Fahrettin KÜÇÜK, İskender GÜLLE, Salim Serkan GÜÇLÜ, Davut TURAN

Göksu Irmağı (Türkiye) Güncel Balık Faunası ve Ekolojik Durumunun Değerlendirilmesi

Orta Toroslar karst alanlardan beslenen Göksu Irmağı, Doğu Akdeniz Havzası’nın Akdeniz’e dökülen en büyük akarsuyudur. Bu çalışmada, 2004-2017 yılları arasında farklı tarihlerde yapılan örneklem, gözlem ve literatür ışığında; Göksu Irmağı balık faunasının güncel taksonomik durumu, dağılım alanları, IUCN koruma ölçütleri ve akarsu bölgelerinin ekolojik yapısı değerlendirilmiştir. Çalışmamızda akarsuyun acısu bölgesi hariç 8 familyadan; 6’sı endemik olmak üzere 7’si yerli, 3’ü egzotik ve 1’i göçücü (diadrom) toplam 11 takson belirlenmiştir. Akarsuyun yukarı havzalarındaki bu yüksek endemizm oranı oldukça dikkat çekicidir. Irmağın ana kollarını oluşturan, yukarı-orta havza drenaj alanı içerisindeki, Göksu Çayı ve Ermenek Çayı (Gevne Çayı)’nın üzerinde gerçekleşen karayolu, köprü, baraj ve HES yapımı gibi fiziki tahribatların akarsu ekosisteminin doğal yapısını bozduğu, akarsu yatağında kısmi kurumalar ve habitat parçalanmasına neden olduğu gözlemlenmiştir. Bu baskılar sonucunda, Göksu Çayı ve Gevne Çayı’nın baskın balık türü olan endemik Toros sirazı (Capoeta caelestes) popülasyon yoğunluğunun önemli ölçüde azaldığı tespit edilmiştir. Aynı olumsuz etkenler nedeniyle Gevne Çayı’nın Beyreli Köyü (Hadim-Konya) ile Dumlugöze (Sarıveliler-Karaman) arasında kalan yaklaşık 45 km’lik üst kesiminde 2004-2009 yılları arsında nadiren örneklenen Kırmızıbenekli Alabalık (Salmo opimus) popülasyonunun yok olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Balık faunası, akarsu ekolojisi, çevresel etki, koruma ölçütleri

Current Fish Fauna of Göksu River (Turkey) and Evaluation of Its Ecological Status

The Göksu River, fed by the Central Taurus karst areas, is the largest river of the Eastern Mediterranean Basin flowing into the Mediterranean. In this study, within the scope of the samples and observations we made on different dates between 2004-2017, and in the light of other research findings; The current taxonomic status of the Göksu River fish fauna, distribution areas, IUCN conservation criteria and ecological structure of the river regions were evaluated. In our study, except for the brackish water region of the stream; A total of 11 taxa were identified, belong to 8 families; 7 native (as 6 endemic and 1 widespread), 3 exotic and 1 migratory (diadromous). The high rate of endemism in the upper basins of the river is quite remarkable. There have been physical destructions such as the construction of highways, bridges, dams and HEPPs on Göksu Stream and Ermenek Stream (Gevne Stream) within the upper-middle basin drainage area, which form the main branches of this river. It has been observed that these destructions disrupt the natural structure of the river ecosystem, causing partial drying in the river bed and habitat fragmentation. As a result of these pressures on the stream, it has been determined that the population density of the endemic Taurus cirrus (Capoeta caelestes), which is the dominant fish species of Göksu Stream and Gevne Stream, has decreased significantly. Due to the same negative factors, it was determined that the red spotted trout (Salmo opimus) population, which was rarely sampled between 2004 and 2009, disappeared in the upper part of the Gevne Stream, approximately 45 km between Beyreli Village (Hadim-Konya) and Dumlugöze (Sarıveliler-Karaman).

Keywords:

Fish fauna, river ecology, environmental impact, conservation criteria,

PDF

___

Anonim,. (2021). DSİ, IV. Bölge Müdürlüğü, Konya.
Akbulut, N., Bayarı, S., Akbulut, A., Şahin, Y. (2009). Rivers of Turkey. In Rivers of Europa, Tockner K, Robinson CT, Uehlinger U (eds). Elsevier, Academic Press: New York; 643-772.
Balık, S. (1980). Güney Anadolu Bölgesi içsularında yaşayan tatlısu balıklarının sistematik ve zoocoğrafik yönden araştırılması. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyolojik Oseanografi Bölümü (Doçentlik Tezi), İzmir, Türkiye, 139 s.
Bogustkaya, N. (1997). Chondrostoma beysehirense, a new cyprinid fish from Beyşehir Lake, Central Turkey. Ichthyological Exploration of Freshwaters, 8(2), 151-158.
Çiçek, E. (2020). Seminemacheilus dursunavsari, a new nemachelid species (Teleostei: Nemacheilidae) from Turkey. Iranian Journal of Ichthyology, 7(1), 68-77.
Demirel, Z., Özer, Z. & Özer, O. (2011). Investigation and modeling of water quality of Göksu River (Cleadnos) in an international protected area by using GIS. Journal of Geographical Sciences, 21(3), 429-440.
Fricke, R., Eschmeyer, W.N. & Fong, J.D. (2021). Eschmeyer's catalog of fishes: genera/species by family/subfamily. (http://researcharchive.calacademy.org/research/ichthyology/catalog/Species By Family.asp) (28 Eylül 2021).
İnnal, D., Tocan, B., Gülle, İ., Çağlan, D.C., Dügel, M. & Avşar, D. (2020). Diversity and distribution of the ichthyofauna in the Göksu River estuary, Turkey. Acta Zoologica Bulgarica, 72(4), 667-676.
Kaya, C., Turan, D., Bayçelebi, E., Kalaycı, G. & Freyhof, J. (2020). Oxynoemacheilus cilicicus, a new nemacheilid loach from the Göksu River in southern Anatolia (Teleostei: Nemacheilidae). Zootaxa, 4808(2), 284-300.
Kılıç, E. (2020). Evaluation of water quality by water quality index method using long time monitoring data in Göksu River. Marine and Life Sciences, 2(1), 5-12.
Küçük, F., Gümüş, E., Gülle, İ. & Güçlü, S.S. (2007). The Fish fauna of the Göksu River (Türkiye): Taxonomic and zoogeographic features. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 7, 53-63.
Küçük, F., Bektaş, Y., Güçlü, S.S. & Kaya, C. (2014). The systematic position of Acanthalburnus microlepis (De Filippi, 1863) and contributions to the genus Acanthobrama (Cyprinidae: Leuciscinae) in Turkey. Iranian Journal of Ichthyology, 1(2), 96-105.
Küçük, F., Gülle, İ. & Güçlü, S.S. (2017a). Karaman ili’nin karasal ve iç su ekosistemleri biyolojik çeşitlilik envanter ve izleme işi sonuç raporu. EMS Çevre Araştırmaları Sosyal Hizmetler ve Eğitim Danışmalık Tic. Ltd. Şti. Ankara.
Küçük, F., Turan, D., Güçlü, S. S., Mutlu, A. G. & Çiftci, Y. (2017b). Two new species of Chondrostoma Agassiz, 1832 (Teleostei: Cyprinidae) from the Ceyhan, Seyhan and Göksu rivers in the East Mediterranean region of Turkey. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences, 17, 795-803.
Ladiges, V.W. (1966). “Sübwasserfische der Türkei 4. Teil: Die Gattung Chondrostoma (Cyprinidae) in der Türkei. Cyprinidae”, Mitt. Hamb. Zool. Mus. Inst. Band, 63, 101-109.
Munsuz, N. & Ünver, İ. (1983). Turkey freshwater. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları (882-247), Ankara, 392 s.
Schönhuth, S., Vukić, J., Šanda, R., Yang, L. & Mayden, R.L. (2018). Phylogenetic relationships and classification of the Holarctic family Leuciscidae (Cypriniformes: Cyprinoidei). Molecular Phylogenetics and Evolution, 127, 781-799.
Tekin, S. & Can, T. (2019). Göksu Nehri Havza’sının jeomorfometrik analizler ile değerlendirilmesi. Uluslararası Katılımlı 72. Türkiye Jeoloji Kurultayı 28 Ocak-01 Şubat 2019, Ankara.
Turan, D. & Bayçelebi, E. (2019). Gobio microlepidotus'un Güney Anadolu'da dağılım alanının genişlemesi (Balıklar: Sazangiller). Anadolu Çevre ve Hayvancılık Dergisi, 4(2), 156-160.
Yıldırım, Ü., Güler, C., Kurt, M. A. & Geçgel, C. (2018). Göksu Nehri akış yolu boyunca ana element değişimlerinin İncelenmesi. HİDRO’2018: Ulusal Hidrojeoloji ve Su Kaynakları Sempozyumu, Ankara, Turkey. Proceedings Book, 206-213.
Yoğurtçuoğlu, B., Kaya, C., Geiger, F. M. & Freyhof, F. (2020). Revision of the genus Seminemacheilus, with the description of three new species (Teleostei: Nemacheilidae. Zootaxa 4802(3): 477-501.
Yoğurtçuoğlu, B., Kaya. C. & Freyhof, J. (2021). Oxynoemacheilus nasreddini, a new nemacheilid loach from Central Anatolia (Teleostei: Nemacheilidae). Zootaxa 4974 (1), 135–150.