20. Yüzyıl Başında İngiltere'nin Balkan Politikası ve Balkan İttifakı'nın Oluşumundaki Rolü

20. yüzyılın başında emperyalist rekabetin bir sonucu olarak Büyük Güçler arasında bir kamplaşma yaşanmış, Avrupa İttifak ve İtilaf devletleri şekilde ikiye ayrılmıştır. Almanya-Avusturya-Macaristan ittifakının karşısında İngiltere, Fransa ile birlikte Almanya’yı doğu ve güneydoğu üzerinden kuşatmak için Rusya ile iş birliğine yönelmiştir. 1908’de Reval görüşmesi İngiltere ve Rusya arasındaki ilişkilerin stratejik bir ittifaka evrildiğinin açık bir kanıtıdır. Rusya’nın Avusturya-Macaristan ile Balkanlar üzerindeki rekabeti, 1890’larda başlayan Osmanlı-Alman yakınlaşmasının İngiliz çıkarlarına aykırılığı Rusya ve İngiltere’yi yakınlaştırmıştır. Bu anlamda İngiltere’de 20. yüzyılın başında Balkan Komitesi’nin kurulması, İngiliz hükümetinin Balkan politikasını etkileme ve yönlendirme vizyonu ortaya koyması ile Balkanlar uluslararası rekabetin önemli bir merkezi haline gelmiştir. Rusya öncülüğünde kurulması planlanan Balkan ittifakının amacı Balkan devletleri özelinde her ne kadar Osmanlı Devleti’nin Balkanlardaki topraklarını paylaşmaya odaklı olsa da İtilaf Devletleri ve özellikle Rusya açısından Avusturya-Macaristan’a yönelikti. İngiltere, Almanya ve onun doğal müttefiki Avusturya-Macaristan’a karşı Balkanlarda kurulacak ittifakı Pan-Germenizm’e set çekme ve Germen nüfuzunun doğuya yayılmasını önleme stratejisinin önemli bir bileşeni olarak görmüş ve desteklemiştir. Bu çalışmanın amacı İngiltere’nin değişen siyasi dengeler çerçevesinde 20. yüzyıl başında Balkan politikasını nasıl revize ettiğini ve Doğu Sorunu’nu kendi çıkarları doğrultusunda çözmek adına Balkan İttifakı oluşumundaki rolünü ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler:

Balkan Komitesi, Makedonya Sorunu, Büyük Güçler, İngiltere.

Britain's Role in the Balkan Policy and the Formation of the Balkan Alliance at the Beginning of the 20th Century

At the beginning of the 20th century, there was a polarization between the Great Powers as a result of the imperialist rivalry, and Europe was divided into two as the Alliance and Entente states. Britain and France tended to cooperate with Russia to besiege Germany over the east and southeast against the Germany-Austria-Hungary alliance. The Reval meeting in 1908 is clear proof which shows that the relations between Britain and Russia have turned into a strategic alliance. Russia’s rivalry with Austria-Hungary on the Balkans and the Ottoman-German rapprochement, which started in the 1890s, was against British interests and led to the rapprochement of Russia and England. In this sense, the establishment of the Balkan Committee in England at the beginning of the 20th century with the aim of influencing and directing the Balkan policy of the British government shows that the Balkans has become an important centre of international competition. According to the Balkan states, the purpose of the Balkan alliance, which was planned to be established under the leadership of Russia, was to share the lands of the Ottoman Empire in the Balkans. However, from the point of view of the Entente Powers and especially Russia, it was actually against Austria-Hungary. Britain saw this alliance to be established in the Balkans against Germany and its natural ally Austria-Hungary as an important component of the strategy of blocking Pan-Germanism and preventing the spread of Germanic influence to the east, and therefore supported the alliance. The purpose of this paper is to reveal how Britain revised its Balkan policy at the beginning of the 20th century within the framework of changing political balances and its role in the formation of the Balkan Alliance to solve the Eastern Question in accordance with its own interests.

Keywords:

The Balkan Committee, The Macedonian Question, The Great Powers, Britain.,

PDF

___

Referans1 Başkanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Referans2 Yayınlanmış İngiliz Belgeleri (BDOW)
Referans3 Yayınlanmış İngiliz Belgeleri (Papers)
Referans4 İngiliz Parlamento Tutanakları (Hansard)
Referans5 “The Balkan Danger”, The Times, 18 Ocak 1912.
Referans6 Adanır, Fikret, Makedonya Sorunu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2001.
Referasns7 Ahbab, Yakup, “Amerikan ve İngiliz Basınında İlinden İsyanı (1903)”, Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, 2015, ss. 119-151.
Referasns8 Ahmad, Feroz, İttihatçılıktan Kemalizme, çev. Fatmagül Berktay (Baltalı), Kaynak Yayınları, İstanbul, 1999.
Referans9 Anderson, Matthew, Smith Doğu Sorunu (1774-1923) Uluslararası İlişkiler Üzerine Bir İnceleme, çev. İdil Eser, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010.
Referans10 Armaoğlu, Fahir, 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2010.
Referans11 Barchard, David, “1908-1910 Döneminde İngiliz-Türk İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme”, 100. Yılında Jön Türk Devrimi, Ed. Sina Akşin vd., Türkiye İŞ Bankası Yayınları, İstanbul, 2010, ss. 697-708.
Referans12 Bayraktar, Kaya, “Makedonya Sorunu ve Avrupa Müdahalesi (1902-1905)”, Bilig, Sayı:69, Bahar 2014, ss. 1-28.
Referans13 Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılâbı Tarihi, Cilt:1, Kısım:1, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1991.
Referans14 Buxton, Noel ve Buxton, Charles Roden, The War and the Balkans, George Allen & Unwin LTD., London, 1915.
Referans15 Buxton, Noel, Europe and the Turks, John Murray, London, 1907.
Referans16 Çelik, Bilgin, “Avusturya’nın Arnavutluk Politikası: Viyana’da Bir Arnavut Komitesi Dia”, Tarih ve Toplum Yeni Yaklaşımlar, Sayı:3, Bahar 2006, ss. 55-89.
Referans17 Çelik, Bilgin, “Jön Türk Devrimi ve Balkanlar: Bölgenin Devrime ve Devrim Sonrası Siyasi Gelişmelere Etkisi”, 100. Yılında Jön Türk Devrimi, Ed. Sina Akşin vd., Türkiye İŞ Bankası Yayınları, İstanbul, 2010, ss. 509-534.
Referans18 Çelik, Bilgin, Balkan İttifakı ve Osmanlı Diplomasisi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2019.
Referans19 Çelik, Bilgin, İttihatçılar ve Arnavutlar, Büke Yayınları, İstanbul, 2004.
Referans20 Dackombe, Barry Patrick, Single-Issue Extra-Parliamentary Groups and Liberal Internationalism, 1899-1920, Yayınlanmamış Doktora Tezi, The Open University, 2008.
Referans21 Gazel, Ahmet Ali ve Uğuz, Sacit, “Osmanlı Mebuslarının Avrupa Seyahati (1909)”, Atatürk Dergisi, Cilt:5, Sayı:1, Ocak 2006, ss. 223-242.
Referans22 Girid Resmolu Mavnahoyuzâde Kasım bin Ahmet, 1897 Türk-Yunan Savaşı (Tesalya Tarihi), yay. haz. Bayram Kodaman, TTK Basımevi, Ankara, 1993.
Referans23 Graves, Philip P., İngilizler ve Türkler, Osmanlı’dan Günümüze Türk-İngiliz İlişkileri (1789-1939), çev. Yılmaz Tezkan, 21. Yüzyıl Yayınları, Ankara, 1999.
Referans24 Hacısalihoğlu, Mehmet, Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890 – 1918), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2008.
Referans25 Halil Hâlid, “Eski Dost Düşman Olmaz”, Sırâtımüstakim, 4 Ağustos 1910, Sırâtımüstakim Mecmuası, Ed. M. Ertuğrul Düzdağ, Bağcılar Belediyesi, İstanbul, 2015, s. 376-377.
Referans26 Halil Hâlid, “İngiltere’de Balkan Komitesi ve Meslek-i Mâzi ve Müstakbeli”, Sırâtımüstakim, 28 Temmuz 1910, Sırâtımüstakim Mecmuası, Ed. M. Ertuğrul Düzdağ, Bağcılar Belediyesi, İstanbul, 2015, s. 357-358.
Referans27 Halil Hâlid, “Müsteşrik-i Şehir Profesör Browne ve Balkan Komitesi”, Sırâtımüstakim, 11 Ağustos 1910, Sırâtımüstakim Mecmuası, Ed. M. Ertuğrul Düzdağ, Bağcılar Belediyesi, İstanbul, 2015, s. 386-387.
Referans28 Harris, David, A Diplomatic History of the Balkan Crisis of 1875-1878, Stanford University Press, California, 1936.
Referans29 https://www.cambridge.org/core/books/influence-of-sea-power-upon-history-16601783/C3F2700EA234A6BB03CE08BFB53F86E5 (Son erişim 30 Mayıs 2021).
Referans30 Jennings, Peter R., British Foreign Policy with Regard to the Macedonian Question, 1903-1908, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, McGill Univesity, 1953.
Referans31 Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Cilt:VIII, TTK Yayınları, Ankara, 2011.
Referans32 Koç, Şanlı Bahadır, Noel Buxton: Portrait of a Philantrophist as a Turcophobe, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Univesity, Ankara, 1997.
Referans33 Kocatürk, Önder, Balkanlar’dan Ortadoğu’ya Osmanlı İngiliz İlişkileri (1908-1910), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2009.
Referans34 Kocatürk, Önder, Osmanlı-İngiliz İlişkilerinin Dönüm Noktası (1911-1914), Birinci Cilt (1911-1912), Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2011.
Referans35 Malhut, Mustafa, I. Meşrutiyet’ten II. Meşrutiyet’e Osmanlı-İngiliz İlişkileri (1876-1914), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2019.
Referans36 Millman, Richard, Britian and the Eastern Question 1875-1878, Oxford, 1979.
Referans37 Perkins, James Andrew, British liberalism and the Balkans, c. 1875-1925, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Birkbeck, University of London, 2014.
Referans38 Serindağ, Eğit, Osmanlı-İngiliz İlişkilerinde Balkan Komitesi’nin Rolü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, İzmir, 2020.
Referans39 Stavrianos, Leften Stavros, Balkan Federation. A History of The Movement Toward Balkan Unity in Modern Times, Northampton, Mass., Dept. of History of Smith College, 1944.
Referans40 Stojanovic, Mihailo D., The Great Powers and the Balkans 1875-1878, Reprinted, Cambridge University Press, London, 1968.
Referans41 Sumner, B. H., Russia and the Balkans 1870-1880, Archon Books, London, 1962.
Referans42 Tekeli, İlhan, “Makedonya İç Devrimci Örgütü ve 1903 İlinden Ayaklanması”, Cumhuriyetin Harcı, Birinci Kitap: Köktenci Modernitenin Doğuşu, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2003, ss. 67-77.
Referans43 Tokay, Gül, Makedonya Sorunu, Jön Türk İhtilalinin Kökenleri (1903-1908), AFA Yayıncılık, İstanbul, 1996.
Referans44 Tompkins, Rosemary C., Anglo-Russian Diplomatic Relations 1907-1914, Yayınlanmamış Doktora Tezi, North Texas State University, Texas, 1975.
Referans45 Tunç, Salih, “II. Meşrutiyet’in İlk Yılında Paris’te Bir Jön Türk Delegasyonu: Talât Bey Heyeti” Tarih İncelemeleri Dergisi, Cilt:XXV, Sayı:2, Aralık 2010, ss. 547-582.
Referans46 Türkgeldi, Ali Fuat, Mesâil-i Mühimme-i Siyasiyye, Cilt:III, yay. haz. Bekir Sıtkı Baykal, TTK Basımevi, Ankara, 1987.
Referans47 Vogel, Robert, “Noel Buxton: The ‘Trouble-Maker’ and His Paper”, Fontanus, vol.3, 1990, ss. 131-150.
Referans48 Waylet, Bonyar ve Jackh, Ernst, İmparatorluk Stratejileri ve Ortadoğu, çev. Vedat Atila, Chiviyazıları Yayınları, İstanbul, 2004.
Referans49 Wirthwein, Walter G., Britain and the Balkan Crisis, 1875-1878, Columbia University Press, New York, 1935.