Antalya tufa platolarının oluşumu ve jemorfolojik özellikleri
Antalya kentinin de üzerine kurulu olduğu ve 630 km2 alan kaplayan düzlükler dünyanın en geniş tufa (traverten) platosunu oluşturmaktadır. Literatüre "Antalya traverteni" olarak geçen birim, bazı yeni çalışmalarda "tufa" olarak adlandırılmaktadır. Antalya Tufası, deniz seviyesinden itibaren kuzeye doğru basamaklı düzlükler (platolar) halinde gözlenmektedir. Bu platolar; birisi deniz altında olmak üzere 4 ana plato olarak sınıflanmış ve bu 4 plato içinde 10 alt plato ayırt edilmiştir. Platoların oluşumunda; birincil çökelim süreçleri, yüzey erozyonu ve deniz seviyesi değişimine bağlı gelişen kıyı erozyonu etkili olmuştur. Birinci platonun oluşumu, muhtemelen tünek kaynak hattı modeli ile başlamasına rağmen, egemen olarak gölsel modelle devam etmiştir. Mevcut yüzey şekli, platonun aşınması ve karstlaşması ve sonrasında terra-rosa oluşumu ile gelişmiştir. İkinci plato, denizin aşındırması ile gelişmiş abrazyon platformlarının deniz seviyesinin alçalması sonrasında yüzeye çıkması ile oluşmuştur. Platonun son şekillenmesinde aşınma, paludal ve menderesli nehir çökelleri etkili olmuştur. Üçüncü platoda; yamaçta gelişmiş, mikroteras yapıları, stromatolit kafaları ve bunların aralarında gelişen oolitik tufalar belirlenmiştir. Plato tanımına tam olarak girmeyen bu birimde karst kenar ovası oluşumu da aktif halde gözlenmektedir. Dördüncü plato ise eski bir abrazyon platformu olup deniz seviyesinin tekrar yükselmesi sonucu deniz altında kalmıştır. Bu çalışmada bölgeye ait sayısal topoğrafik haritalar bilgisayar ortamında analiz edilerek, 3 boyutlu yüzey modeli elde edilmiş, platoların sınırları belirlenmiş ve buna göre sayıları belirlenerek gruplamalar yapılmıştır. Platoların şekillenmesinde etkili olacak jeolojik süreçler irdelenerek tüm platoları kapsayan birleştirilmiş model sunulmuştur.
Origin and geomorphological properties of Antalya tufa plateaus
Antalya tufa plateaus, on which Antalya city established, cover 630 km2 area. Antalya tufa is known as the largest tufa (travertine) deposit all over the world. In the literature it was named as "travertine ", however, in some recent papers tufa term is preferred. Antalya tufa is observed as plateaus in increasing elevations northward. These plateaus are grouped into four principal plateaus and ten sub-plateaus. In the formation of the plateaus, primary depositional, surface erosion and coastal erosion related to sea level change was the most effective models. The first plateau is product öfdominantly lacustrine depositional environment, however the first tufa deposition most probably started in perched springline model. The present surface was shaped surface erosion and leveling with terra rosa infilling. The second plateau was formed as abrasion platform due to wave erosion. After sea level decrease this abrasion platform became a plateau. In the final planar appearance, paludal and meandering river depositional models played secondary role. In the third plateau, tufa pools, stromatolit heads and oncolites were determined. This unit is not a perfect plateau. Karst marginal plane development is observed in the present. The fourth plateau was formed as an abrasion plateau as well and due to sea level rise it is an undersea plateau in thepresent. In this study, digital topographical maps were analyzed, 3 dimensional surface model was constructed and boundaries of the plateaus were determined. Geological processes, which are probably effective in plateau formation, were examined and a final unified model was proposed for all the plateaus.
___
- 1.Ayday, C. ve Dumont, J. F., 1979. Antalya travertenlerinde görülen dizilimlerden elde edilen landsat görüntüleri üzerinde yapılan gözlemler: Neotektonik ve hidrojeoloji arasında olabilecek bağıntıların tartışması, MTADergisi, 92,131-134, Ankara.
- 2.Burger, D., 1990, The travertine complex of Antalya/Southwest Turkey., Zeitschrift fur Geomorphologie. Neue Forschung. Suppl.Bd. 77,25-46.
- 3.Dipova, N., 2002. Collapse mechanism of the Antalya tufa deposits, PhD. Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Turkey, (yayınlanmamış).
- 4.Dipova, N., 2003. Erosion and retreat of Antalya coastal cliffs, Proceedings of the Sixth International Conference on the Mediterranean Coastal Environment, MEDCOAST 03, Ravenna, Italy.
- 5.Darkot, B., ve Erinç, S., 1951. Aksu batısında Antalya traverten taraçaları, İst. Ün. Coğr.Enst. Derg., Cilt 1, Sayı 2, s. 55-65, İstanbul.
- 6.DSİ, 1985. Antalya-Kırkgöz kaynakları ve traverten platosu karst hidrojeolojik etüd raporu, DSİ Teknik Hizmetler ve Yeraltı Suları Dairesi Başkanlığı, Ankara.
- 7.Emery, K. and Kuhn, G., 1982. Sea cliffs: their processes, profiles and classification. Geol.Soc.Am.Bull. 93,644-654.
- 8.Glover, C.P and Robertson, A.H.F., 1998. Role of regional extension and uplift in the Plio-Pleistocene evolution of the Aksu Basin, S W Turkey, Journal of Geological Society, London, vol. 155, p. 365-387.
- 9.Glover, C.P and Robertson, A.H.R, 2003. Origin of Tufa (Cool-Water Carbonate) and related terraces in the Antalya Area, SW Turkey, Geological Journal, vol. 38, issue 3-4, p 329-359.
- 10.Koçyiğit, A., 1984. Güneybatı Türkiye ve Yakın Dolayında levha içi yeni teknotik gelişim, TJK Bült, Cilt 27, Sayı 1, s. 1-16, Ankara.
- 11.Nossin, J.J., 1989. SPOT stereo interpretation in karst terrain, Southern Turkey, ITC Journal,2.
- 12.Pedley, H.M., 1990, Classification and environmental models of cool freshwater Tufas, Sedimentary Geology, 68,143-154.
- 13.Pentecost, A., 1995, The Quaternary travertine deposits of Europe and Asia Minor., Quaternary Science Reviews, Vol.14, p. 1005-1028.
- 14.Öner,E., 1997, Teke yarımadası (Antalya) güneyinde kıyı-kenar çizgisi değişimleri, I. Ulusal Konferansı Bildiriler Kitabı, Ankara.
- ISSN: 1016-9172
- Başlangıç: 1977
- Yayıncı: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası
Sayıdaki Diğer Makaleler
Antalya falezlerinde gözlenen stabilite problemleri
Zübeyde HATİPOĞLU, Serdar BAYARI
Antalya tufa platolarının oluşumu ve jemorfolojik özellikleri
Mustafa YILDIRIM, Nihat DİPOVA
Seldağınaklık-sekileştirme-enerji sistemi:Başkale-Van
Yasemin LEVENTELİ, İlyas YILMAZER, Levent AKDUMAN, Özgür YILMAZER