Bangladeş'te Kira Sertifikası (Sukuk) Uygulamasının İslam Hukuku Açısından Analizi

İslâmî bankalar, İslâmî tahviller, İslâmî yatırım fonları, İslâmî sigorta gibi varlıklar açısından İslâmî finans sektörü küresel bir endüstri olarak kabul edilmektedir. 2008'den bu yana küresel finansal kriz tetiklenmiş olsa da bu sektör hem risk paylaşımı hem de kapsayıcılık ve fiilî varlık temelinde küresel olarak büyümektedir. Bangladeş'teki İslâmî bankacılık sektörü de Bangladeş Bankası'nın politik desteği ve güçlü kamu talebi nedeniyle küresel eğilimlere paralel olarak güçlü bir büyümeye tanık olmuştur. Finansman ve yatırım ihtiyaçlarını karşılamayı, kâr ve zararı paylaşmayı içeren yeni bir vizyon getirmek için İslâmî finans, küresel finansal krizden daha az etkilenen bir alternatif olarak görülmeye başlamıştır. İslâmî finansta faiz yasaklanmış, bir kira sertifikası olan sukuk ürünü ise Batı bankacılığındaki tahvile (Bond/bono) mukabil talep edilen bir İslâmî finansal araç olmuştur. Sukuk, kendine has özelliklerinden dolayı birçok ülkede ekonomik koşulların gelişmesi için finansman sağlamak amacıyla kullanılmış ve şu anda dünya çapında en çok konuşulan İslâmî uygulamalardan biri haline gelmiştir. Bangladeş’te de yakın zamanda bu alternatif yatırım aracı kapsamında sukuk ihracına başlanmıştır. İlk olarak 29. Sermaye Piyasası Düzenleme Kurulu 2019 yılında Bangladeş Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonunun (BMKBK ) sukukuna ilişkin bir duyuru yapmıştır. Ardından 2020 yılında hükümet, Maliye Bakanlığı Maliye Departmanından sukuk ihraçları ve yönetimi hakkında bir rehber yayınlamıştır. Ayrıca Bangladeş 23 Aralık 2020'de "Tüm Ülke İçin Güvenli Su Temini" (Safe Water Supply for the Whole Country) adlı bir projeye nakit toplamak amacıyla ilk bağımsız yatırımı olan sukuku çıkarmıştır. Ülkede ilk sukuk ihalesi 28 Aralık 2020'de gerçekleştirilmiş, İslam hukukuna uygun birçok özelliklerinden dolayı tüm İslâm âlimlerinin dikkatini çeken bu müzayedeye konvansiyonel bankalar, İslâmî bankalar ve diğer otuz dokuz finans kuruluşu katılmıştır. Söz konusu gelişmelerin izini süren ve Bangladeş özelinde alanında öncü olan bu araştırma, sukuk kavramını ve türlerini inceleyerek Bangladeş'te sukukun piyasaya çıkışını ele almakta, İslâm âlimleri tarafından sukuk uygulamasına İslâm hukuku perspektifinden yapılan itirazları konu edinmekte ve ülkedeki İslâmî bankacılık yasalarının mevcut durumunu tartışmaya açmayı hedeflemektedir.

Anahtar Kelimeler:

İslâm Hukuku, Sukuk, Finans, İslami Banka, Bangladeş.

Lease Certificate (Sukuk) Application in Bangladesh: Analysis From The Perspectıve of Islamic Law

The Islamic finance sector is considered a global industry in terms of assets such as Islamic banks, Islamic bonds, Islamic investment funds, and Islamic insurance. Although the global financial crisis has been triggered since 2008, this sector is growing globally based on risk sharing, inclusion, and actual presence. The Islamic banking sector in Bangladesh has also witnessed strong growth in line with global trends due to the political support of the Bank of Bangladesh and strong public demand. In order to bring a new vision that includes meeting financing and investment needs and sharing profit and loss, Islamic finance has begun to be seen as an alternative less affected by the global financial crisis. Interest is prohibited in Islamic finance, and the Sukuk product, a lease certificate, has become an Islamic financial instrument in demand against the bond in Western banking. Due to its unique characteristics, Sukuk has been used to provide financing for the improvement of economic conditions in many countries and has now become one of the most widely spoken Islamic practices worldwide. Sukuk issuance has recently started in Bangladesh as part of this alternative investment tool. First, the 29th Capital Markets Regulatory Board announced the Sukuk of the Bangladesh Securities and Exchange Commission (BMKBK) in 2019. Then in 2020, the government published a guide on the issuance and management of Sukuk from the Finance Department of the Ministry of Finance. In addition, on December 23, 2020, Bangladesh issued its first independent investment, Sukuk, to raise cash for a project called "Safe Water Supply for the Whole Country." The first Sukuk auction in the country was held on December 28, 2020, and conventional banks, Islamic banks, and other thirty-nine financial institutions participated in this auction, which attracted the attention of all Islamic scholars due to its many features under Islamic law. This research, which traces the developments in question, examines the concept of Sukuk and its types, examines the introduction of Sukuk to the market in Bangladesh, and which is the first in its field, deals with the objections made by Islamic scholars to the practice of Sukuk from the perspective of Islamic law, and aims to open the current situation of Islamic banking laws in the country to the discussion.

Keywords:

Islamic Law, Finance, Islamic Bank, Sukuk, Bangladesh.,

PDF

___

A, Paltrinieri vd. “In search of zero beta assets: Evidence from the Sukuk market”. Zurich, 2015.
AAOIFI Shari’ah Standards. Bahrain: Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions, 2010.
Abdelrahman Yousri. “Sukuk: A Critique of Experience, and their Possible Developmental Role in Muslim Countries”. International Journal of Islamic Economics and Finance Studies 19/1 (2019).
Abdullah, Md. Faruk - Rahman, Asmak Ab. “Shari’ah Governance of Islamic Banks in Bangladesh Issues and Challenges”. Journal of Islamic Economics, Banking and Finance 13/3 (2017).
Ahter Zeytî, Abdülaziz. “es-Sukûku’l-İslâmiyye (et-tevrîk) ve tatbîkâtühe’l-mu‘âsıra ve tedâvülühâ”. MMFİ 2/19 (2013), 521-540.
Ali, Riaz - Rahman, Mohammad Sajjadur. Routledge Handbook of Contemporary Bangladesh. London: Routledge, 2016.
Altınkaya, Rıdvan. Sukuk Finans Modeli ve Türkiye’deki Modelinin Araştırılması. Karabük: Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
Bangladesh Bank Islamic Banking Cell Research Department. “Developments of Islamic Banking in Bangladesh”. 15 Haziran 2022
Bayındır, Servet. Fıkhî ve İktisâdî Açıdan İslâmî Finans. İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yay, 1. Basım, 2015.
Central Bank of Bangladesh. “Financial System”. 10 Haziran 2022
Ceylan, Ali - Korkmaz, Turhan. Sermaye Piyasası ve Menkul Değerler Analizi. Bursa: Ekin Kitapevi, 2000.
Ceylan, Ali. İşletmelerde Finansal Yönetim. Bursa: Ekin Kitabevi, 2001.
Cüneyt Avcu, Emir. Katılım Bankacılığı ve Sukuk Modelleri. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
Demmâğ, Celâl. eṣ-Ṣukûkü’l-İslâmiyye ve devrühâ fi’t-tenmiyeti’l-iḳtiṣâdiyye. Amman, 2012.
Duqi, A - Al-Tamimi, H. “Factors affecting investors‟ decision regarding investment in Islamic Sukuk”. Qualitative Research in Financial Markets 11/1 (2019).
Durmuş, Abdullah. “Modern Bir Finansal Araç Olarak Sukûk ve Fıkhî Açıdan Tahlîli”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 16 (2010), 141-146.
Dusuki, Asyraf Wajdi. “Do equity-based Sukuk structures in Islamic capital markets manifest the objectives of Shariah?” Journal of Financial Services Marketing, 203-214.
el-Meʿâyîrü’ş-şerʿiyye. Menâme: Hey’etü’l-muhâsebe ve’l-mürâcaa li’l-müessesâti’l-mâliyyeti’l-İslâmiyye, 2010.
Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes. el-Muvatta’. Beyrut: Dar et-Turas el-Arabi, 1994.
Fahad b. Bedi el-Murşidi. es-Sukuk - ’ahkamuha ve edevabituha ve-a’iishkalatuha (dirasat şeriat nakdiyye). Riyad: Dar el-Kunuz Eşbeliyye, 1. Basım, 2014.
Gamal, Mahmoud al-. Islamic Finance: Law, Economics, and Practice. UK: Cambridge University, 2007.
Hassan, M. Kabir vd. “The determinants of co-movement dynamics between sukuk and conventional bonds”. The Quarterly Review of Economics and Finance 68 (2018), 73-84.
Hassan, M. Kabir vd. “The determinants of co-movement dynamics between sukuk and conventional bonds”. The Quarterly Review of Economics and Finance 68 (2018), 73-84. https://doi.org/10.1016/j.qref.2017.09.003
Hassan, M. Kabir. “Islamic banking in theory and practice: the experience of Bangladesh”. Managerial Finance 25/5 (1999), 60-113.
Hassan, M.K vd. “The determinants of co-movement dynamics between sukuk and conventional bonds”. UNO working paper.
Ibrahim, M., Mohammad vd. “Investigating the Performance of Islamic Banks in Bangladesh”. Asian Social Science 10/22 (2014), 165.
İnanır, Ahmet. “Sukukun Sözleşme Yapısı (Mürekkep, Karma ve Kendine Özgü Olup Olmaması Bakımından)”. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/2 (2017), 33.
International Islamic Financial Market (IIFM). IIFM Sukuk Report 2021. Bahrain: International Islamic Finance Market, 2021.
International Monetary Fund. “Real GDP Growth: Annual Percent Change”. 25 Ocak 2022. https://www.imf.org/en/Publications/WEO#:~:text=Description%3A%20Global%20growth%20is%20expected,in%20the%20two%20largest%20economies.
İslam Fıkıh Akademisi. Karâr bi şe’ni’s-sukûki’l-İslâmiyye, Karâr bi şe’ni’s-sukûki’l-İslâmiyye (Kanun No. 4/19). 178 (2004).
Islam, Siddique. “Bangladesh government to raise Tk 50b through December 29 Sukuk auction”. The Financial Express (21 Aralık 2021). https://thefinancialexpress.com.bd/trade/bangladesh-government-to-raise-tk-50b-through-december-29-sukuk-auction-1640053887
Jawadi, Fredj vd. “Conventional and Islamic stock price performance: An empirical investigation”. International Economics 137 (2014), 73-84. https://doi.org/10.1016/j.inteco.2013.11.002
Johnes, Jill vd. “A comparison of performance of Islamic and conventional banks 2004–2009”. Journal of Economic Behavior & Organization 103 (2014), 93-107.
Kallek, Cengiz. “Sak”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 35/584. İstanbul: TDV Yay, 2008.
Kaplan, Hatice Elanur. “Sukuk’un Geleneksel ve İslami Bankacılık Risklilik Yapısı Üzerindeki Etkisinin Araştırılması: Bir Literatür Araştırmas”. Cappadocia Journal Of History And Social Sciences 15 (2020), 182-190.
Karadâğî, Ali Muhyiddin el-. “Ṣukûkü’l-icâre: Ḫaṣâʾiṣühâ ve ḍavâbiṭühâ”. Sudur ala adad el-hames eashar limajalat mazmae el-fiqh el-’islami alduvali. Cidde: Mecelletü Mecmaʿi’l-fıḳhi’l-İslâmî, 2004.
Karadâğî, Ali Muhyiddîn. “es-Sukûku’l-İslâmiyye ‘et Tevrîk’ ve tatbîkâtühâ el-muâsıra”. Uluslararası İslam Fıkıh Akademisi, oturum 19. 23. Sharja: Uluslararası İslam Fıkıh Akademisi, oturum 19, 2009.
Ḳarârât ve tavṣiyyâtü Mecmaʿi’l-fıḳhi’l-İslâmiyyi’d-düvelî. XIX/4 Cilt. Cidde: Ahmed Abdülalîm Aliyû, 2011.
Karatas, A. - Nienhaus, V. “Comparing sukūk and conventional securities: the challenge of consistency”. Journal of Islamic Banking and Finance 3/2 (2015), 17.
Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. el-Muğnî. Kahire: Mektebetü’l-Kahire, 1968.
Major Economic Indicators. Monthly Update. Dhaka: Monetary Policy Department Bangladesh Bank, 2022. Monetary Policy Department Bangladesh Bank.
Ministry of Foreign affairs of Bangladesh. “Know Bangladesh”. 26 Eylül 2017. https://mofa.gov.bd/site/page/6dde350b-1ca6-4c69-becd-a3f12cf14ac1/Bangladesh--An-Introduction.
Mira, Hamed Hassan. “Milkiyetu’ Hamleti es-Sukuk”. Cidde: XXXII Al Baraka Sempozyumu araştırması, 2011.
Mirdha, Refayet Ullah - Byron, Rejaul Karim. “Becoming A Developing Nation: Bangladesh reaches A Milestone”. The Daily Star (28 Şubat 2021). https://www.thedailystar.net/frontpage/news/becoming-developing-nation-bangladesh-reaches-milestone-2052161
Muhaysin, Fuâd Muhammed Ahmed. “eṣ-Ṣukûkü’l-İslâmiyye (et-tevrîḳ) ve taṭbîḳātühe’l-muʿâṣıra ve tedâvülühâ”. International Islamic Fiqh Academy 19/2 (2009), 841-945.
Necdet, Şensoy. İslamî Kurallara Uygun Finansal Sistem Bağlamında Bir Finansal AraçOlarak Sukuk Uygulamaları. 34. İstanbul: Ensar Yay, 2012.
Neşmî, Acîl Câsim en-. “et-Tevrîk ve’t-taskîk ve tatbîkâtühümâ”, 2015.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî en-. el-Minhâc fî şerḥi Ṣaḥîḥi Müslim b. el-Ḥaccâc. Kahire: Müessesetü’l-Kurtuba, 1994.
Özeroğlu, Ali İhsan. “Sukuk ve Türkiye’de Sukukun Uygulanabilirliğinin Değerlendirilmesi”. Journal of History School (JOHS) [Tarih Okulu] 19 (2014), 751-772.
Parasız, Mustafa İlker. Modern Ansiklopedik Ekonomi Sözlüğü. Bursa: Ezgi Kitabevi, 1. Basım, 2011.
Prospectus: The Offer of Ijarah Sukuk-Safe Water Supply for the Whole Country. Prospectus. Dhaka: Bangladesh Bank (BB), 28 Haziran 2022. Bangladesh Bank (BB).
Rashid, Md vd. “Quality perception of the customers towards domestic Islamic banks in Bangladesh”. Journal of Islamic Economics, Banking and Finance 5/1 (2014), 109-131.
Sachs, Goldman. “A Look at The Next 11”. Brics and Beyond. Goldman Sachs Global Economics Group, 2007. https://www.goldmansachs.com/insights/archive/archive-pdfs/brics-book/brics-chap-13.pdf
Samargandi, N vd. “Financial development and economic growth in an oil-rich economy: The case of Saudi Arabia”. Economic Modelling 43 (2014), 267-278.
Şarkaya İçellioğlu, Cansu ŞARKAYA. “Bir Sermaye Piyasası Aracı Olarak Sukuk: S&P Sukuk Endeksi ve Geleneksel Tahvil Endeksi Üzerine Bir Uygulama”. BAİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19/1 (2019), 43-62.
Serahsî, Ebû Bekr Muhammed b. Ahmed İbn Ebî Sehl. el-Mebsut. thk. Halil Muhyiddin el-Meyyis. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
Siddique Islam. “Rural infrastructure project: Sukuk auction on April 19 to raise Tk 50b”. The Financial Express (Nısan 2022).
Şîrâzî, Ebû İshak İbrahim b. Ali eş-. el-Mühezzeb fî fıkhi’l-İmâm eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ty.
Sukuk. Mecelletü Mecmaʿi’l-Fıḳhi’l-İslâmî, 1988.
Sukuk Report. International Islamic Financial Market (IIFM), 2011.
Uddin, Ahm Ershad. Bangladeş’teki İslam bankacılık uygulamasının fıkhî açıdan incelenmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
Uddin, AKM Zamir. “Sukuk era begins: BB holds maiden auction of the Islamic bond”. The Daily Star (29 Haziran 2022). https://www.thedailystar.net/business/news/sukuk-era-begins-2018825
Ullah, Md Hafij - R, Khanam. “Whether Shari’ah compliance efficiency is a matter for the financial performance: The case of Islami Bank Bangladesh Limited”. Journal of Islamic Accounting and Business Research 9/2 (2018), 183-200.
Ullah, Md Hafij - Rahman, Afjalur. “Corporate social responsibility reporting practices in banking companies in Bangladesh: Impact of Regulatory Changes”. Journal of Financial Reporting and Accounting 13/2 (2015), 200-225.
Ullah, Md Hafij vd. “Comparative Compliance Status of AAOIFI and IFSB Standards: Empirical Evidence on Islami Bank Bangladesh Limited”. Journal of Islamic Accounting and Business Research 9/4 (2018), 607-628.
Ullah, Md Hafij. “Shari’ah compliance in Islamic banking - An empirical study on selected Islamic banks in Bangladesh”. International Journal of Islamic Finance and Middle Eastern Management 7/2 (2014), 182-199.
Yardımcıoğlu, Mahmut vd. “Türkiye’de Sukuk: Kira Sertifikalari”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 4/1 (2014), 199-222.
Yılmaz, Erdal. “Yeni Bir Finansal Araç Olarak Sukuk: Çeşitleri, Türkiye Uygulaması ve Vergilendirilmesi”. Muhasebe ve Finansman Dergisi 61 (2014). https://doi.org/10.25095/mufad.396451
আবদুল্লাহমাসুম. “সুকুক থেকে যেভাবে সর্বোচ্চ লাভবান হওয়া যায়”. Daily Nayadiganta (2020). https://www.dailynayadiganta.com/religion/536213/%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%95-%E0%A6%95%E0%A6%BF-%E0%A6%93-%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%A8?