Görsel Tarih Çalışmalarında Fotoğraf Okuma Yöntemi

Görsel malzemeler, tarih disiplininde yer alan her olayın ve olgunun daha anlaşılır olması konusunda fayda sağlamaktadır. Bu bağlamda fotoğraf, bir duyguyu, düşünceyi, olayı ve öyküyü anlatmak için kullanılan çok yönlü bir belgedir. Birçok paragraf ile anlatılan bir olay, sadece bir fotoğrafla da anlatılabilir. Tarihin fotoğrafa başvurmasının temelinde, yazınsal tarihin daha çok kuşku barındırmasıdır. Nitekim tarihsel bilgiler metinleri destekleyen fotoğraflarla elde edildiğinde, tarihsel gerçekliğin ortaya çıkması ve kabul edilmesi kaçınılmazdır. Fotoğrafın niceliksel ve niteliksel tahlili sonucunda yapılan analizler, öyküyü ortaya çıkarır. Fotoğraf okuması, fotoğrafta yer alan kişiler, giysiler, davranışlar, doğa, şehir, mekan, kültür hakkında bilgilerin tarihin havuzunda belli birikimler sonucunda yorumlanması, bir gerçeği anlama ve anlatma metodudur. Diğer yandan her bilim insanı ve fotoğraf uzmanının fotoğraf okumasına dair soruları, değişmektedir. Kimisi biçim ve öz kavramlarını dikkate alarak sorular sorarken, kimisi fotoğrafta yer alan unsurlar ve mesajı ile ilgilenmektedir. Bu soruların sorulması ve yanıtlanması sonucunda, fotoğrafın kimlik bilgileri elde edilmektedir. Bu bilgiler, foto-röportajın yapılmasında temel unsurlar olarak yer almaktadır. Dolayısıyla tek tek biraya gelen fotoğraflar, bir olaya veya döneme tanıklık edebilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Fotoğraf Okuma, Görsel Metodoloji, Görsel Tarih

Photo Reading Method in Visual History Studies

Visual materials are useful in making every event and phenomenon in the discipline of history more understandable. In this context, photography is a versatile document used to describe an emotion, thought, event and story. An event that can be told with many paragraphs can also be told with just one photograph. The basis of history’s recourse to photography is that literary history is more skeptical. As a matter of fact, when historical information is obtained with photographs supporting the texts, the emergence and acceptance of historical reality is inevitable. The analyzes made as a result of the quantitative and qualitative analysis of the photograph reveal the story. Reading photography is a method of understanding and telling the truth, interpreting information about the persons, clothes, behaviors, nature, city, place and culture in the historical field as a result of certain accumulations. On the other hand, the questions of each scientist and photographer about reading photography vary. While some ask questions by considering the concepts of form and essence, others are interested in the elements and message in the photograph. As a result of asking and answering these questions, the identity information of the photograph is obtained. This information is included as the basic elements in making the photo-interview. Therefore, photographs that come together one by one can witness an event or a period.

Keywords:

Reading of Photography, Visual History, Visual Methodology,

PDF

___

ACUN, Fatma; “Görsellik ve Yakın Dönem Araştırmalarında Kullanımı”, Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, 2004, Sayı: 18, ss. 95-118.
ACUN, Fatma; “Milli Mücadele ve Atatürk Dönemi Kaynaklarının Toplu Değerlendirilmesi”, Hacettepe Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2007, Cilt: 24, Sayı: 2, ss. 1-21.
ACUN, Fatma; “Tarihin Kaynakları”, Tarih Nasıl Yazılır? Tarih Yazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, Ed. Ahmet Şimşek, Tarihçi Kitabevi, İstanbul, 2011, ss. 119-149.
ACUN, Fatma; “Görsel Malzemeler”, Tarih İçin Metodoloji, ed. Ahmet Şimşek, Pegem Yayınevi, Ankara, 2015, ss. 274-281.
ACUN, Fatma; Yakın Dönem Tarihi Metodolojisi, Siyasal Kitabevi, Ankara, 2017.
AKBABA, Bülent; “Tarih Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2005, Cilt: 6, Sayı: 1, ss. 185-197.
ALATALO, Malla; “Reading Pictures, Constructing Narratives: A Study upon Pictorial Narrativity and a Narrative Analysis of Work Photography”, University of Lapland Faculty of Art and Design, Pro Gradu Thesis, EMACIM / Audiovisual Media Culture, 2015.
ARIKAN, H. Volkan; “Fotoğrafın Tarihsel Belge Olarak Anlamı”, Toplumsal Tarih Dergisi, Mayıs 2001, Cilt: 15, Sayı: 89, ss. 57-59.
AYAN, Engin; “Türk Tarih Yazımı Evriminde Annales Kuramının Yorumu”, Tarih Okulu Dergisi, İzmir, 2011, Sayı: 11, ss. 75-101.
BAJAC, Quentin; Karanlık Odanın Sırları Fotoğrafın İcadı, Çev. Ali Berktay, Yapıkredi Yayınları, İstanbul, 2005.
BARRET, Terry; Fotoğrafı Eleştirmek İmgeleri Anlamaya Giriş, Çev. Yeşim Harcanoğlu, Hayalperest Yayınları, İstanbul, 2017.
BARNUM, George; “Reading Historical Photographs: What Can We See, What Can We Learn?”, GPO History Talk, April, 2013, ss. 1-23.
BARTHES, Roland; Camera Lucida Fotoğraf Üzerine Düşünceler, Çev. Reha Akçakaya, Altıkırkbeş Yayınları, İstanbul, 2016.
BARTHES, Roland; Göstergebilimsel Serüven, Çev. Mehmet-Sema Fırat, Yapıkredi Yayınları, İstanbul, 2016.
BASIC, Goran; “Concentration Camp Rituals: Narratives of Former Bosnian Detainees”, Lund University, Humanity&Society, 2017, Vol. 41(1), ss. 73-94.
BAŞAK, Selmin; “Fotoğraf Sanatının Toplumsal İşlevi”, Yeni Fotoğraf Dergisi, Mayıs 1978, Sayı: 19, ss. 31-35.
BAYKARA, Tuncer; Tarih Araştırma ve Yazma Metodu, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2007.
BENJAMIN, Walter; Fotoğrafın Kısa Tarihi, Çev. Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2012.
BERGER, John; Görme Biçimleri, Çev. Yurdanur Salman, Metis Yayınları, İstanbul, 2006.
BERNHEIM, E.; Tarih İlmine Giriş: Tarih Metodu ve Felsefesi, Çev. Şükrü Akkaya, Devlet Basımevi, İstanbul, 1936.
BLOCH, Marc; Tarih Savunusu veya Tarihçilik Mesleği, Çev. Ali Berktay, İletişim Yayınları, İstanbul, 2013.
BULUT, Sedef; “Milli Mücadele Dönemiyle İlgili Görsel Bir Eser: Anadolu Hediyesi”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Güz 2018, Sayı: 63, ss. 133-164.
BRAUDEL, Fernand; Tarih Üzerine Yazılar, Çev. M. Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi, Ankara, 1992.
BRIDGEFORD, Andrew; 1066: The Hidden History in the Bayeux Tapestry, Walker Publishing, New York, 2005.
BROWN, Pam; Florence Nightingale, İlk Kaynak Kültür ve Sanat Ürünleri, Ankara, 1996.
BROWN, Sarah Graham; The Portrayal of Women in Photography of the Middle East 1860-1950 Images of Women, Columbia University Press, New York, 1988.
BURKE, Peter; Afişten Heykele Minyatürden Fotoğrafa, Çev. Zeynep Yelçe, Kitap Yayınevi, İstanbul, 2016.
BURKE, Peter; Fransız Tarih Devrimi: Annales Okulu, Çev. Mehmet Küçük, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2002.
CARR, E. Hallett; Tarih Nedir?, Çev. Misket Gizem Gürtürk, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
COLLINGWOOD, R. G.; Tarih Tasarımı, Çev. Kurtuluş Dinçer, Doğu Batı Yayıncılık, Ankara, 2010.
CHAPLIN, Elizabeth; Sociology and Visual Representation, London, 1994.
CLARKE, Graham; The Photograph, Oxford University Press, New York, 1997.
ÇULHA, Osman; “Gösterge Bilim (Semiyotik) Tekniği Kullanılarak Kanada Fotoğraflarının İncelenmesi”, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, 2011, ss. 409–424.
DANACIOĞLU, Esra; Geçmişin İzleri, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2010.
DİNÇ, Güney; Mehmet Nail Bey’in Derlediği Kartpostallarla Balkan Savaşı 1912-1913, Yapıkredi Yayınları, İstanbul, 2008.
DUMAN, Olcay Özkaya; “Tarih Bilimi ve Bilgisi Açısından Aydınlanmadan Günümüze Sorularla Tarih Felsefeleri ve Kavrayışları”, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2010, Sayı: 7, ss. 51-69.
DYER, Geolf; John Berger Bir Fotoğrafı Anlamak, Çev. Beril Eyüboğlu, Metis Yayınları, İstanbul, 2017.
EMMISON, Michael - Smith, Philip; Researching the Visual: Images, Objects, Contexts and Interactions in Social and Cultural Inquiry, Sage Publications, London, 2000.
ERTAN, Temuçin Faik; “80 Yıllık Ömürde, 72 Yıllık Cumhuriyet Tanıklığı Mehmet Ali Eke”, Kebikeç İnsan Bilimleri için Kaynak Araştırmaları Dergisi, 2003, Sayı: 16, ss. 209-229.
ERTAN, Güler - ERUTKU, Bülent; Açıklamalı Fotoğraf Terimleri Sözlüğü, Say Yayınları, İstanbul, 2004.
ERTAN, Güler; “Dünden Bugüne Fotoğraf”, Sanat Dergisi, 2005, Sayı: 7, ss. 57-66.
ERZEN, Jale N.; Fotoğraf Notları, Say Yayınları, İstanbul, 2015.
FISKE, John; İletişim Çalışmalarına Giriş, Çev. Süleyman İrvan, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara, 2003.
FLUSSER, Vilem; Bir Fotoğraf Felsefesine Doğru, Çev. İhsan Derman, Med-Campus 126 Proje Yayınları, Ankara, 1994.
GÖK, Kemal; “Fotoğrafın Bulunuşu ve Sonrasında Oluşan Teknik Gelişmeler”, Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi, 2016, Cilt: 3, Sayı: 1, ss. 43-66.
HATİPOĞLU, Sevgi; “Selimiye’den Geleceğe Notlar”, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, Ankara, 2011, ss. 103-111.
HOPPAL, Mihaly; Şamanlar ve Semboller, Çev. Fatih Sel, Yapıkredi Yayınları, İstanbul, 2014.
KARADAĞ, Çerkes; Fotoğrafta Anlam ve Anlamlandırma, Öteki Yayınevi, İstanbul, 2016.
KILIÇBAY, Mehmet Ali vd.; Dünyada Tarihçilik, Ed. Ahmet Şimşek, Pegem Akademi Yayınevi, Ankara, 2017.
KOYUNCU, Serhan - MEDİN, Burak; “Haber Fotoğraflarında 2003 Irak Savaşı Karşıtlarının Temsili”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2015, Cilt: 5, Sayı: 2, ss. 137 – 168.
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S.; Tarih Araştırmalarında Usul, İstanbul Üniversitesi-Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, 1990.
KYVIG, David E. - MARTY, Myron A.; Yanıbaşımızdaki Tarih, Çev. Nalan Özsoy, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2011.
LAVENDA, Robert H.-SCHULTZ, Emily A.; Kültürel Antropoloji Temel Kavramlar, Çev. Dilek İşler ve Onur Hayırlı, Doğu Batı Yayınları, Ankara, 2018.
LEWIS, Emma; İzmler-Fotoğrafı Anlamak, Çev. Meltem Aydemir, Hayalperest Yayınları, İstanbul, 2018.
MEMİŞ, Ekrem; Tarih Metodolojisi, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya, 1989.
MOLTKE, Helmuth Von; Türkiye’deki Durum ve Olaylar Üzerine Mektuplar (1835-1839), Çev. Hayrullah Örs, TTK Yayınları, Ankara, 1960.
OK, Sebla Selin; Fotoğraf Belleğinde Acının Tasviri, Hayalperest Yayınları, İstanbul, 2016.
ÖZENDES, Engin; Osmanlı İmparatorluğunda Fotoğrafçılık 1839-1923, Yem Yayıncılık, İstanbul, 2013.
PARSA, Alev Fatoş; “Fotoğraf ve Göstergebilim Üzerine”, Kontrast Fotoğraf Dergisi, Mart 2016, Sayı: 50.
SAFRAN Mustafa- ŞİMŞEK, Ahmet; “Anlatı Bağlamında Tarih yazımının Sorunları”, Bilig, Güz 2011, Sayı: 59, ss. 203-234.
SAĞLAMTİMUR, Zuhal Özel; “Walter Benjamin’in Bakış Açısından Tarih ve Fotoğraf İlişkisi”, Gazi Üniversitesi İletişim Fakültesi İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Güz 2013, Sayı: 37, ss. 236-250.
SONTAG, Susan; Başkasının Acısına Bakmak, Çev. Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2004.
SONTAG, Susan; Fotoğraf Üzerine, Çev. Osman Akınhay, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2011.
SCOTT, John; A Matter of Record: Documentary Sources in Social Research, Polity Press, UK, 2014.
STARDLING, Robert; 20. Yüzyıl Avrupa Tarihi Nasıl Öğretilmeli, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 2003.
TEKELİ, İlhan; Tarih Yazımı Üzerine Düşünmek, Dost Kitabevi, Ankara, 1998.
TOPRAK, Zafer; “Sosyal Tarih”, Tarih İçin Metodoloji, Ed. Ahmet Şimşek, Pegem Akademi, Ankara, 2015, ss. 110-116.
TOSH, John; Tarihin Peşinde, Çev. Özden Arıkan, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2005.
T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, Osmanlı Belgelerinde Kırım Savaşı (1853-1856), Ankara, 2006.
WILSON, Alona C.; “Felice Beato’s Japan: People”, Visualizing Cultures at the Massachusetts Institute of Technology, 2010, ss. 1-32.
YALÇIN, E. Semih; Türkiye Cumhuriyeti Tarihinin Kaynakları, Berikan Yayınevi, Ankara, 2015.
YURDALAN, Özcan; Belgesel Fotoğraf ve Fotoröportaj, Agora Kitaplığı, İstanbul, 2007.
https://vedatkonyali.wordpress.com/2009/11/29/fotografin-analizi/ (Erişim Tarihi: 30/09/2018).
http://www.cheminsdememoire.gouv.fr/en/liberation-camps (Erişim Tarihi: 24/11/2018).
http://www.noorderlicht.com/en/archive/yosuke-yamahata/ (Erişim Tarihi: 24/11/2018).
https://www.academia.edu/11618201/FOTO%C4%9ERAF_OKUMA?auto=download (Erişim Tarihi: 25/11/2018).
https://www.worldpressphoto.org/people/nick-ut (Erişim Tarihi: 26/11/2018).
http://www.alnurceyhan.com/detay.php?id=70 (Erişim Tarihi: 23/12/2018).