1982 ANAYASASINDA VE TÜRK ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARINDA “KADIN”

Anayasada kadının statüsü, bir anayasal devlette siyasi iktidarların nasıl sınırlandığının ve temel hak ve özgürlüklerin nasıl korunduğunun önemli göstergelerinden biridir. 1982 Anayasasının “kanun önünde eşitlik” başlıklı 10.maddesinde, 2004 ve 2010 yılında yapılan değişiklikler yoluyla kadın ve erkek eşitliği pekiştirilmiştir. Bu düzenlemeler ile pozitif ayrımcılık ilkesinin belirginleşmesi yolunda önemli adımlar atılmıştır. Ancak 1982 Anayasasının kadına bakışı, sadece eşitlik ilkesi ile sınırlı değildir ve bu hükümleri Anayasa Mahkemesinin kararları çerçevesinde değerlendirmek gerekir. Paternal ve eril söylem, kadının statüsünün ve haklarının en önemli belirleyicisi haline gelmektedir.

“WOMAN” IN THE 1982 CONSTITUTION AND IN THE DECISIONS OF TURKISH CONSTITUTIONAL COURT

The status of the woman in a constitution is one of the most important indicators of how political powers are limited in a constitutional state and how fundamental rights and freedoms are protected. In article 10, entitled “equality before the law” of the 1982 Constitution, equality between men and women was reinforced through the amendments made in 2004 and 2010. With these regulations, importantsteps have been taken towards consolidating the principle of positive discrimination. However, the view of the 1982 Constitution on woman is not limited to just the principle of equality, and it is necessary to consider these provisions within the framework of the decisions of the Constitutional Court. Paternal and masculine discourses have already become the most important determinant of women status and rights.

PDF

___

Acar, Bülent: “Kızlığın Bozulmasıyla Ekonomik Geleceğin Sarsılmasından Doğan Nesnel Zararın Belirlenmesi”, Ankara Barosu Dergisi, 1986/3, s. 356-367.
Akal, Cemal Bali: İktidarın Üç Yüzü, Dost yayınevi, 2. Baskı, Ankara 2003. Aybay, Rona: Vatandaşlık Hukuku, 2. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2006.
Baines, Beverley/ Rubio-Marin, Ruth, “Introduction: Toward a Feminist Constitutional Agenda”, The Gender of Constitutional Jurisprudence, Cambridge University Press, s. 1-10, United Kingdom 2004, http://assets.cambridge.org/97805215/30279/excerpt/9780521530279_excerpt.pdf, erişim tarihi 20.12.2018.
Baykal, Meysa: “1982 Anayasasında Kadının Yeri”, Kadın, Kamusal Alan ve Hukuk, (Editör: Ülker Yükselbaba), Tekin Yayınevi, İstanbul 2017, s. 141-168.
Bayzit, Tuğba: Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, (Danışman: Prof. Dr. Veli Özer Özbek), İzmir 2017.
Demir, Nazlı Hilal: Feminist Perspektiften Düşünce Tarihinin Köşe Taşları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2017.
Dikmen Caniklioğlu, Meltem: Alt Komisyon Toplantılarında Dinlenen Uzman Sunumu, 5. Toplantı (01/02/2012), Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları No: 9, Toplumsal Cinsiyet Açısından Anayasa Konulu Komisyon Raporu, Ankara 2012, s. 69-74. (Sunum)
Dikmen Caniklioğlu, Meltem: Sivil Toplum ve Türkiye Demokrasisindekiİzdüşümleri, Seçkin Yayıncılık,Ankara 2007. (SivilToplum)
Dinçkol, Bihterin: “Kadın-Erkek Eşitliği İçin Pozitif Ayrımcılık”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Yıl:4 Sayı:8Güz 2005/2, s. 101-117.
Doğan,Vahit: Türk Vatandaşlık Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2005.
Dündar Sezer, Tijen: “Kadın Erkek Eşitliğine İlişkin Yaklaşımlar ve Türk Anayasa Mahkemesi”, İzmir Barosu Dergisi, Y.74, S.3, Temmuz-2009, s. 120-192.
Galtung, Johan: Bir Başka Açıdan İnsan Hakları, (çev. Müge Sözen), Metis Yayıncılık, İstanbul 1999.
Gören, Zafer: Türk-Alman-İsviçre Hukukuna Göre Farklı Cinslerin Eşit Haklara Sahip Olması (Genel Eşitlik İlkesinin Bir Uygulanma Biçimi), DEÜ Hukuk Fakültesi Döner Sermayesi İşletmesi Yayınları, İzmir 1998.
Göztepe, Ece: “Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı”. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, Cilt: 54, 1999, s.101-131. (Kadınların Soyadı)
Göztepe, Ece: Alt Komisyon Toplantılarında Dinlenen Uzman Sunumu, 5.Toplantı (01/02/2012),Kadın Erkek Fırsat EşitliğiKomisyonu Yayınları No: 9, Toplumsal Cinsiyet Açısından Anayasa Konulu Komisyon Raporu, Ankara 2012, s. 39-46. (Sunum)
International Institute for Democracy and Electoral Assistance, Constitution Assessment for Women’s Equality, İsveç 2016, https://www.idea.int/sites/default/files/publications/constitutionassessment-for-womens-equality_0.pdf, erişim tarihi 20.10.2018.
İba, Şeref: “Eşitlik ve Pozitif Ayrımcılık Kavramları Yönünden Dokuzuncu Anayasa Değişikliği”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt: 39, Sayı: 1, Mart 2006, s. 1-15.
Kantarcıoğlu, Fulya: “Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Farklı Cinslerin Eşitliğin”, Farklı Cinslerin Eşitliği Sempozyumu, (Yayıma Hazırlayan: Zafer Gören), DEÜ Hukuk Fakültesi Döner Sermayesi İşletmesi Yayınları, İzmir 1998, s. 53-63.
Küzeci, Elif: “Gender Equality in the Constitution of the Republic of Turkey”, Ankara Bar Review, 2008/2, s. 18-26.
Oder, Bertil Emrah:“Anayasa Mahkemesi Kararlarında Cinsiyete Dayalı Ayrımcılık, Toplumsal Cinsiyet ve Kadın-Erkek İmgesi”, Uluslararası Hukuk Kurultayı, Ankara Barosu, Ankara 2008, s. 168-179. (Kadın-Erkek İmgesi)
Oder, Bertil Emrah: “Anayasa’da Kadın Sorunsalı: Norm, İçtihat ve Hukuk Politikası”, Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar, (Derleyenler: Hülya Durudoğan,
Fatoş Gökçen, Bertil Emrah Oder, Deniz Yükseker) 2. Baskı, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2014,s. 195-224. (Anayasa’da Kadın Sorunsalı)
Oder, Bertil Emrah: Alt Komisyon Toplantılarında Dinlenen Uzman Sunumu, 6. Toplantı (12/01/2012) , Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu Yayınları No: 9, Toplumsal Cinsiyet Açısından Anayasa Konulu Komisyon Raporu, Ankara 2012, s. 60-67. (Sunum)
Öden, Merih: “Türk Anayasa Hukukunda Devletin Kadınları Evİçi Şiddete Karşı Koruma Ödevi”, Kadına Yönelik Şiddet ve Ev-İçi Şiddet, (Editörler: Funda Kaya/ Nadire Özdemir/ Gülriz Uygur), Savaş Yayınevi, Ankara 2014, s. 77-95. (Ev-İçi Şiddete Karşı Koruma Ödevi)
Öden, Merih: Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, Yetkin Yayınları, Ankara 2003. (Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi).
Öden, Merih/Esen, Selin: “Anayasa Mahkemesi ve Evli Kadının Soyadı”, Prof. Dr. Erdal Onar’a Armağan, II. Cilt, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara 2013, s. 817-835.
Pateman, Carole: Cinsel Sözleşme, (Çev. Zeynep Alpar), Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2017.
Sandel, Michael J.: Adalet-Yapılması Gereken Doğru Şey Nedir?, (Çev.Mehmet Kocaoğlu), 4.Baskı, Eksi Kitaplar, İstanbul 2017.
SchultzUlrike/ ShawGisela,“Introduction: Gender and Judging: Overview and Synthesis”, Gender and Judging, (Ed. Ulrike Schultz/Gisela Shaw), Hart Publishing, United Kingdom 2013, s. 3-47.
TBMM Araştırma Merkezi, Anayasalarda Toplumsal Cinsiyet ve Kadınlarla İlgili Hükümler, (Der. Feride Eroğlu), Ankara 2011.
Yalçın Sancar, Türkan: “Şiddet Kültürü ve Ceza Hukuku Açısından Kadına Yönelik Şiddet”, Kadına Yönelik Şiddet ve Ev-İçi Şiddet, (Editörler: Funda Kaya/ Nadire Özdemir/ Gülriz Uygur), Savaş Yayınevi, Ankara 2014, s. 119-137.
Constitute Project: www.constituteproject.org, (erişim tarihi: 14.11.2018).
Türk Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi: www.anayasa.gov.tr (erişim tarihi: 27.10.2018).