İkinci Dünya Savaşı Esnasında Eden ve Menemencioğlu’nun Kahire’de Gerçekleştirdiği Görüşmelerin Türk Basınına Yansımaları

Çalışmanın konusunu, İkinci Dünya Savaşı döneminde, cephelerde üstünlük elde etmeye başlayan Müttefiklerin, 1943 yılında, Almanya’yı kısa sürede yenilgiye uğratmak maksadıyla Türkiye’yi işgücü kaynağı şeklinde değerlendirmeleri neticesinde İngiltere’nin Dışişleri Bakanı Anthony Eden ile Türkiye’nin Dışişleri Bakanı Numan Menemencioğlu arasında Kahire’de gerçekleştirdikleri görüşmeler oluşturmaktadır. Bu bağlamda çalışmada, 5-6 Kasım 1943 tarihinde Kahire’de başlayan iki müttefik ülkenin dışişleri bakanları görüşmelerine odaklanılacaktır. Bu odaklanma neticesinde çalışma, görüşmelerin başladığı sırada Türkiye basınında ve dış basında yapılan yorum ve değerlendirmelerin kamuoyuna sunumunun tespitini amaçlamaktadır. Bu amaç kapsamında, Milli Kütüphane Süreli Yayınlar Şubesi’nde, belge tarama metoduyla dönemin ulusal basınında yer alan haberlerin ve özellikle de başyazarların değerlendirmeleri üzerinden elde edilen bilgilerle sürecin işleyişi aktarılmaktadır. Sonuçta anlaşılmaktadır ki, Kahire Görüşmeleri sonrasında yayınlanan resmi tebliği, Ankara ve İstanbul basını farklı değerlendirmelerle ele almaktadır. Çalışma, Kahire Görüşmeleri’ni, dönemin basını üzerinden anlatmasıyla alan yazında özgün bir çalışma konumunu barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İkinci Dünya Savaşı, 1943 Kahire Görüşmeleri, Anthony Eden, Numan Menemencioğlu, Türk Basını

Reflections of the Meetings of Eden and Menemencioğlu in Cairo During the Second World War on the Turkish Press

The subject of this study is, in scope of the Allied began to gain power at the fronts and they evaluated Turkey as a manpower resource in order to defeat Germany in a short time, and as a result of this the meetings which made by British Foreign Minister Eden and Turkey's Foreign Minister Menemencioglu at the Second World War period and took place in Cairo. In this context, the study will focus on the negotiations of the foreign ministers of the two Allied countries, which started in Cairo on 5-6 November 1943. As a result of this focusing, the study aims to detect the presentation of the evaluations and comments both in Turkey’s and foreign press to the public when negotiations begin. Within the scope of this aim, by using the document scanning method in the National Library Periodical Publications Department, the implementation of the process is explained in the light of the informations obtained from the national press of that era, especially the reviews of the editorials. In conclusion, it is understood that Ankara and Istanbul press apply the official communiqué which was published after the Cairo Interviews with different evaluations. The study includes an originality that is different from its peers in the literature, because it’s explaining the Cairo meetings from the press of the era.

Keywords:

The Second World War, 1943 Cairo Meetings, Anthony Eden, Numan Menemencioğlu, Turkish Press,

PDF

___

[1] Akşam
[2] Cumhuriyet
[3] İkdam
[4] Son Posta
[5] Son Telgraf
[6] Tan
[7] Tanin
[8] Tavir-i Efkâr
[9] Ulus
[10] Vakit
[11] Vatan
[12] Yeni Sabah
[13] Akandere, Osman(1988), Milli Şef Dönemi, İstanbul.
[14] Armaoğlu, Fahir(2016), 20. Yüzyıl Siyasi Tarih, Timaş, İstanbul.
[15] Atay, F. Rıfkı, “Birtakım Manasız Yazılar”, Ulus, 19 Kasım 1943, s. 1-2.
[16] Aydemir, Şevket Süreyya( 1967), İkinci Adam ( İsmet İnönü), C.2, Yükselen Matbaası, İstanbul.
[17] Aydın, Mustafa(2014), “İkinci Dünya Savaşı ve Türkiye, 1939-1945” , Türk Dış Politikası, C. 1, (Editör Baskın Oran), İletişim, İstanbul. (399-479)
[18] Benice, Etem İzzet, “Kahire Mülakatı’ndan Sonra…,” Son Telgraf, 8 Kasım 1943, s. 1, 5.
[19] Benice, Etem İzzet, “Parti Grubu Toplantısından Sonra…”, Son Telgraf, 19 Kasım 1943, s. 1, 3.
[20] Benice, Etem İzzet, Son Telgrafın Görüşü: Türkiye’nin Harbe Müdahalesi, Son Telgraf, 6 Kasım 1943, s. 1, 5.
[21] Deringil, Selim(2014), Denge Oyunu: İkinci Dünya Savaşında Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
[22] Ertem, Barış(2010), “Türkiye Üzerindeki Sovyet Talepleri ve Türk-Sovyet İlişkileri (1939-1947)”, The Journal of International Social Research, Volume 3 / 11. ( 252-273)
[23] Esmer, Ahmet Şükrü, Sander, Oral(1996), “İkinci Dünya Savaşı’nda Türk Dış Politikası”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitapevi, Ankara. (137-185)
[24] Goloğlu, Mahmut ( 2009), Milli Şef Dönemi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
[25] Gürün, Kamuran(1991), Türk-Sovyet İlişkileri (1920-1953), TTK, Ankara.
[26] Güvenir, O. Murat(1991), 2. Dünya Savaşı’nda Türk Basını, Gazeteciler Cemiyeti Yayınları, İstanbul.
[27] İmzasız, “Kahire Mülakatı’ndan Sonra…”, Yeni Sabah, 9 Kasım 1943, s. 1.
[28] İmzasız, “Kahire’den Ferah Verici Haberlerle Geliyorum”, Tasvir-i Efkâr, 12 Kasım 1943, s.1, 3.
[29] İmzasız, “Yine Tayyare Üssü ve Boğazlar Meselesi”, Tasvir-i Efkâr, 14 Kasım 1943, s. 1.
[30] İmzasız, “Yine Tayyare Üssü ve Boğazlar Meselesi”, Tasvir-i Efkâr, 14 Kasım 1943, s. 1, 5.
[31] İmzasız, Kahire Mülakatı, İkdam, 6 Kasım 1943, s. 1.
[32] Karal, Enver Ziya(1974), Türkiye Cumhuriyeti Tarihi (1918-1965), Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
[33] Koçak, Cemil(2015), Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C. 2, İletişim Yayınları, İstanbul.
[34] Koçak, Cemil(2015), Türkiye’de Milli Şef Dönemi (1938-1945), C.1, İletişim Yayınları, İstanbul.
[35] Öymen, Onur(2004), Bir Propaganda Silahı Olarak Basın, Remzi Kitabevi, İstanbul.
[36] Özgüldür, Yavuz(1993), Türk-Alman İlişkileri (1923-1945), Ankara.
[37] Sadak, Necmeddin, “Türkiye Hakkında Ortaya Atılan Haber ve İhtimallerin Hepsi Asılsızdır”, Akşam, 6 Kasım 1943, s. 1.
[38] Sadak, Necmeddin, “Türkiye’de Gizli Siyaset Yoktur, Siyasetimiz Tam Manasıyla Millidir”, Akşam, 19 Kasım 1943, s. 1.
[39] Sander, Oral(2016), Siyasi Tarih (1918-1994), İmge Kitapevi Yayınları, Ankara.
[40] Soysal, İsmail( 1983), Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, C.2, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
[41] Sertel, M. Zekeriya, “Kahire Mülakatı Hakkında Millet Aydınlatılmalıdır”, Tan, 18 Kasım 1943, s. 1-2.
[42] Türkkaya, Ataöv, (1965), Turkish Foreign Policy 1939-1945, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
[43] Uçarol, Rifat(2015), Siyasi Tarih (1789-2014), Der, İstanbul.
[44] Us, Asım, “İngiltere’ye Karşı Türkiye Müttefiklik Vazifesini Tamamıyla Yapmıştır”, Vakit, 7 Kasım 1943, s. 1, 4.
[45] Us, Asım, “Moskova Kararlarından Sonra Türkiye’nin Harpteki Durumu”, Vakit, 19 Kasım 1943, s. 1.
[46] Uşaklıgil, Ekrem, “Bir Program, Bir Yol”, Son Posta, 18 Kasım1943, s. 1.
[47] Weisband, Edward(2000), İkinci Dünya Savaşı’nda İnönü’nün Dış Politikası II, Cumhuriyet Yayınları, İstanbul.
[48] Yalçın, Hüseyin Cahit, “Kahire Görüşmeleri’nden Sonra”, Tanin, 9 Kasım 1943, s. 1.
[49] Yalçın, Hüseyin Cahit, “Parti Meclis Grubunun Müzakereleri”, Tanin, 18 Kasım 1943, s. 1.
[50] Yalçın, Hüseyin Cahit, “Parti Müzakereleri Etrafında Harp-Sulh”, Tanin, 20 Kasım 1943, s. 1.
[51] Yalman, Ahmet Emin, “Harp ve Türkiye”, Vatan, 19 Kasım 1943, s. 1.
[52] Yalman, Ahmet Emin, “Milli Güven ve Birliğe Dayanan Siyaset”, Vatan, 18 Kasım 1943, s. 1, 3.
[53] Yalman, Ahmet Emin, Kahire Mülakatı, Vatan, 6 Kasım 1943, s. 1, 3.
[54] Yılmaz, Mustafa(1999), “İnönü Dönemi Türk Dış Politikası”, Selçuk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 8, Konya. ( 14-31)
[55] Zürcher, Erik J.(2010), Turkey: A Modern History, I. B. Tauris, London and New York.