Antalya falezlerinde gözlenen stabilite problemleri
Antalya örneğinde olduğu gibi, falez üzerine kurulu kentlerde falez stabilite sorunları yaygın olarak gözlenmektedir. Falez duraysızlıklarının en önemli gerekçesi dalga aşındırmasıdır. Kıyı falezlerinde deniz seviyesinde dalga etkisi ile oluşan aşınma, ince tabakalı kayaçlarda, tabanda azaltmakta ve üstteki kaya tabakaları endirekt çekme yenilmesine maruz kalarak, kaya düşmesi şeklinde falez gerilemesine neden olmaktadır. Masif kayaçlarda ise deniz seviyesindeki aşınma sonucu çentikler oluşmaktadır. Çentik kaya içine doğru ilerledikçe falez üstünde çekme gerilmesi artmakta ve çekme yenilmesi sonrasında gerilme çatlakları oluşmaktadır. Bu aşamadan sonra "eğilme duraysızlığı" süreci başlamaktadır. Ayrılan kaya bloğu denize doğru eğildikçe çentik kapanma ve çentiğin arkasındaki kaya içinde "ufalanma zonu" oluşmaktadır. Kaya bloğunun ağırlık merkezinin öne doğru kayması ufalanmanın artmasına, ufalanma ise yeni bir ağırlık merkezi kaymasına neden olur. Bu duraysızlık süreci kayacın tümüyle denize devrilmesine kadar sürer. Falez şevinde gerilme çatlağının açılması ile bloğun tümüyle devrilmesi arasındaki proses ise bir tür "ikincil devrilme" dir. Kıyı erozyonu ve falez gerilemesi hızını etkileyen en önemli faktörler; sediman taşınımı, dalga yönü ve büyüklüğü, kaya malzemesi ve kütle özellikleri, yağış rejimi, kentleşme ve yapılaşmadır. Bu çalışmada Antalya falezlerinde gözlenen erozyon ve kıyı gerileme mekanizmaları açıklandıktan sonra, Konyaaltı plajı doğusu, Atatürk Parkı, Sağlık Meslek Lisesi, Yat Limanı-İskele Caddesi, Eski Lara Caddesi kıyıları ve Bambus Plajı'ndaki kıyı falezlerindeki erozyon ve gerileme durumları vaka analizleri şeklinde açıklanmaktadır.
Stability problems observed in Antalya tufa sea cliffs
Cities, which are established on sea cliffs, like Antalya, suffer some instability problems. The most important reason of cliff instability is wave erosion. At the base of cliffs wave impacts results in erosion. In thinly bedded rocks, this removes the support at the base and above rock layers fail due to high tensional stress. Cliff retreat is observed as a result of rock fall. Instead, in massive rocks, notches are developed at the base of the cliff. As a result of undercutting tensional cracks occur above the cliff. This is the beginning of "tilt instability ". As the rock block is tilting, notch tends to be closed and turn into a "crash zone ". As centre of gravity shifts through the sea, deformation increases in the crash, zone, and additional deformation in the crash zone result in a new shift of centre of gravity. This process continues until the toppling of rock block completely. The process between opening of tension crack and toppling is called "secondary toppling mechanism ". Factors affecting rate of cliff erosion and retreat are; sediment transportation, wave direction and intensity, properties of rock material and rock mass,recipitation, urbanization and construction facilities. In this paper, erosion and retreat mechanism observed in Antalya sea cliffs will be explained. Erosion and retreat conditions of cliffs around Atatürk Park, School of health, Yacht harbour-Iskele Street, Old Lara Street and Bambus Beach will be explained as case studies.
___
- 1. Alagöz, C.A., 1973, Karst olayları üzerine yeni bir müşahade "Antalya Liman Koyağı", Jeomorfoloji Dergisi, Sayı 5, Sayfa 33-41, Ankara.
- 2.Dipova, N., 2002-a, Collapse mechanism of the Antalya tufa deposits, PhD. Thesis, Middle East Technical University, Ankara, Turkey.
- 3.Dipova, N., 2002-b, Antalya tufa falezleri üzerinde yapılaşmada geoteknik sorunlar, IV. Kıyı Müh. Ulusal Semp., 24-27 Ekim 2002, Antalya, Bildiriler Kitabı, sayfa 443-456.
- 4. Dipova, N., 2003, Erosion and retreat of Antalya coastal cliffs, Proceedings of the Sixth International Conference on the Mediterranean Coastal Environment, MEDCOAST 03, Ravenna, Italy.
- 5.Dipova, N., 2004, Antalya tufasının temel zemini olarak genel özelliklerinin değerlendirilmesi, Zemin Mekaniği ve Temel Mühendisliği Onuncu Ulusal Kongresi, 16-17 Eylül 2004, İTÜ, Tebliğler Kitabı, İstanbul, Sayfa 161-170.
- 6.Dipova, N., ve Yıldırım, M., 2004, Antalya kıyı taraçalarının oluşumu ve morfolojik özellikleri, Kıyı ve Deniz Jeolojisi Sempozyumu, 13-15 Eylül 2004, YTÜ, İstanbul, Bildiri Özleri Kitabı, Sayfa 33.
- 7.Emery, K. and Kuhn, G., 1982, Sea cliffs: their processes, profiles and classification. Geol.Soc.Am.Bull. 93,644-654.
- 8.Ford, T.D., and Pedley, H.M., 1996, A review of tufa and travertine deposits of the world, Earth Sicence Reviews, vol. 41, p. 117-175.
- 9.Ercan, A.,Özer, İ., Atılgan, İ., İbrahimiye, M., 1985, Eriyebilir kayaçlarda yerkaymaları, Yer altı kırıklarının jeoteknik ve birleşik jeofizik yöntemlerle belirlenmesi: Yat Limanı Antalya, Jeoloji Mühendisliği, Sayı 25, s. 55-63, Ankara.
- 10•Glover, C.P. and Robertson, A.H.F., 1998, Role of regional extension and uplift in the Plio-Pleistocene evolution of the Aksu Basin, S W Turkey, Journal of Geological Society, London, vol. 155, p. 365-387.
- 11.Koçak, İ., 2002, Bambus plajının doğusundaki falezlerde (Antalya) 2001 yılında oluşan göçmeler, Doğu Coğrafya Dergisi, Yıl 7, Sayı 8, Konya.
- 12.Pentecost, A., 1995, The Quaternary Travertine deposits of Europe and Asia Minor. Quaternary Science Reviews, Vol.14, p. 1005-1028.
- 13.Sunamura, T., 1977, A relationship between wave-induced cliff erosion and erosive force of waves, J. Geology 85:613-618.
- 14.Sunamura, T., 1992, The geomorphology of rock coast. Wiley, Chichester.
- ISSN: 1016-9172
- Başlangıç: 1977
- Yayıncı: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası
Sayıdaki Diğer Makaleler
Zübeyde HATİPOĞLU, Serdar BAYARI
Seldağınaklık-sekileştirme-enerji sistemi:Başkale-Van
Yasemin LEVENTELİ, İlyas YILMAZER, Levent AKDUMAN, Özgür YILMAZER
Antalya tufa platolarının oluşumu ve jemorfolojik özellikleri
Mustafa YILDIRIM, Nihat DİPOVA