AÇLIK VE KITLIK BAĞLAMINDA DOĞAL AFETLERİN ŞER’Î HÜKÜMLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Bu çalışmamızda açlık, kıtlık ve doğal afetler sebebiyle insanların hal ve durumlarında oluşacak sıkıntılarda ve meşakkatlerde, İslam hukukundaki hükümler üzerinde meydana gelebilecek değişiklikler incelenecektir. Özellikle günümüzde şahit olduğumuz bazı İslam ülkelerinde meydana gelen açlık ve kıtlık durumlarını dikkate aldığımızda böylesi bir çalışmanın faydalı olacağı kanaatindeyiz. İnsanoğlunun tarih boyunca en büyük endişelerinden birini açlık sorunu oluşturmuş; yoksulluk, sefalet ve ölümle birlikte açlık “mahşerin dört atlısı”ndan biri sıfatıyla anılır olmuştur. Açlık, kıtlık ve doğal afetler, tabiatın iç ve dış dinamikleri sonucunda ve insan iradesi dışında veya insan faktörü ile oluşan ve insan yaşamını derinden etkileyen olaylardır. Açlık, kıtlık ve doğal afetler dünyanın oluşumundan itibaren tüm canlı ve cansız fiziki ve yaşamsal olarak en çok etkileyen ve çaresiz bırakan olaylar olmuşlardır. Toplumsal boyutta, gıda güvencesinin yetersizliği ve açlık nedeniyle birçok sorun ortaya çıkmakta, ülkesel huzursuzluklar oluşmakta ve savaşlar olmaktadır. Aslında israf edilmeden kullanılması halinde, yeryüzünün kaynakları bugünkü dünya nüfusundan çok daha fazlasını beslemeye yeterlidir. Sanayi devriminden sonra ortaya çıkan gelişmeler; tarımda makineleşme, gübreleme, ilaçlama ve sulama imkânlarının gelişmesi gibi nedenlerle tarımsal üretimdeki verimlilik inanılmaz ölçülerde artmıştır. Yeryüzünde tarıma elverişli topraklar sınırlı olmasına rağmen, verimlilik artışları sayesinde birim araziden elde edilen ürün miktarı büyük oranda artırılabilmektedir. Bu çalışma konusu Hz. Peygamber döneminde ve takip eden yıllarda da yaşanan açlık ve kıtlık gibi afetlerde İslam hukuku üzerinde ne gibi etkileri olduğunu tespit etmektir.

Anahtar Kelimeler:

Açlık, Kıtlık, Doğal, Afet, Ruhsat.

EFFECT OF NATURAL DISASTERS ON SHARIA PROVISIONS IN THE CONTEXT OF HUNGER AND FAMINE

In this research, the effect of troubles and difficulties which may occur in the situations of people due to hunger, famine and natural disasters on the provisions of Islamic law will be examined. We have convinced that this research will be useful since famine and hunger situations in some Islamic countries have undeniable dimension. Hunger has been one of the greatest concerns of mankind throughout history. Along with the poverty, misery and death, hunger has been referred to as one of the “Four Horsemen of the Apocalypse”. Hunger, famine and natural disasters are facts that occur due to the internal and external dynamics of nature and outside the human will or with the human factor. And they are also facts that deeply affect human life. Hunger, famine and natural disasters have been events that have a cruel effect on all living and nonliving beings since the beginning of the world. From a social perspective, many problems arise due to lack of food security, hunger, national unrest and wars. In fact, if used without waste, the Earth's resources are sufficient to feed far more than the current world population. The productivity of agricultural production has increased in incredible measures due to developments after the industrial revolution, such as the development of mechanization, fertilization, spraying and irrigation facilities in agriculture. Although cultivable land is limited on Earth, the amount of harvested product from a unit of land can be greatly increased through productivity gains. The subject of this research is to determine the effects of disasters such as hunger and famine on Islamic law during the period of the Prophet and in the following years.

Keywords:

Açlık, Kıtlık, Doğal Afet, Ruhsat., Açlık, Kıtlık, Doğal, Afet, Ruhsat. Açlık, Kıtlık, Doğal, Afet, Ruhsat.,

PDF

___

Abdurrahman b. Nasır Sadi; haşiye Muhammed b. Salih Useymin, Cidde: Dârü’l-Müeyyed, 1996/1417.
Anon, 2010. The state of food insecurity in the world 2010. Food and Agricultıral Organization, Rome.
Anon, 2011. The state of food insecurity in the world 2010. Food and Agricultıral Organization, Rome.
Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail (ö.256/870), “el-Camiü’s-Sahih = Sahih-i Buhari.”, Riyad: Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, 1998/1419.
Buhârî, Ebu Abdullah Muhammed İbn İsmail el-Buhari, (ö.256/870), Sahih-i Buhari ve Tercemesi, mütercim; Mehmed Sofuoğlu, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 1987.
Buhuti, Mansur b. Yunus b. İdris el-Buhuti, (ö. 1051/1641) Keşşafü’l-Gina’ an Metni’l-İkna’, Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1982.
Buhuti, Mansur b. Yunus b. Selahiddin Hanbeli (ö.1051/1641), er-Ravzü’l-mürbi’ şerhu Zâdi’l-müstakni’, thk.
Cessas, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî Cessas, (ö.370/981), Ahkâmü'l-Kur'ân, thk. Muhammed es-Sadık Kamhavi, Beyrut: Dâru İhyai't-Türâsi'l-Arabi, 1985.
Derdirî, Ebü'l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed Adevi, (ö.1201/1786), eş-Şerhü'l-kebir ala muhtasari Halil, İ’tena bih Kemaleddin Abdurrahman Kari, Sayda: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2006/1427.
Desûkî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Arafe Desuki, (ö.1230/1815), Haşiyetü’d-Desûkî ala Şerhi’l-kebir, Dârü'l-Fikr, t.y.
Ekşi, Aziz Ekşi, Aslı İşçi, Dünyada Açlık Olgusu ve Çözüm Arayışları, Ankara Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Gıda Mühendisliği Bölümü, 2011.
Ensârî, Ebu Yahya Zeynüddin Zekeriyya b. Muhammed b. Ahmed Zekeriyyâ Ensârî, (ö.926/1520), Esna’l-metalib şerhu ravzi’t-Talib, zabatahü’n-nas ve allaka aleyh Muhammed, Tamir, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001/1422.
Erbas, Mustafa Erbas ve Sultan Arslan, “Açlığın Önlenmesi ve Gıda Güvencesinin Sağlanması”, Gıda Mühendisliği Dergisi, 36.sayı, 2021.
Gazzâlî, Ebû Hamid Huccetülislam Muhammed b. Muhammed Gazzali, (ö.505/1111.), el-Mustesfa min İlmi'l-Usul, Beyrut: Dâru İhyai't-Türasi'l-Arabi, 1324.
Hâdimî, Muhammed b. Muhammed Mustafa el-Hâdimî, (ö.1192/1778), Mecâmi’ü’l-hakā’ik ve’l-kavâid ve cevâmiü’r-ravâik ve’l-fevâid fi usuli’l-fıkh ve’l-kavâidi’l-fıkhiyye, dirase ve tahkik Halid Azizi, Dımaşk: Müessesetü’r-Risale, 2016/1437.
Haraşi, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah el-Maliki (ö.1101/1689), el-Haraşi ala Muhtasari Seyyidi Halil, Mısır: Muhammed Mustafa Efendi Matbaası, ty.
Hasan, Karakaya, Fıkıh Usulü, Beka Yayınları, 2012.
http:// www.unicef.org.tr/basinmerkezidetay.aspx?id=32878.
İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubi İbn Abdülber Nemeri, (ö.463/1071), el-Kâfi fî fıkhi ehli'l-medîne, thk. Muhammed Muhammed Muritani, Riyad: Mektebetü’r-Riyad, 1980.
İbn Abidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülazîz ed-Dımaşki, (ö.1252/1836), Reddü’l-Muhtar ala Dürri’l-Muhtar, tahkik: Hüsameddin b. Muhammed Salih Ferfur, Dımaşk: Ma’hedu Cemiyyetü’l-Fethi’l-İslâmî, 1421/2000.
İbn Hazm, Ebû Muhammed b. Ali b. Ahmed b. Saîd Zahiri, (ö.456/1064), el-Muhalla, tahkik Ahmed Muhammed Şakir, Kahire: İdaretü’t-Tıbaati’l-Müniriyye, 1347.
İbn Kesir, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer İbn Kesir, (ö.774/1373), el-Bidâye ve'n-Nihaye, Beyrut: Mektebetü’l-Maârif, 1981.
İbn Kudâme, Ebü’l-Abbâs, Ahmed b. İsa b. Abdullah b. Ahmed Muhammed b. Kudâme (d. 605/ 1208-ö. 643/ 1245), el-Muğnî, t.y.
İbn Müflih, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Müflih b. Muhammed Makdisî Râmînî İbn Müflih, (ö.763/1362), Kitâbü'l-Füru', racaahu Abdüssettar Ahmed Ferrac, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1985.
İbn Müflih, Ebû İshak Burhaneddin İbrahim b. Muhammed İbn Müflih, (ö.844/1479), el-Mübdi' fî şerhi'l-Mukni', thk. Muhammed Hasan Muhammed Hasan İsmâil eş-Şâfiî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997/1418.
İbn Useymin, Muhammed b. Salih Useymin, eş-Şerh’ül-Mümtiü ala zâdi’l-Müstekni’, Darü’l-İbni’l-Cevzi, 1422/2002.
Karafî, Şihabuddin Ahmed b. İdris el-Karafî, (ö. 684/1285), ez-Zehîra, Daru‟l-Garbi‟l-İslamî, Beyrut, 1994.
Kâsânî, Ebû Bekr Alaeddin Ebû Bekr b. Mes'ud b. Ahmed el-Hanefi, (ö.587/1191), Bedaiü's-Sanai' fî Tertibi'ş-Şerai', thk. Ali Muhammed Muavviz, Adil Ahmed Abdülmevcut, Beyrut: Dârü’l-Kütübi'l-İlmiyye, 2003/1424.
Kayapınar, Hüseyin Kayapınar, Necati Yeniel, Sünen-i Ebu Davud Terceme ve Şerhi, Şamil Yayınları, İstanbul, 1987.
Komisyon, Allemetü’l-Hümam, Mevlana eş-Şeyh Nizam ve Cemeat u min Ülema-i Hindi’l-Â’lem, el Fetava el-Hindiyye Heyet, el-Fetevâ’l-Hindiyye, Beyrut: Daru’l-Fikir, 1991/1411.
Komisyon, Hayreddin Karaman, Mustafa Çağrıcı, İbrahim Kâfi Dönmez, Sadrettin Gümüş, Kur’an yolu: Türkçe meal ve tefsir, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2003.
Kurtubi, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî el-Kurtubi, (ö.671/1273), el-Câmi li Ahkâmi’l-Kur’an, İ’tina ve tashih Hişam Semîr el-Buhari, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
Mâverdî, Ebü'l-Hasan Ali b. Muhammed b. Habib Maverdi (ö. 450/1058), el-Hâvi'l-Kebir fî Fıkhi Mezhebi’ş-Şafiî, tahk: Mahmud Matraci. Beyrut: Darü’l-Fikr, 1994.
Mazoyer, M., Roudart, L. (2010). Dünya Tarım Tarihi Neolitik Çağ’dan Günümüzdeki Krize, (Çev. Şule Ünsaldı), Epos Yayınları, I. Baskı, s. 585, Ankara.
Mustafa Efe, Fetava-yı Hindiyye = Fetava-yı Alemgiriyye, der. Burhanpurlu Şeyh Nizam; yay. haz. İsmail Karakaya; trc. Mustafa Efe, Ankara: Akçağ Basım Yayım Pazarlama A.Ş., 1986.
Müslim, Ebu'l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisaburi Müslim b. el-Haccac, (ö.261/875), Sahih-i Müslim, Kahire: Dârü’t-tıbâati'l-âmire, 1329.
Nemeri, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf b. Abdullah b. Muhammed Kurtubi İbn Abdülber Nemeri, (ö.463/1071), el-İstizkar, thk. Ali en-Necdi Nasıf, Kahire: Lecnetü'l-İhyai't-Türasi'l-İslâmî, 1973.
Nevevi, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref b. Nuri Nevevi, (ö.676/1277), el-Mecmu’ şerhi'l-Mühezzeb li’ş-Şirazi, thk. Muhammed Necib Mutîî, Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003/1423.
Semerkandi, Ebû Bekr Alâeddin Muhammed b. Ahmed b. Ebî Ahmed Semerkandi, (ö.539/1144), Tuhfetü’l-fukaha, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1984/1405.
Serahsi, Ebû Bekr Şemsüleimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl Serahsi, (ö.483/1090), el-Mebsut, Kahire: Matbaatü’s-Saade. 1906-1913/1324-1331.
Suyûtî, Mustafa b. Sa'd b. Abduh Suyuti, Metalibu uli'n-nuha fî şerhi Gayeti'l-münteha, el-Mektebetü’l-İslamiyye, 1994/1415.
Şevkâni, Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Havlani Şevkani, (ö.1250/1834.), Neylü'l-evtar şerhi Münteka'l-ahbar, Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi, 1971.
Şirbini, Şemseddin Hatib Muhammed b. Ahmed Kahiri Şafii (ö.977/1570), el-İkna’ fi Halli Elfazi Ebi Şüca’, tahkik; Ali Muhammed Muavvez, Adil Ahmed Abdülmevcud Beyrut, Darü’l-Kütübi İlmiyye, 2004.
Şirbini, Şemseddin Hatib Muhammed b. Ahmed Kahiri Şafii (ö.977/1570), Mugni'l-muhtac ila ma'rifeti meani elfazi'l-Minhac, Dârü'l-Fikr, t.y.
Tahtavi, Ahmed b. Muhammed b. İsmail el-Hanefi Tahtavi, (ö.1231/1816), Hâşiye ala meraki’l-felah şerhu nurü’l-izah, Kahire: Mustafa el-Babi el-Halebi ve Evladuhu, 1970/1389.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahadır b. Abdullah Zerkeşî, (ö.794/1392), Bahrü'l-muhit fî usuli'l-fıkh, göz. geç. Ömer Süleyman Eşkar; haz. Abdülkadir Abdullah Ani, Kuveyt: Vizaretü’l-Evkaf ve'ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1992.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Bedreddin Muhammed b. Bahadır b. Abdullah Zerkeşi, (ö.794/1392), el-Mensur fi'l-kavâ'id, thk. Teysir Faik Ahmed Mahmûd; göz. geç. Abdüssettar Ebû Gudde, Kuveyt: Vizaretü'l-Evkaf ve'ş-Şuuni’l-İslamiyye, 1982/1402.
Zerkeşî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Abdullah, (ö.772/1370), Şerhu'z-Zerkeşi ala Muhtasari'l-Hıraki fi'l-Fıkhi ala Mezhebi İmam Ahmed b. Hanbel, tahkik Abdullah b. Abdurrahman b. Abdullah el-Cibrin, Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan, 1993.
Zeylai, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen Zeylai, (ö.743/1342.) Tebyinü'l-Hakaik fî Şerhi Kenzi'd-Dekaik, Bulak: el-Matbaatü'l-Kübra'l-Emiriyye, 1896.
Zuhayli, Vehbe, İslam Fıkhı Ansiklopedisi, trc. Kurul, Risale, İstanbul, 1992.
Zuhayli, Vehbe, el-Fıkhü'l-İslâmî ve Edilletuhu, Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1985.