1701 BASRA SEFERİ Osmanlı Ordusunun Yürüyüşle Sağladığı İtaat

Geçmişi kadim devirlere kadar uzanan ve Hz. Ömer zamanında askerî amaçlı bir garnizon olarak kurulan Basra, her dönemde jeostratejik ve jeopolitik konumundan kaynaklanan bir öneme sahip olmuştur. İslam tarihinde merkezî otoriteye karşı başlatılan ilk isyanda taraf olma, sonrasında ise dinî ve siyasî içerikli pek çok isyanda merkez olma özelliği ile ön plana çıkan Basra, Osmanlı tarihinde de isyanlar şehri olarak anılmıştır. Basra‘da meydana gelen bu isyan ve istila hareketlerinden biri de 1691 yılında patlak veren ve ancak on yıl sonra düzenlenen Basra Seferi ile bastırılan Urbân isyanıdır. Yüz elli bin kişilik bir ordu ile gerçekleştirilen bu seferde herhangi bir çatışma yaşanmamış, Osmanlı ordusu sırf yürüyüşle bölgenin yeniden itaatini sağlamıştır

Anahtar Kelimeler:

Basra, Kurna, Urbân, Şeyh Mâniʽ, Mustafa Paşa

An Obedience Created by Ottoman Army through a Military March

1701 Basra Campaign An Obedience Created by Ottoman Army through a Military March Basra, which dates back to the ancient era and which was established as a garrison for the military purpose in the time of Caliph Umar, has important position because of its geo-strategic and geopolitical location. Basra was a centre for the first rebellion against the central authority in the early Islamic history; furthermore, it continued this central position in the historical process and Basra, which had identified with the religious and political rebellion, was seen as a city of rebellions in the Ottoman period as well. One of the movements of rebellion and invasion which took place in Basra is Bedouins rebellion in 1691, which was dissolved ten years later during the Basra Campaign. In this military movement which involved hundred and fifty thousand there was unseen any conflicts and the soldiers of Ottoman army provided the obedience of this area once more just by military walking

Keywords:

Basra, Qurnah, Bedouins, Sheikh Mani, Mustafa Pasha,

PDF

___

» BOA, MD, 5, s. 164/395
» BOA, MD, 5, s. 320/825.
» BOA, A.{DVN, 259/3.
» 7 Numaralı Mühimme Defteri (975-976/1567-1569), haz. Hacı Osman Yıldırım, Vahdettin Atik, Murat Cebecioğlu vd., Ankara 1999.
» Anonim, Osmanlı Tarihi, haz. Abdülkadir Özcan, Ankara 2000.
» Apak, Âdem Anahatlarıyla İslâm Tarihi, İstanbul 2009, II.
» Bâkır, Abdülhâlik, ―Basra‖, DİA, İstanbul 1992, V.
» Bayatlı, Nilüfer, ―XVI. Yüzyılda Basra Eyaleti‘nin Osmanlı Devleti İçin Önemi‖, Türk Dünyası Araştırmaları, İstanbul 2003, Sayı:144.
» Bayatlı, Nilüfer, ―Hollandalı Doğu Gezgini Dr. Leonhart Rauwolf‘unGezi Notlarında Bağdat Şehri ve Türkler‖, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, İstanbul 2000, Sayı:166.
» Bostan Çelebi, Gazavât-ı Sultan Süleyman (Süleyman-nâme), Süleymaniye Kütüphanesi, Ayasofya Koleksiyonu, No: 3317.
» Çabuk, Vahid, ―Nusret-name‘nin Kaynaklarından Tarih-i Seferü‘l-Basra‖, İstanbul Üniversi- tesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, İstanbul 1997, Sayı:15.
» Çerçi, Faris, Gelibolulu Mustafa Âlî ve Künhü‟1-Ahbâr „ında II. Selim, III. Murat ve III. Meh- met Devirleri, Kayseri 2000, I.
» Defterdar Sarı Mehmed Paşa, Zübde-i Vekayiât, haz. Abdülkadir Özcan, Ankara 1995.
» Demirtaş, Funda, Celâl-zâde Mustafa Çelebi, Tabakâtü‟l-Memâlik ve Derecâtü‟l-Mesâlik, Erciyes Üniversitesi SBE, Kayseri 2009, (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
» Eroğlu, Cengiz, Murat Babuçoğlu, Orhan Özdil, Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, An- kara 2005.
» Evliyâ Çelebi, Seyahat-nâme, İstanbul 1314, I-II.
» Gelibolulu Mustafa Âlî, Kitâbü‟t-Târîh-i Künhü‟1-Ahbâr, İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüp- hanesi, Türkçe Yazmalar Koleksiyonu, No: 5959.
» Halaçoğlu, Yusuf,―Basra-Osmanlı Dönemi‖, DİA, İstanbul 1992, V.
» Hartman, R., ―Basra‖, İA, İstanbul 1961, II.
» Karaçelebi-zâde Abdü‘l-Aziz Efendi, Süleyman-nâme, Bulak 1248.
» Kılıç, Orhan, 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti‟nin İdarî Taksimatı – Eyalet ve San- cak Tevcihatı, Elazığ 1997.
» Lütfi Paşa, Tevarih-i Âl-i Osmân, İstanbul 1341.
» Mustafa Nuri Paşa, Netayicü‟l-Vukuat: Kurumları ve Örgütleriyle Osmanlı Tarihi, sad. Neşet Çağatay, Ankara 1992, I-II.
» Naîmâ Mustafa Efendi, Naîmâ Târîhi, çev. Zuhuri Danışman, İstanbul 1969, VI.
» Nasûhüs‘s-Silâhî (Matrâkçî), Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irâkeyn-i Sultân Süleymân Hân, haz. Hüseyin Gazi Yurdaydın, Ankara 1976.
» Nazmi-zâde Murtaza, Tarih-i Seferü‟l-Basra, Süleymaniye Kütüphanesi, Esʽad Efendi Kolek- siyonu, No: 2062/3.
» Orhonlu, Cengiz, Turgut Işıksal, ―Osmanlı Devrinde Nehir Nakliyatı Hakkında Araştırmalar: Dicle ve Fırat Nehirlerinde Nakliyat‖, Tarih Dergisi, İstanbul 1963, Sayı 17-18.
» Özbaran, Salih, ―XVI. Yüzyılda Basra Körfezi Sâhillerinde Osmanlılar, Basra Beylerbeyliğinin Kuruluşu‖, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, İstanbul 1971, Sayı: 25.
» Özcan, Abdülkadir, ―Daltaban Mustafa Paşa‖, DİA, İstanbul 1993, VIII.
» Râşid, Târîh-i Râşid, İstanbul1282, I-II.
» Rüstem Paşa, Tevârih-i Âl-i Osman, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Nadir Eserler Bölü- mü No: 2438.
» Sağırlı, Abdurrahman, ―Cezâyir-i Irâk-ı Arab veya Şattü‘l-Arab‘ın Fethi-Ulyanoğlu Seferi-1565- 1571‖, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, İstanbul 2005, Sayı:41.
» Silahdâr Fındıklılı Mehmed Ağa, Silahdâr Târîhi, İstanbul 1928, I.
» Silahdâr Fındıklılı Mehmed Ağa, Nusretnâme, sad. İsmet Parmaksızoğlu, İstanbul 1966, II.
» Tabakoğlu, Ahmet, Gerileme Dönemine Girerken Osmanlı Maliyesi, İstanbul 1985.
» Tavernier, Jean Baptiste, Tavernier Seyahatnamesi, çev. Teoman Tunçdoğan, İstanbul 2006.
» Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara 1995, III. Cilt, I. Kısım.