41929

Amasya Sancağında Zina-Tecavüz Suçları ve Bu Suçlara Uygulanan Cezalar (1850-1916)

Osmanlı Devleti için topyekûn batılılaşma süreci olarak kabul edebileceğimiz Tanzimat Dönemi (1839-1876) diğer alanlarda olduğu gibi hukuk alanında da kurumsal bir yenileme ve kanunlaştırma sürecine sahne olmuştur. Bu yasalardan birisi de 1840 yılında yayınlanan ve 1851, 1858 yıllarında iki defa revize edilen Ceza Kanunu’dur. Mevcut çalışmada zina ve tecavüz suçlarına ilişkin yaptırımlar bağlamında anılan ceza kanunlarının, hazırlanış amacına uygun olarak tatbik edilip edilmediği ele alınmıştır. Çalışma alanı olarak bu süreçte arşiv kayıtlarında çok sayıda zina ve tecavüz vakaları ile bahsi geçen vakalara yönelik yargı kararları bulunmasından dolayı Amasya sancağı seçilmiştir. Amasya sancağı özelinde elde edilecek bulgularla Osmanlı ceza yasalarının zina ve tecavüz suçları üzerinden taşradaki uygulamaları konusunda genel bir fikir verilmek istenmiştir. Çalışmada arşiv kaynaklarına ek olarak araştırma eserlerden de faydalanılmıştır. Bahsi geçen suçlarla ilgili Amasya sancağındaki vakalar, zikrolunan vakalarda verilen kararlar Bergama, Rusçuk, Giresun, Girit ve Denizli gibi diğer bölgelerdeki benzer kararlarla da karşılaştırılarak, cezalardaki uygulama birliği tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Zina, Tecavüz, Osmanlı, Amasya Sancağı, Ceza Kanunu

Offence-Rape Crimesin Amasya Province and Penalties for These Crimes (1850-1916)

The Tanzimat Period (1839-1876), which we can accept as a total westernization process for the Ottoman Empire, witnessed an institutional revision and codification process in the field of law, as in other fields. One of the laws is the Penal Code, which was published in 1840 and revised twice in 1851 and 1858. In this study, it will be discussed whether the aforementioned penal laws were applied in accordance with the purpose of preparation in the context of the sanctions related to the crimes of adultery and rape. As there were many cases of adultery and rape in the archive records and judicial decisions regarding secedes, Amasya province was chosen as the study area. With the finding sobtained in the Amasya province, it is aimed to give a general idea about the practices of the Ottoman penal laws in the countryside over the crimes of adultery and rape. In the study, the cases in Amasya province and the decisions made in the secedes were compared with the decisions in similar cases in other regions such as Bergama, Rusçuk, Giresun, Crete and Denizli and it was aimed to determine the level of standardization in penalties.

Keywords:

Adultery, Rape, Ottoman, Amasya Province, Penal Code,

PDF

___

[1] Abacı, Nurcan (2001). Bursa Şehrinde Osmanlı Hukukunun Uygulanması-17. Yüzyıl, Kültür Bakanlığı Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
[2] Acar, İsmail (2002), “Osmanlılarda Zina Suçu ve Cezası’’, Türkler Ansiklopedisi C. 10, Ankara.
[3] Akman, Mehmet (2004), Osmanlı Devletinde Ceza Yargılaması, Eren Yayıncılık, İstanbul.
[4] Ansay, Sabri Şakir (1958), Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, Ankara Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, Ankara.
[5] Arsal, Sadri Maksudi (1947), Türk Tarihi ve Hukuk, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
[6] Avcı, Mustafa (2004), Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
[7] Bardakoğlu, Ali (1996), “Had’’,TDV İslam Ansiklopedisi, C.14, Ankara.
[8] Başoğlu, Tuncay (2011), “Ta’zir’’, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 40, Ankara.
[9] Can, Cahit (2002),Toplumsal İnsanın Evrensel Doğası ve Cinsel Suçlar, Seçkin Yayınevi, Ankara.
[10] Candan, Rabia Beyza (2015), “1840 Tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu İncelemesi’’, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 1/1. (63-81).
[11] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Babıâli Evrak Odası Ayniyat Defterleri, (BOA, BEO. AYN) d. 815.
[12] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Dahiliye İdare, (BOA, DH. İD), 116/75
[13] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Dahiliye Nezâreti Şifre Kalemi, (BOA, DH. ŞFR) 70/191, 71/125, 539/75.
[14] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Meclis-i Vâlâ, (BOA, MVL): 199/22, 567/9, 576/8, 601/21, 601/81, 603/02, 604/20, 604/23, 605/76, 606/86, 608/45, 611/58, 622/19, 633/67, 638/61, 640/50, 658/82, 661/22, 663/45, 679/28, 742/107, 749/34, 759/95, 790/73, 937/21.
[15] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret Mektubi Kalemi, Meclis-i Vâlâ, (BOA, A.}MKT.. MVL) 24/30, 36/52, 42/17, 42/48, 64/67, 121/47, 124/9.
[16] Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Sadaret Mektubi Kalemi, Umûm Vilâyet (BOA, A.}MKT. UM) 549/88.
[17] Çabuk, Fahri (2017), ‘‘Osmanlı’da Meclis-i Vala’ya İntikal Eden Irza Geçme Davaları ve Uygulanan Cezalar (1850-1862)’’. Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı 14. (614-630).
[18] Çelik, Yasemin (2020), Boys in Court: The Rape Cases İn the Meclis-i Vâlâ (1858-1868) Legal İdentification and Trial Process, Yıldız Technical University, İstanbul. (Unpublıshed Master Thesis).
[19] Durkheim, Emile (1966), Ceza Evriminin İki Kanunu, Çev.: Hamide Topçuoğlu,Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Kriminoloji Enstitüsü Yayınları, Ankara.
[20]Düstur, Birinci Tertip, C. I (İstanbul: Matba’a-yı Amire, 1289/ 1872/3).
[21] Dülger, İbrahim (1998), Cinsel Özgürlüğe Karşı İşlenmiş Suçlardan Irza Geçme Suçu. Selçuk Üniversitesi, Konya. (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
[22] Ekinci, Ekrem Buğra (2017), Osmanlı Mahkemeleri Tanzimat ve Sonrası, Arı Sanat Yayınevi, İstanbul.
[23]Fidan, Kardaş vd. (1996), MEB Örnekleriyle Türkçe Sözlük, Türk Tarik Kurumu Basımevi, Ankara.
[24]Gökçen, Ahmet (1987), Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunların Ceza Müeyyideleri, İstanbul Üniversitesi, İstanbul. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
[25]İlaslan, Gamze (2015), 19. Yüzyıl Osmanlı Nizamiye Mahkemelerinde Kadın Kaçırma ve Kaçma. Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
[26]İnalcık, Halil (2011), “Sened-i İttifak ve Gülhane Hatt-ı Hümayunu’’, Halil İnalcık ve Mehmet Seyitdanlıoğlu (Ed.) Tanzimat. Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
[27] İnalcık, Halil (2019), Devlet-i Aliyye: Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-IV, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
[28]Karabacak, Melike (2019), “Irzımı İsterim, 19. Yüzyılda Cinsel Saldırı Davaları Üzerine Bir Vaka İncelemesi’’. Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, S. 6/14. (189-212).
[29]Konan, Belkıs (2011), “Osmanlı Hukukunda Tecavüz Suçu’’,OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 29/29. (149-172).
[30]Okandan, Recai Galib (1952), Umumi Hukuk Tarihi Dersleri, İstanbul Fakülteler Matbaası, İstanbul.
[31] Onaran, Başak Tuğ (2022), “1858 Ceza Kanunname-i Hümayunu’nda Irz ve Namus Kavramlarının Kodifikasyonu ve Toplumsal Cinsiyet’’, Akdeniz Kadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Dergisi, S. 5/2. (209-239).
[32]Perrot, George (1864), Souveners D’un Voyage Ex Asia Mineure, Michel Levy Freres, Librairies Editeurs, Paris.
[33]Peirce, Leslie (2005), Ahlak Oyunları: 1540-1541 Ayıntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, Çev.: Ülkün Tansel, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
[34]Sava Paşa (1955-1956), İslam Hukuku Nazariyatı Hakkında Bir Etüd. Cilt1, Çev.: Baha Arıkan, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
[35]Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1999), Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
[36]Şemseddin Sami (1987), Kamus-ı Türki, Çağrı Yayınları, İstanbul.
[37] Şener, Abdüllatif (1999), “Tanzimat ve Meşrutiyet’te İktisadi ve Mali Politikalar’’, Osmanlı Ansiklopedisi, C. 3, Ankara.
[38]Şensoy, Naci (1942), “Zina Cürmü”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, S. 8/1-2. (73-100).
[39]Tahir, Taner (1940), Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku Kanunları, Maarif Matbaası, İstanbul.
[40]Tahir, Taner (1999), Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku, Tanzimat 1. Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
[41] Tosun, Mebrure ve Yalvaç, Kadriye (1975), Sümer, Babil, Asur Kanunları ve Amni Şaduqa Fermanı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
[42]Tuğ, Başak (2009), Politics of Honor: The Institutional and Social Frontiers of “Illicit” Sex in Mid-Eighteenth-Century Ottoman Anatolia, New york Üniversity. (Unpublıshed Doctorate Thesis).
[43]Üçok, Coşkun (1947), “Osmanlı Kanunnamelerinde İslam Ceza Hukukuna Aykırı Hükümler III”, Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 4/1. (48-73).
[44]Üçok, Coşkun (1972),Türk Hukuk Tarihi Dersleri, Sevinç Matbaası, Ankara.
[45]Oruçoğlu, Erkan (2019). Mahkemedeki Çocuklar:1860 ile 1865 Arasındaki Çocuk İstismarı Davalarını Sorgulamak. Boğaziçi Üniversitesi, İstanbul. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
[46]Yağcı, Zübeyde Güneş (2005), “Osmanlı Taşrasında Kadınlara Yönelik Cinsel Suçlarda Adalet Arama Geleneği’’ Kadın Araştırmaları Dergisi, S. 6/2, (51-81).
[47]Yasar, Abdizade Hüseyin Hüsameddin (2013), Amasya Tarihi, (Yayına hazırlayan Mesut Aydın-Güler Aydın), C. 1-2, Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, Amasya.
[48]Yaşaroğlu, Kâmil (2003), “Livata’’, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 40, Ankara.
[49]Ze'evi, Dror (2006), Producing Desire: Changing Sexual Discourse in the Ottoman Middle East (1500-1900),University of California Press, Berkeley.