TE’VİL VE TEKFİR KURAMI ÇERÇEVESİNDE GAZZÂLÎ’NİN TOPLUMSAL BARIŞA KATKISI

Günümüzde Müslümanların yaşadığı siyasi ve ekonomik istikrarsızlığın nedenlerinden biride dini ve itikadi bölünmelerdir. Hz. Peygamber’in vefatından kısa bir süre sonra başlayan ihtilaflar farklı fırka ve mezheplerin doğmasıyla sonuçlanmış, bu fırka ve mezheplerin birbirini tekfir etmesiyle de Müslümanlar arasında iç çatışmalar ortaya çıkmıştır. Genel olarak Müslüman toplumlarda farklı düşünce ve inanç sahipleri ya tekfir edilmek suretiyle dinin dışına, ya da sapıklıkla ve bidʻatçi olmakla itham edilerek Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat dairesinin dışına itilmiş; böylece farklı düşünce grupları dışlanmaya ve ötekileştirilmeye çalışılmıştır. İslam tarihinde ilk kez Haricilerle başlayan tekfir meselesi Müslümanlar arasındaki dini ve siyasi bölünmeleri derinleştiren ve etkileri bugün bile devam etmekte olan bir problemdir. Kendisi de bazı görüşlerinden dolayı tekfir edilen Gazzâlî (ö. 505/111) bu konuda bir risale kaleme alarak kendi mezhebi dışında kalan herkesi tekfir edenlere bu yolu kapatmıştır. Böylece o, İslam toplumlarında farklı mezhep ve cemaatlerin birlikte yaşamasını mümkün kılacak bir çerçeve oluşturmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Gazzali, tekfir, te'vil, toplumsal barış, birlikte yaşama

The Contribution of Gazzali to Social Peace in the Framework of Takfir and Ta’wil Theories

One of the reasons for the political and economic instability of Muslims today is the religious and the ideological divisions. The disputes that started shortly after the death of the Prophet resulted in the emergence of different sects and internal conflicts between Muslims emerged when these sects were mutually accused of disbelief (takfir). It is generally observed in Muslim societies that different thinkers and believers have been pushed out of religion by being accused of unbeliever or they have been pushed out of the room of Ahl al-Sunnah wa al-Jamaah by accusing them of heresy; so it seems that different groups of thought have been tried to be excluded and alienated. Undoubtedly, the most dangerous of these exclusion means was the weapon of takfir because of the legal consequences. Beginning with the Khawarij for the first time in Islamic history the takfir issue is a problem which deepens the religious and political divisions among Muslims and which effects continue even today. When we look at the history of Muslims, almost every party has found a reason to brands the sects unbeliever except its own sect. At the beginning of these reasons undoubtedly comes the issue of ta'wil. Gazzâlî (d. 505/111), which has been alienated because of some of his views and given a fatwa in the direction of burning his works, tried to clarify the concepts of takfir and ta'vil by writing an article titled “Faysalü’t-tefrika beyne’l-İslam ve’z-zendeka” and has developed a unique method in this regard. Gazzâlî has made an important opening in the subject of ta'wil and takfir in this article and closed this path to whom that accused everybody outside their own sect of being unbeliever. Thus, he has established a framework to enable different denominations and communities to live together with peace in Islamic societies.

Keywords:

Gazzali, takfir, ta'wil, social peace, coexistence,

PDF

___

Arpaguş, Hatice, “Gazzâlî’nin Tekfire Bakışı ve Tekfir Kuramına Katkısı”, Rahmet ve Çatışma Bağlamında İslam Mezhepleri içinde, ss. 237-251, Karaman İslami İlimler Derneği Yayınları, Karaman, 2017.
Dünya, Süleyman, İmam Gazzâlî ve İman-Küfür Sınırı, Risâle Yayınları, İstanbul, 1992.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, el-Münkizu mine’d-dalâl, thk. C. Saliba-K. İyad, 7. Bs., Dârü’l-Endülüs, Beyrut, 1967.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, Faysalü’t-tefrika beyne’l-İslam ve’z-zendeka, thk. Riyad Mustafa Abdullah, Daru’l-Hikme, Beyrut, 1986.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, el-Mustasfâ min ʻilmi’l-usûl. thk. H.Z. Hafız, Medine, 1993.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, Fedâihu’l-batıniyye. çev. A. İlhan, TDV Yayınları, Ankara, 1993.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, el-İktisâd fi’l-i’tikâd, Neşir ve trc. Osman Demir, Klasik Yayınları, İstanbul, 2012.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, Tehâfütü’l-felâsife. trc. Mahmut Kaya-Hüseyin Sarıoğlu, Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul, 2014.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, İslam’da Müsamaha, çev. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2014.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, İlcâmü’l-avâm ʻan ʻilmi’l-kelâm. thk. İ. E. Muhammed, Mecmuaʻtür’-resâili’l-Gazzâlî içinde, ss. 319-355, Mektebetü’T-tevfikiyye, Mısır, ts.
Gazzâlî, Ebû Hâmid, Kânûnu’t-te’vîl, thk. İ. E. Muhammed, Mecmuaʻtür’-resâili’l-Gazzâlî içinde, ss. 623-631, Mektebetü’t-Tevfikiyye, Mısır, ts.
Gölcük, Şerafettin- Toprak, Süleyman, Kelam Tarih Ekoller Problemler, Tekin Kitabevi, Konya, 2016.
Gündüz, Şinasi, “Kültürlerarası Barış ve Bir Arada Yaşamanın Teolojik Temelleri”, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy. 14, ss. 17-28, İstanbul, 2006.
Kılavuz, Ahmet Saim, (1982) İman-Küfür Sınırı, Marifet Yayınları, İstanbul, 1982.
Müttakî el-Hindî, Kenzü’l-ummâl fî süneni’l-akvâl ve’l-efʻâl, Müessesetü’r-Risâle, XII, Beyrut, 1989.
Okumuş, Mesut, “Gazzâlî’nin Teʻvil Anlayışının Gelişim ve Değişim Seyri”, Uluslararası Modern Çağ ve Gazzâlî Sempozyumu Bildiriler Kitabı, ss. 51-65, S.D.Ü Matbaası, Isparta, 2014.
Yılmaz, Sabri, Kelamda Te’vil Sorunu, Araştırma Yayınları, Ankara, 2009.