NÛREDDİN MAHMUD ZENGİ’NİN KUZEY SINIRINDAKİ HIRİSTİYAN DEVLETLERLE İLİŞKİLERİ (1146-1174)

Haçlıların doğuyu istila ettiği sancılı süreçte Anadolu, Suriye ve Irak topraklarının büyük kısmını bir arada tutmayı başarabilen Zengi Atabeyliği’nin, 1146 yılında kurucusu İmadüddin Zengi’nin ölümü sonrası kolayca dağılacağı öngörülüyordu. Fakat Zengi öldükten sonra diğer oğulları arasında sivrilen Nûreddin Mahmud, gerek cesareti, gerekse rakiplerine karşı sergilediği mücadele azmiyle babasının egemen olduğu toprakları daha da genişleterek ona iyi bir halef olduğunu göstermiştir. Suriye’de Halep şehrini merkez edinen Nûreddin, hem kendi hâkimiyet bölgesine hem de İslam dünyasına yönelik en büyük tehlikenin Haçlılar olduğunu iyi idrak etmişti. Bunlar arasında Antakya Haçlı Kontluğu, Nûreddin’in kuzey sınırını güvence altına almak için en çok odaklandığı kontluk olmuştu. Ayrıca Akdeniz sahillerinin önemli kısmını elinde bulunduran Ermeni Prensliği ile belli dönemlerde bölgeye sefer düzenleyen Bizans İmparatorluğu Nûreddin için kuzey sınırını tehdit eden çetin rakipler olmuştur. Bu makalede kaynaklarda Nûreddin Mahmud hakkında verilen bilgiler üzerinden onun kuzey bölgesindeki Haçlı, Ermeni ve Bizans gibi gayr-ı müslim devletlerle mücadelesi irdelenecek ve bu çerçevede Nûreddin’in kuzey politikasının esasları ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Zengiler, Nûreddin Mahmud, Antakya Haçlı Kontluğu, Bizans İmparatorluğu, Ermeni Prensliği

Relations of Nur al-Din Zengi with Christian States on the northern border

During the critical period of the Crusaders invading the East, it was predicted that the Zengids who managed to keep a large part of Anatolia, Syria and Iraq would be eradicated following the death of Imad al-Din Zengi in 1146. But one of his sons, Nur al-Din Mahmud, distinguished amongst his sibling, with characteristics such courage and determination to fight against his rivals together with the ambition of expanding his territory proved him to be a good successor to his father. Nur al-Din who made Aleppo his capital in Syria, was well aware of the crusaders as the greatest danger to his realm and to the Muslim world as a whole. Amongst the neighbouring crusader territory was the Principality of Antioch which had been the focus for securing Nur al-Din’s northern borders. Additional threats on the northern borders emanated from the Armenian principality which held a significant portion of the Mediterranean coastal area and the Byzantine empire which attack the northern region periodically and were both challenging adversaries to Nur al-Din. This paper will examine the policy of Nur al-Din on the northern borders with non-Muslim states, namely the Crusaders, Armenians and Byzantines.

Keywords:

Zengids Nur al-Din, Crusaders, Principality of Antioch, Byzantine Empire, Armenian Principality,

PDF

___

Alptekin, Coşkun. (1986). Zengi. İslam Ansiklopedisi, c. XIII, İstanbul: MEB Yayınları. ss. 526-532.Alptekin, Coşkun. (1989). Aksungur. Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 2, İstanbul: TDV Yayınları. s. 296.Altan, Ebru. (2014). Nur Al-Din Mahmud B. Zangi (1146-1174): One Of The Prominent Leaders Of The Struggle Against The Crusaders. Tarih Dergisi. İstanbul: 2014/1. Sayı 55. ss. 57-78.Anonim Süryani. (2005). I. ve II. Haçlı Seferleri Vekayinamesi. Çev. Vedii İlmen. İstanbul: Yaba Yayınları.Asbridge, Thomas. (2014). Haçlı Seferleri. Çev. Ekin Duru, İstanbul: Say Yayınları.Cahen, Claude. (1940). La Syrie Du Nord A L'époque Des Croisades Et La Princıpauté Franque D'antioche. Paris: Librairie Orientaliste Paul Geuthner.De Slane, Mac Guckin. (1843). Kitab-ı Vefayatu’l Ayan. (Ibn Khallikan’s Biographical Dictionary). vol. III/1, Paris: And Allen And Co.Demirkent, Işın. (1994). Urfa Haçlı Kontluğu Tarihi, (1118-1146). c. II, Ankara: TTK Yayınları.el-Azimî. (2006). Azimî Tarihi (Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler H.430-538=1038/39-1143/44). Çev. A. Sevim. Ankara: TTK Yayınları.Elisséef, N. (1995). “Nur al-Din Mahmud b. Zanki”, Encyclopedia of Islam (Second Edition), vol. VIII, Leiden: ss. 127-132.Gabrieli, Francesco. (2010). Arab Historians of the Crusaders. Trans. E. J. Costello. New York: Routlage.Gibb, Sir Hamilton A. R. (1969). Career of Nur-ad-Din. A History of The Crusaders. ed. K. M. Setton. vol. I., London: The University of Wisconsin Press. ss. 513-527.Gregory Abu’l Farac (Barhabreus). (1999). Abu’l Farac Tarihi. Çev. Ö. R. Doğrul. c. II, Ankara: TTK Yayınları.Ioannes Kinnamos. (2001). Ioannes Kinnamos’un Histioria’sı (1118-1178). Çev. I. Demirkent. Ankara: TTK Yayınları.İbn Kesir. (1994). el-Bidaye Ve’n Nihaye (Büyük İslam Tarihi). c. XII, Çev. M. Keskin, İstanbul: Çağrı Yayınları.İbnu’l Adim. (2011). Buğyat at-Talab Fi Tarih Halab (Selçuklularla İlgili Haltercümeleri). Yay. Ali Sevim. Ankara: TTK Yayınları.İbnu’l Esir. (Tarihsiz). Al-Tarikh Al Bahir Fi Al Dawla Al Atabekiya (H. 555-630). neş. A. A. Tolaymat).İbnu’l Esir. (1991). İslam Tarihi, El-Kamil Fi’t Tarih Tercümesi, Çev. A. Özaydın. c. XI, İstanbul: Bahar Yayınları.İbnu’l Ezrak, Ahmed b. Yusuf b. Ali. (1992). Meyyafarikin ve Amid Tarihi (Artuklular Kısmı). Çev. Ahmet Savran. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.İbnu’l Kalanisî. (2015). Şam Tarihine Zeyl, I. II. Haçlı Seferleri Dönemi. Çev. O. Özatağ. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.İbnü’l Verdî. (2017). Bir Ortaçağ Şairinin Kaleminde Selçuklular. Tercüme Ve Notlar: Mustafa Alican. İstanbul: Kronik Yayınları.Kök, Bahattin. (2007). Nureddin Mahmud Zengi. Diyanet İslam Ansiklopedisi. c. 33. İstanbul: TDV Yayınları. ss. 259-262.Niketas Khoniates. (1995). Historia,(Ioannes Ve Manuel Komnenos Devirleri). Çev. Fikret Işıltan. Ankara: TTK Yayınları.Polat, Ziya. (2015). Salâhaddin Eyyubi’nin Haçlı Siyaseti ve Kudüs Krallığıyla Yaptığı Antlaşmalar. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı, İstanbul: [Basılmamış Doktora Tezi].Runciman, Steven. (2008). Haçlı Seferleri Tarihi, Kudüs Krallığı Ve Frank Doğu 1100-1187, Çev. Fikret Işıltan. c. II, Ankara: TTK Yayınları.Segal, Judah Benzion. (2002). Edessa (Urfa). Çev. A. Arslan. İstanbul: İletişim Yayınları.Sümer, Faruk. (2004). Mesud I. Diyanet İslam Ansiklopedisi. c. 29, ss. 339-342.Süryani Mihail. (1944). Vekayinâme. Çev. H. D. Andreasyan. [Basılmamış TTK Nüshası].Şihabeddin b. Fazlullah el-Ömerî. (2014). Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım (Mesalikü’l Ebsar). çev. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları.Turan, Osman. (1993). Doğu Anadolu Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.Urfalı Mateos. (1987). Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1156) Ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162). Çev. H. D. Andreasyan. Ankara: TTK Yayınları.William Archbishop of Tyre, (1943). A History of Deeds Done Beyond The Sea. vol. II, Trans. E. A. Babcock-A. C. Krey, New York: Colombia University Press.Zettersteen, K. V. (1964). Nureddin, İslam Ansiklopedisi, c. IX, İstanbul: MEB Yayınları. ss. 358-361.