İslâm Kelâmcılarına Göre Cedel Yönteminin Uygulama Alanı ve Pratikteki Yansımaları

Geçmiş dinî gelenekte ve özelikle de Ortaçağ İslâm dünyasında “burhân” (kesin bilgi sağlama) yöntemine başvuranlar olduğu gibi bu yöntemi, cedel yöntemiyle birlikte kullananlar hatta yalnızca cedel yöntemine başvuran ve kullananlar vardır. Bu sonuncularını, aralarında filozofların da bulunduğu kelâmcılar oluşturmaktadır. Özellikle de ilk dönem İslâm kelâmcıları için, muhâlifleriyle giriştikleri tartışma ve münâzaralarda üstün gelmek, onları (hasımlarını) susturmak ve ikna edebilmek temel amaç olduğundan cedel yöntemi, kelâmcıların kendisine sığındığı ve kullandığı muhkem bir liman olmuştur. Hiç kuşkusuz mütekaddimîn kelâmcılar, kendi tartışma ve savunularında cedelin kuramsal ve teknik özelliklerinden çok “pratikteki” sonuçlarını ve yansımalarını dikkate almışlardır. Bu bakımdan onlar, kimi zaman muhâliflerine (hasım) çok büyük “suçlamalar” yöneltmişler (tekfîr) ve onları alaya almak suretiyle “küçük düşürmeye” çalışmışlardır. 

___

  • Aristoteles, Organon-V (Topikler), çev.: Hamdi Ragıp Atademir, Milli Eğitim Basımevi, Ankara, 1952.