Jeomorfolojik Açıdan Akarsu Kıyıları ve Kıyı Kanunu

Akarsu kıyıları; akarsu doğal aktif yatağı içinde kalan, akarsuyun hareketli su kütlesinin morfodinamik süreçleri ile etkilediği, şekillendirdiği, zaman zaman değişmek suretiyle bir kısmı su altında, bir kısmı su dışında kalan, taşkın durumları dışındaki sınırları ile tanımlanan, aktif yerşeklidir. Akarsu kıyıları; güncel flüviyal etken ve süreçlerin kontrolünde şekillenen jeomorfolojik, hidrografik, hidrolojik, sedimantolojik, bitki ve toprak özelliklerinin delillerini barındırır. Bu delillerin yayılış alanları akarsuyun kıyılarını temsil eder. Akarsu kıyı kenar çizgileri; akarsu kıyılarının dış sınırıdır. Akarsu kıyı çizgisi ise akarsuyun sularının akarsu yatağına temas ettiği noktaların birleştirilmesi ile oluşan çizgidir. Bir akarsu; her iki tarafta birer tane olmak üzere iki kıyı çizgisine ve iki kıyı kenar çizgisine sahiptir. Akarsuların kıyı çizgileri ise çekik su seviyesi, normal su seviyesi ve yüksek su seviyesi olmak üzere 3 farklı yükseklik arasında değişebilir. Yürürlükteki yasal mevzuatlarda; Akarsu kıyıları, kıyı elemanları ve kıyı bölümlerinin tanımlandığı, akarsu kıyılarının korunma, kullanma koşullarının, ayrıca akarsu kıyılarına ait tehlike ve risklerin açıklandığı bilimsel içerik eksikliği dikkat çekmektedir. Bu çalışmada; Akarsu kıyıları ve kıyının bölümlerinin jeomorfolojik tanımlamaları yapılarak, güncel yasal mevzuattaki eksiklik ve çelişkilerin ana hatları ile tartışılması hedeflenmiştir. Meriç ve Sakarya nehirlerinin farklı dizinlerinde akarsu dar-alçak kıyı tipi ve akarsu geniş-alçak kıyı tipindeki örnekler üzerinde, akarsu kıyı tanımlaması, kıyı bölümleri ve sınır özelliklerine ait jeomorfolojik delil gözlemleri ve ölçümleri yapılmıştır. Ölçüm ve gözlem sonuçlarına dayandırılan akarsu kıyı özellikleri genelleştirilmiştir. Elde edilen bulgular; güncel akarsu kıyı mevzuatının irdelenmesi amaçlı olarak kullanılmıştır. Akarsu kıyıları ile ilgili mevcut yasal mevzuatta önemli eksiklikler ve çelişkili içerikler olduğu dikkat çekmektedir. Bu durum uygulamada ve toplumsal yaşamda problemlere neden olacağı gibi, hukuki işlemlerde de problemlerin çözümünde karışıklıklara ve hatalı değerlendirmelere neden olabilir. Akarsu kıyı çizgileri; akarsuyun çekik su seviyesi, normal su seviyesi ve yüksek su seviyesi bölgelerinde değişebilir. Akarsuyun su seviyelerine bağlı olarak, Yakınkıyı, Önkıyı ve artkıyı bölümleri tanımlanabilir. Akarsuyun yüksek su seviyesi akarsu yatağı ıslak çevre uzunluğunun maksimum sınırını temsil eder. Bu sınır aynı zamanda akarsuyun kıyı kenar çizgisini oluşturur. Dar-yüksek kıyı ve geniş-alçak kıyı akarsu kıyı tipleridir. Akarsuyun taşkın su seviyesi ve buna ait taşkın alanı akarsu kıyı elamanı değildir.

Anahtar Kelimeler:

Akarsu kıyıları, Akarsu Kıyı Kenar Çizgisi, Akarsu Kıyı Çizgisi, Kıyı Kanunu

River Banks and Coastal Law in The Geomorphological Perspective

The river banks are the current landforms, which are in the natural active bed of the river. They are affected and shaped by the morphodynamic processes of the moving water body of the river. A part of the river bank is underwater, but the other part is out. The river bank is defined by its borders except for the flood area. River banks contain evidence of geomorphological, hydrographic, hydrological, sedimentological, plant and soil characteristics shaped under the control of current fluvial processes. The distribution areas of this evidence represent the river banks. The outer border of the river banks is the river bank lines. The river shoreline is the line formed by combining the points where the river’s waters come into contact with the river bed. A river has shorelines and two bank lines. The river bank lines can vary among three different heights, which are low water level, normal water level, and high water level. The need for more scientific content on the protection and usage conditions of the river banks, as well as the dangers and risks of the river banks, in which the river banks, bank elements, and bank sections are defined in the current legal legislation, draws attention. This study aimed to discuss the deficiencies and contradictions in the current legal legislation with the main lines by making the geomorphological definitions of the river banks and parts of the river banks. Geomorphological evidence observations and measurements of river bank definition, bank sections, and boundary features were made on the samples of narrow-low bank and wide-low bank types within different tributaries of the Maritsa and Sakarya rivers. River bank features based on observations and measurements results have been generalized. In addition, the findings were used to examine the currently used river bank legislation. It is noteworthy that there are significant deficiencies and contradictory contents in the current legislation on river banks. This situation may cause problems in practice and social life, as well as cause confusion and erroneous evaluations in solving issues in legal proceedings. Depending on the river’s water levels, the Nearshore, foreshore, and backshore sections can be defined on the banks of a river. The river’s high water level represents the maximum length limit of the riverbed wetted perimeter. This boundary also forms the river bank line. This boundary is also the river bank line. The flood water level of the river and the corresponding flood area are not river bank elements.

Keywords:

River banks, River bank lines, River shorelines, Coastal Law,

PDF

___

Brenninkmeyer, B. (1982). Major beach features. In: Beaches and Coastal Geology. Encyclopedia of Earth Sciences Series. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/0-387-30843-1_268
Brierly, G.J. ve Fryirs, K.A. (2006). Geomorphology and River Management. Blackwell Publishing, ISBN 978-1-4051-1516-5
Erinç, S. (1970). “Nereye Kıyı Denir?”, Cumhuriyet Gazetesi, 8 Şubat 1970: 2, İstanbul.
Erinç, S. (1986). Kıyılardan yararlanmada hukuki düzenlemelere jeomorfolojinin katkısı, Jeomorfoloji Dergisi, 14- 1-5, Ankara.
Erol, O. (1989). Türkiye’de kıyıların doğal niteliği, kıyının ve kıyı varlıklarının korunmasına ilişkin “Kıyı Kanunu” uygulamaları konusuna jeomorfolojik yaklaşım (A geomorphological approuch to the application of the laws for the coastal protection in Turkey), İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülten (Bulletin). 6, 15-47, İstanbul.
Gholap, V. S. (2016). Impact of sand dredging and silt extraction activity on river and its characteristics: A review. International Journal of Engineering Sciences & Research Technology. 5(3), 1-4.
Jose, M. K., Shantanu, K. Y. ve Venkatesh, B. (2014). A study of effect of sand mining on the riverine environment. Hydraulics, Water Resources, Coastal and Environmental Engineering (HYDRO 2014). 129, 1378-1386.
K.K. (1990). Kıyı Kanunu, Kanun No: 3621, Kabul Tarihi: 04.04.1990, Resmi Gazete Tarihi: 17 Nisan 1990, Resmi Gazete Sayısı: 20495.
KKUDY (2022). Kıyı Kanununun Uygulanmasina Dair Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/yonetmelik/7.5.4897.pdf Knighton, D. (1984). Fluvial Forms and Processes. Arnold, ISBN 0-7131-6405-0, US.
Kori, E. ve Mathada, H. (2012). An assessment of environmental impact of sand and gravel mining in Nzhelele Valley, Limpopo province, South Africa. 3rd International Conference on Biology, Environment and Chemistry, IPCBEE, 46, 137-141.
Nazik, L. (2017). Akarsu Vadilerinde Kıyı Kenar Çizgisinin Belirlenmesi. (Editörler: H. Turoğlu ve H. Yiğitbaşıoğlu), Yasal ve Bilimsel Boyutlarıyla KIYI. Jeomorfoloji Derneği Yayınları, Yayın no: 1, sayfa: 93-116, ISBN 978-605-67576-0-0, İstanbul.
Sear, D.A., Newson, M.D. ve Thorne, C.R. (2003). Guidebook of Applied Fluvial Geomorphology, R&D Technical Report FD1914, Defra/Environment Agency Flood and Coastal Defence R&D Programme ISBN 0-85521-053-2.
Turoğlu, H. (2009). "3621 Sayılı Kıyı Kanunu ve Onun Uygulama Problemleri (The Coastal Law (number 3621) and Its Applied Problems)". Türk Coğrafya Dergisi, 53: 31–40, Basılı ISSN 1302–5856, Elektronik ISSN 1308–9773, İstanbul.
Turoğlu, H. (2010). Alçak Kıyılarda Kıyı Kenar Çizgisi Problemi. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu 2010, Afyon Kocatepe Üniversitesi 11–13 Ekim 2010, Bildiriler Kitabı: 206–218, Afyon.
Turoğlu, H. (2017a). Deniz ve Göllerde Kıyı. (Editörler: H. Turoğlu ve H. Yiğitbaşıoğlu), Yasal ve Bilimsel Boyutlarıyla KIYI. Jeomorfoloji Derneği Yayınları, Yayın no: 1, sayfa: 01-32, ISBN 978-605-67576-0-0, İstanbul.
Turoğlu, H. (2017b). Kıyı Mevzuatı ve Jeomorfolojik Değerlendirmesi. (Editörler: H. Turoğlu ve H. Yiğitbaşıoğlu), Yasal ve Bilimsel Boyutlarıyla KIYI. Jeomorfoloji Derneği Yayınları, Yayın no: 1, sayfa: 51-68, ISBN 978-605-67576-0-0, İstanbul.
Turoğlu, H. (2019a). Yapay kıyıların jeomorfolojik tanımlaması: Diliskelesi Kıyıları Örneği (Kocaeli, Türkiye) (Geomorphological identification of artificial coasts: The Case of Diliskelesi (Kocaeli, Turkey)). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi (Istanbul University Journal of Geography), 39: 11-27. DOI: 10.26650/JGEOG2019-0015, http://jgeography.istanbul.edu.tr
Turoğlu, H. (2019b). Jeomorfolojik ve Yasal Perspektifte Yapay Kıyılar (Artificial Coasts From The Geomorphological And Legal Perspective). Uluslararası Katılımlı 72. Türkiye Jeoloji Kurultayı, 28 Ocak–01 Şubat 2019, Ankara, Türkiye (72nd Geological Congress of Turkey with international participation, 28 January–01 February 2019, Ankara, Turkey). TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları No: 140, ISBN 978-605-01-1261-0, Sayfa: 271-272. https://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/174e0f6fa731893_ek.pdf
Turoğlu, H., Uludağ, M. ve Aykut, T. (2020). Meriç Nehri Yatak İçi Kum Alımının Jeomorfolojik Değerlendirmesi (Geomorphic Assessment of in-Channel Sand Excavation on the River Meriç, Turkey). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi (Istanbul University Journal of Geography), 40: 295-305. DOI: 10.26650/JGEOG2020-0023. http://jgeography.istanbul.edu.tr
Turoğlu, H. (2021). Baraj Göllerinin Kıyı Tanımı ve Koruma Bölgeleri (Coastal Definition and Protection Zones of Dam Reservoirs). Uluslararası Katılımlı 73. Türkiye Jeoloji Kurultayı,24-28 Mayıs 2021, Ankara, Türkiye (73nd Geological Congress of Turkey with international participation, 24-28 May 2021, Ankara, Turkey). TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları No: 143, ISBN 978-625-7653-17-6, Sayfa: 485-486. https://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/02d915fa0bf0f11_ek.pdf
Wolfert, H.P. (2001). Geomorphological Change and River Rehabilitation. Alterra Scientific Cotributions 6. Alterra Green Research, Wageningen.