Fransa Milli Kütüphanesi’nde Bulunan Leylâ vü Mecnûn Mesnevisindeki Leylâ Minyatürlerinde Metin-Tasvir İlişkisi

Tasvir sanatı, metni açıklamak ve onu bezemek amacıyla yazma kitaplara uygulanan küçük boyutlu resim sanatıdır. Geçmişi İslâm öncesi dönemlere kadar uzanan tasvir sanatının Osmanlı dönemi edebî eserler üzerindeki örnekleri oldukça fazladır. Edebî eserler içerisinde tasvirlere en çok aşk mesnevilerinde rastlanmaktadır. Bu mesneviler arasında tasvirleri ve etkileyici teması itibariyle Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn mesnevisi öne çıkmaktadır. Leylâ vü Mecnûn mesnevisinin Türkiye’de ve yurtdışındaki kütüphanelerde çeşitli yazma nüshaları olduğu bilinmektedir. Makalemizde mesnevinin Fransa Milli Kütüphanesi (Bibliothèque Nationale de France)’nde bulunan Turc 316 envanter numaralı nüshasındaki Leylâ tasvirleri, metin-tasvir ilişkisi bakımından ele alınmıştır. Nüshanın istinsâh tarihi bilinmemektedir. 127 varaktan ibaret olan nüshada toplam 15 adet tasvirli varak bulunmaktadır. Bunun 6 varağında Leylâ’nın çeşitli tasvirleri yer almaktadır. Tasvirlerde; Leylâ ile Kays okulda, İbn-i Selâm’ın Leylâ’ya âşık olması, Leylâ’nın kırda Mecnûn ile karşılaşması, Leylâ’nın İbn-i Selâm’ı reddetmesi ve Leylâ’nın Mecnûn ile çölde karşılaşması konuları ele alınmıştır. Leylâ, minyatürlerin tümünde gösterişli kıyafetler ve başlıklarla tasvir edilmiştir. Ancak yüzü sevdiğine kavuşamaması nedeniyle daima üzgün ve durgun haldedir. Musavvir, kimi zaman metni birebir yansıtarak kimi zamansa tahayyülü nispetinde tasarıma farklı ögeler dâhil ederek konuları resmetmiştir. Ancak metindeki Leylâ’ya dair betimlemelere, tasvirlerde büyük oranda yer verilmeye çalışıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Türk İslam Sanatları Tarihi, Tasvir Sanatı, Leylâ vü Mecnûn, Metin-Tasvir İlişkisi, Fransa Milli Kütüphanesi

The Relationship between Text and Miniature in Layla Miniatures in the Masnavi of Layla and Majnun in the National Library of France

Miniature art is the art of small-scale painting applied to manuscripts to explain and decorate the text. There are many examples of miniature art, which dates to pre-Islamic times, on literary manuscripts of the Ottoman period. Among the literary manuscripts, miniatures are mostly encountered in love masnavis. Among these masnavis, Fuzuli’s Layla and Majnun masnavi stands out with its miniatures and impressive theme. It is known that there are various manuscripts of Layla and Majnun masnavi in libraries in Turkey and abroad. In our article, Layla miniatures of the Turc 316 inventory copy of the masnavi in the National Library of France are studied in terms of text-miniature relationship. The copy date of the copy is unknown. The copy, which consists of 127 pages, has a total of 15 pages with miniatures. There are various miniatures of Layla on 6 pages of it. In miniatures, Layla and Kays at school, Ibn-i Salam’s falling in love with Layla, Layla’s encounter with Majnûn in the countryside, Layla’s rejection of İbn-i Selam, and Layla’s encounter with Mecnûn in the desert are included. In all the miniatures, Layla is depicted with ostentatious clothes and headdresses. However, her face is always sad and stagnant due to not being able to reunite with her beloved. The painter painted the subjects, sometimes by reflecting the text exactly, and sometimes by including different elements in the design in proportion to his imagination. However, it has been determined that the descriptions of Leyla in the text are mostly tried to be included in the miniatures.

Keywords:

History of Turkish Islamic Arts, Miniature Art, Layla and Majnun, Text-Miniature Relationship, National Library of France.,

PDF

___

Açıkgöz, Namık. “Leylâ vü Mecnûn Minyatürleri”. Fuzûlî Kitabı 500. Yılında Fuzûlî Sempozyumu Bildirileri. haz. Beşir Ayvazoğlu. 249-254. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınlar, 1996.
And, Metin. Osmanlı Tasvir Sanatları 1 Minyatür. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları: 2014.
Araç, Ünal. “İslam Resminde Leylâ ve Mecnûn ve Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn Öyküsünün Resimli Örnekleri”. Edebiyat Fakültesi Dergisi 31/2 (Aralık 2014), 31-46.
Ayverdi, İlhan. Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı Yayınları, 4. Basım, 2011.
Bağcı, Serpil vd. Osmanlı Resim Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2019.
Blochet, Gabriel-Joseph Edgard. Les Enluminures des Manuscrits Turques de la Bibliothèque Nationale. Paris: 1932-33.
Çağman, Filiz. Osmanlı Tasvir Sanatı. İstanbul: Masa Yayınevi, 2016.
Çağman, Filiz – Tanındı, Zeren. Topkapı Saray Museum Islamic Miniature Painting. İstanbul: Tercüman Art and Cultural Publications, 1979.
Çaycı, Ahmet. Selçuklularda Egemenlik Sembolleri. İstanbul: İz Yayıncılık, 2008.
Çiçekler, Mustafa. “Mesnevi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/320-322. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
Dikmen, Melek. Topkapı Sarayı Müzesi H. 1221 No’lu Siyer-i Nebî’de Metin Minyatür İlişkisi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Doktora Tezi, 2009.
Durmuş, İsmail. “Leylâ ve Mecnûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/159-160. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Emlak, Sevda. “Miniatures of the Masnavi Leyla and Majnun in Turkish Historical Society Library”. Turkish Studies Social Sciences 14/3 (2019), 489-500. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.
Fuzulî. Leylâ ve Mecnun Metin, Düzyazıya Çeviri, Notlar ve Açıklamalar. haz. Muhammet Nur Doğan. İstanbul: Yelkenli Yayınevi, 9. Basım, 2020.
Güneş, Özlem. “Fuzûlî’nin Leylâ ve Mecnûn Mesnevisi’nde Metin-Minyatür İlişkisi”. Turkish Studies 13/20 (Yaz 2018), 501-532. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.13893
Karahan, Abdülkadir. “Fuzûlî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/240-246. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
Le Coq, Albert Von. Die Buddhistische Spatantike in Mittelasien III. Graz: Akademische Druck, 1974.
Mahir, Banu. Osmanlı Minyatür Sanatı. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık, 2012.
Milstein, Rachel. Miniature Painting in Ottoman Baghdad. California: Mazda Publishers, 1990.
Özcan, Şehnaz Biçer. Uygur Yazmalarında Sayfa Düzeni. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
Pala, İskender. “Leylâ ve Mecnûn-Türk Edebiyatı”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/161. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Pala, İskender. “Leylâ vü Mecnûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/162-164. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Stchoukine, Ivan. La Peinture Urques d’après les Manuscrits Illustrè. Paris: P. Geuthner, 1966.
Uluç, Lâle. Türkmen Valiler Şirazlı Ustalar Osmanlı Okurlar XVI. Yüzyıl Şiraz Elyazmaları. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2006.
BNF, Bibliothèque Nationale de France. “Le roman des amours de Leïla et de Meǧnoun, récit en vers mesnevis, par Mohammed ibn Soleïman, surnommé Fouzouli Baghdadi”. Erişim 20 Nisan 2021. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b84272029/f270.item#