hüseyn. İʿrâbü’l-ḳırââti’ş-şevâẕ. thk. Muhammed Seyyid Ahmed Azzûz. 2 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-Kutub, 1966.
  • Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. İ‘rabu’l-Ḳurʾân. thk. İbrâhim Ebyârî. Kahire: Dâru’l-Kutubi’l-İslâmi, 1982.
  • Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳi’t-teʾvîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl. Beyrut: Dâru'l-Fikr ve’n-Neşri ve't-Tevzi', ts.