Osmanlı Kudüs’ünde Ecnebi Kilise Arazilerinin Vergiden Muafiyeti Meselesi
Kudüs, 19. yüzyılda Osmanlı Devleti’ne yönelik emperyalist girişimlerin en belirgin hissedildiği şehirdi. Üç semavi dinin kutsal kabul ettiği Kudüs, bu yüzyılda bir kez daha dünyadaki egemenlik mücadelelerinin sembolik alanlarından biri haline dönüştü. Kudüs’teki egemenlik mücadelesinin başlıca araçlarından biri de Osmanlı vatandaşı olmayan gayrimüslimlerce/ecnebilerce kutsal mekânlara yakın yerlerden alınan arazilere inşa edilen kilise ve manastırlardı. Avrupalı devletler, Osmanlı Devleti üzerindeki politik nüfuzu kullanılarak kilise ve manastırlar inşa ettirdiler. Bu kilise ve manastırlar zaman içinde yine aynı nüfuzu kullanarak başka imtiyazlar da elde etmek istediler. Bu imtiyazların başında kilise ve manastırlara ait arazi ve emlâkin vergiden muaf olması gelmektedir. Çalışmada ecnebi kilise ve manastırlarının bu talepleri ve Osmanlı Devleti’nin bu taleplere karşı tutumu incelenmiştir. Çalışmanın temel kaynakları Osmanlı arşivi ile bu konuda yapılan araştırmalardır.
Anahtar Kelimeler:
Kudüs, Makamât-ı Mübarake/Kutsal Yerler, Ecnebiler, Kilise-Manastır
The issue of Tax Exemption for Foreign Church Lands in Ottoman Jerusalem
Jerusalem was the city where the activities of the imperial powers were most explicitly felt by the Ottoman State. The city that was recognised by the three divine religions, turned to become a symbolic place for the struggle over sovereignty in the 19th century for the world. The main tools of this struggle were the churches and monasteries built by non-Ottoman citizens namely non-Muslims/foreigners, on lands taken close to their holy sites. The churches and monasteries were built by European states through applying political pressure on the Ottomans. Overtime, those in charge of these churches and monasteries aimed to use the same influence to attain more privileges. The first of these concessions was related to the issue of tax exemption for the lands and properties belonging to the churches and monasteries. This study examines these requests by churches and monasteries and the response of the Ottoman state. The primary sources used for this research were the Ottoman Archival sources.
Keywords:
Jerusalem, Holy Places/ shrines, foreigners, Church-Monastery,
___
- Ahmet Cevdet Paşa (1991). Tezâkir. Cavid Baysun (Yay). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
- Avcı, Y. (2004). Değişim Sürecinde Bir Osmanlı Kenti: Kudüs (1890-1914). İstanbul:Phoenix.
- Başbakanlık Osmanlı Arşiv Rehberi. (2010). İstanbul.
- Baykal, B.S.(1959). “Makamat-ı Mübareke Meselesi ve Babıali”. Belleten, Cilt: XXIII, Sayı:90, 241-266.
- Beyazıt, Y. (2009). Osmanlı İlmiyye Tarkîkinde İstihdam ve Hareket: Rumeli Kadıaskerliği Ruznâmçeleri Üzerine Bir Tahlil Denemesi (XVI. Yüzyıl), Ankara Üniversitesi: Doktora Tezi.
- Demirkol, E. (2007). II. Abdülhamid Döneminde Kudüs’te Kilise İmar ve İnşa Faaliyetleri. Marmara Üniversitesi:Yüksek Lisans Tezi.
- Ercan, Y. (1988). Kudüs Ermeni Patrikhanesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- Eryılmaz, B. (1996). Osmanlı Devleti’nde Gayrimüslim Tebaanın Yönetimi. İstanbul: Risale Yayınları.
- Kenanoğlu, M. M. (2004). Osmanlı Millet Sistemi, Mit ve Gerçek. İstanbul: Klasik Yayınları.
- Kocabaşoğlu, U. (1989). Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğundaki Amerikan Misyoner Okulları. İstanbul: Arba Yayınları.
- Özcoşar, İ. (2017). “Beytüllahim ve Kamame’yi Paylaş(ama)mak: 19. Yüzyılda Kudüs’te Ermeni-Süryani Tartışmaları”. Journal of Islamicjerusselam, 17(2), 1-10.
- Özel, A. (2006). “Müste’men”. DİA, Cilt:32, 140-143.
- Papastathis,K.-Kark, R. (2016). The Politics of church land administration: the Orthodox Patriarchate of Jerusalem in late Ottoman and Mandatory Palestine, 1875–1948. Byzantine and Modern Greek Studies 40 (2) 264-282.
- Türkan, A. (2016). XIX. Yüzyılda Kilise Rekabetlerinin Yaşandığı Kudüs’te Osmanlı’nın Uyguladığı Birlikte Yaşama ve Barış Kültürü Politikaları. Tuğberk Uğurlu (Çev.). İslam Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı :1, 103-138.
- Türkgeldi, A.F. (1928). Ricâl-i Mühimme-i Siyâsiyye. İstanbul: Yeni Matbaa.
- Uzunçarşılı İ.H. (2002). Osmanlı Tarihi, C. 4. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
- ISSN: 1367-1936
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1997
- Yayıncı: Beytülmakdis Çalışmaları Vakfı