ERİKUA'DA STRATEJİK BİR URARTU MERKEZİ: KASIMINTIĞI KALESİ Kasımıntıgı Castle, a Strategic Urartian Center in Erikua

Doğu Anadolu'nun stratejik noktalarından olan Iğdır ili, Türkiye'nin en doğusundaki ildir. Doğu Anadolu Bölgesi'nin Erzurum-Kars Platosu içinde yer alan bölge, Aras Nehri ve bu nehir boyunca Ermenistan sınırı tarafından ikiye ayrılmıştır. Iğdır ve çevresi, verimli toprağı, önemli transit yolların üzerinde bulunması, alçak bir rakım ve uygun iklim özellikleri ile eskiçağdan günümüze kadar yerleşim gören bir bölge olmuştur. Iğdır ve çevresindeki eskiçağ yerleşmeleri; höyükler, kaleler ve kaya mezarları şeklinde görülmektedir. Ovalık arazideki önemli höyükler(Melekli-Kültepe vb) daha çok merkezi otoritenin güçlü olduğu zamanlarda tarımsal üretim için kullanılmışken, yüksek dağ eteklerine yapılan kaleler, daha çok askeri ve savunma amaçlı yapılmışlardır. Yüksek yerlere inşa edilen kaleler, dönemin mimarisini yansıtmakla beraber, muhtemelen kendilerinden sonra bu bölgeye gelen Uriatri- Nairi beylikleri ve diğer konar-göçer insan toplulukları tarafından da kullanılmışlardır. Nitekim bu bilgilerimiz, keramik verileri ile de desteklenmektedir. Kalelerin ebatları o yerin stratejik durumuna ve konumuna göre değişmektedir Bu kalelerden idari ve askeri merkez olarak kullanılanları da olmuştur. Bunlar genelde 60x70 m çapında büyük kalelerdir. 5 kademeli sur yapısı ile çağının önemli kalelerinden olan Kasımıntığı Kalesi (Luhiiuni), Erikua için idari bir merkez olma özelliği taşımaktadır

Kasımıntıgı Castle, a Strategic Urartian Center in Erikua

Igdır which is one of the strategic points of Eastern Anatolia is the easternmost city of Turkey. The region that is in Erzurum-Kars Plato of Eastern Anatolia region has been divided into two by Araks River and Armenian border through the river. For Igdır and environment having fertile soil, being on transit roads, having low altitude and favorable climate conditions, they have been settled from prehistoric period to present days. The ancient settlements in Igdır and its environment are seen as mounds, castles and rock tombs. While important mounds (Melekli-Kultepe etc.) in bottom land were used for agricultural production in the period of powerful central authority, castles were constructed on hillside of high mountains with the aim of defense and military needs. The castles built on high areas reflect the architectural features of that period and probably used by Uriatri-Nairi seigniors and unsettled communities. Thus, the information we have is supported by stoneware data. Sizes of castles change in accordance with the strategic situation and location of this area. Some of these castles have also been used as administrative and military base. These are generally big castles which are 60x70 m in diameter. Kasımıntıgı Castle (Luhiiuni) that is one of the important castles with five layers bulwark patterns has the feature of being an administrative center for Erikua

PDF

___

ARSEBÜK, G. 1974: Altınova'da Koyu Yüzlü Açkılı ve Karaz Türü Çanak- Çömlek Arasındaki İlişkiler Sorunu, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İstanbul.

BARNETT, R. D. 1963: "The Urartian Cemetery At Igdyr", Anatolian Studies, Sa: XIII, Ankara.

BAHŞELIYEV, V.2004:Nahçıvanın Kadim Tayfalarının Manevi Medeniyyeti, Bakı.

BELLİ, O. 2009: "Ağrı Dağı Bölgesinin Urartu Krallığı İçin Önemi", II. Uluslararası Ağrı Dağı ve Nuh'un Gemisi Sempozyumu, (Ed. Oktay Belli), s. 42-50.

BİNGÖL, A. 2003: En Eski Çağlardan Urartu'nun Yıkılışına Kadar Kars ve Çevresi, (Basılmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

BİNGÖL, A. 2013: "Hurriler'in Siyasi Organizasyonları", Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sa: 6, s. 115-133.

CEYLAN, A. 2004: "2002 Yılı Erzincan, Erzurum, Kars ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırmaları", AST, Sa: XXI/2, Ankara, s. 263-272.

CEYLAN, A. 2008: Doğu Anadolu Araştırmaları (Erzincan-Erzurum-Kars- Iğdır), Erzurum.

CEYLAN, A. 2015: Doğu Anadolu Araştırmaları II (Erzurum-Erzincan-Kars- Iğdır), Erzurum, s. 60 vd.

ERZEN, A. 1979: Eastern Anatolia and Urartians, İstanbul.

GİRGİNER, S. 1999: "Iğdır'da Bir Urartu Mezarlığı", Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Edebiyat Bilimleri Araştırma Dergisi, Sa: 25, s. 252- 306.

GÜNER, İ. 1992: "Doğu Anadolu'da Yeni Gözlemler" TAD 30, Ankara, s 149-195.

HERODOTOS, 1983: Herodot Tarihi.

KARAGEÇİ, M. 2014: Arpaçay Havzası'nda Tunç Çağı Yerleşmeleri, Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 14, Kars, s. 77-95.

KHANZADIAN, E. 1979: Elar-Darani. Yerevan: Akademii Nauk Armyanskoi SSR.

KIRZIOĞLU, M. F. 1952: Dede-Korkut Oğuznameleri (I. Kitap), İstanbul.

KIRZIOĞLU, M. F. 1953: Kars Tarihi, İstanbul.

KLEISS, W.-HAUPTMANN, H. 1976: Topographische karte von Urartu, Berlin.

KOŞAY, H. Z. 1948: "Karaz Sondajı", Türk Tarih Kongresi, Sa: II.I/I, s. 165- 169.

KOŞAY, H. Z.-H. VARY, 1964: Pulur Kazısı, Ankara.

KOZBE, G.-A. CEYLAN-Y. POLAT- T. SİVAS-H. SİVAS-I. ŞAHİN-D. TANRIVER, 2008: Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri-6a-b (TAY) Demir Çağları, İstanbul.

KÖKTEN İ. K. 1943: "Kars'ın Tarih Öncesi Hakkında İlk Kısa Rapor", Belleten, Sa: VII, Ankara, s. 601-613.

KSENOPHON, 1984: Anabasis.

KUFTIN, B. A. 1944: "Urartskij "Kolumbarij" u podosvy Ararrata i Kuro- Araksski eneolit /An Urartian "Columbariaum" on the slopes of Ararat and the Copper Age of the Kura Araxes basin, Vestnik Gosudarstvennogo muzeja Gruzii.

KUSHNAREVA, K.-T. N. CHUBINISHVILI, 1970: Drevnie Kul'tury Yuzhnogo Kavkaza (V-III tys. do n.e.). Leningrad: Nauka.

ÖZFIRAT A-C. MARRO, 2004: "2002 Yılı Van, Ağrı ve Iğdır İlleri Yüzey Araştırması", AST, Sa: XXI, Ankara, s. 15-33.

ÖZGÜL, O. 2011: Eskiçağ'da (Yukarı) Aras Vadisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

PAYNE, M. R: Urartu Çivi Yazılı Belgeler Kataloğu, İstanbul 2006.

PEHLİVAN, M. 1984: En Eski Çağlardan Urartu'nun Yıkılışına Kadar Erzurum ve Çevresi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum.

PEHLİVAN, M. 1990: "Karaz Kültürü ve Hurriler", Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sa: 1/1, s. 168-175.

SAMİ, Ş. 1889: Kamusü'l-Alâm, İstanbul.

TARHAN, M. T. 1984: "Eski Anadolu Tarihinde Kimmerler", AST, Sa: I, Ankara, s. 109-120.

TARHAN, M. T. 2002: "Ön Asya Dünyasında İlk Türkler Kimmerler ve İskitler", Türkler, Sa: I, Ankara, 597-610.

TUNCEL, M. 1991: "Aras", Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Sa: 3, Ankara, s. 332-335.

ÜNGÖR, İ. 2015. "Urartu Kale Kazıları (Pasinler Kalesi)", Uluslararası Doğu Anadolu Güney Kafkasya Kültürleri Sempozyumu, Cambridge Scholars Publishing II, 432-442. EKLER

Resim 1. Iğdır Haritası

Resim 2. Iğdır Topografya Haritası

Resim 3. Kasımıntığı Kalesi Genel Görünüm

Resim 4. Kasımıntığı Kalesi

Resim 5. Sur Duvarları

Resim 5. Sur Duvarları Detay

Resim 6. Mezarlık Alanı Genel Görünüm

Resim 7. Mezarlık Alanı Detay

Resim 8. Mezar Çizimi Resim 9. Mezar Çizimi Resim 10. Mezar Çizimi

Resim 11. Kısımıntığı Kalesi Keramik Resim 12. Kasımıntığı Keramik Çizim Örneği