İBN HALDÛN'UN TESPİTLERİNE GÖRE MEMLÜK DEVLETİ YARGI SİSTEMİ

İbn Haldun Memlük Döneminde 1384-1406 yılları arasında çeşitli kereler atanmak suretiyle altı defa başkadılık görevini ihdas etmiştir. İbn Haldun başkadı olarak atanınca Memlük adlî teşkilatının büyük bir yozlaşmayla yüz yüze olduğunu görmüş ve bu kötü durumu ıslah etmek için bir takım teşebbüslerde bulunmuştur. Onun mevcut yapıyı ıslah yönündeki bu çabaları yerleşik düzeni rahatsız etmiş ve İbn Haldun çeşitli engellemelerle karşılaşmıştır. Elinizdeki bu makale İbn Haldun‘un otobiyografik eseri et-Tarif‘ten yola çıkarak, İbn Haldun‘un başkadılık yaptığı dönemi, bu dönemin özelliklerini ve İbn Haldun‘un konuyla ilgili değerlendirmelerini ele almaktadır

Anahtar Kelimeler:

İbn Haldun, Memlük, yargı sistemi, kadı, et-Tarif

What Ibn Khaldun Saw: The Judiciary of Mamluk Egypt

Ibn Khaldun had served six times as the chief judge in the Mamluk Period between the years 1384-1406. Once appointed chief judge he saw the corruption of the Mamluk Legal Administration and attempted a number of improvement to rehabilitate the poor condition. His attempts disturbed the existing structure and Ibn Khaldun faced various obstacles. This article has examined the period of Ibn Haldun‘s chief judge, the features of this period and Ibn Khaldun‘s assessments takes place on the subject based primarily on his autobiographic book (et-Tarif)

Keywords:

Ibn Khaldun, Mamluk, judiciary, judge, et-Tarif,

PDF

___

» Escovitz, Joseph H., The office of qâdî al-qudât in Cairo under the Bahrî Mamlûks, Berlin, 1984.
» Fischel, Walter Joseph, Ibn Khaldûn in Egypt: His public functions and his historical rese- arch, 1382-1406; A study in Islamic historiography, Berkeley, 1967.
» Hassâf, Ebû Bekr Ahmed b. Ömer, (ö. 261 / 875), Edebü‟l-Kâdî, editör: Farhat Ziadeh, Ka- hire, 1978.
» Ibn Khaldûn, Le voyage d'Occident et d'Orient: autobiographie, trans. Abdesselam Chedda- di, Paris, 1980.
» Ibn Khaldûn, The Muqaddimah: an Introduction to History, çeviren: Franz Rosenthal, New York, 1958.
» İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî, (ö. 852/1449), Ref‟ u‟l-isr an‟ Kudâti Mısr, Kahire, 1957-1961.
» İbn Haldûn, Ebû Zeyd Abdurrahman b. Muhammed, (ö. 808/1406), et-Tarif bi İbn Haldûn ve Rihletihi Garben ve Şarkan, editör: Muhammed b. Tavît et-Tancî, Kahire, 1951.
» İbn Kâdî Şühbe, Takiyyüddin, (ö. 851/1448), Târîhu İbn Kâdî Şuhbe, Şam, 1977.
» İbn Khaldûn, al-Muqaddimah, yayınlayan E. Quatremere as Prolegomenes d'Ebn-Khaldoun, Notices et extraits des manuscrits de la Bibliothéque impériale et autres bibliothéques, vols. 16–18, Paris, 1858.
» İbn Tağrîberdî, Ebü‘l-Mehâsin Cemâlüddin Yusuf, (ö. 874/1470), en-Nücûmüz‟z-Zâhire fî Mülûki Mısr ve‟l-Kâhire, Kahire, 1929-1972.
» Kalkaşandî, Ahmed b. Ali, (Ö. 821/1418), Subhü‟l-Aşâ fî Sinâati‟l-İnşâ, Kahire, 1964.
» Kosei, Morimoto, "Qarâr-nomin ka, Qarrâr-nomin ka: Ejiputonomin ni kansuru Maqrîzî no
es-Sehâvî, ed-Dav-ül-Lâmi‟, 8: 234. kijutsu no kaishaku wo megutte" (Critical remarks on modern interpretations of al- Maqrîzî‘s description of Egyptian farmers), Isuramu sekai (The world of Islam) 16, 1979.
» Makrîzî, Ebû Muhammed Takıyyüddin Ahmed b. Ali b. Muhammed, (ö. 845/1442), Kitâbu‟s-Sulûk li-Marifeti Duveli‟l-Mülûk, Kahire, 1939-1973.
» ________, Kitâbu‟l-Mevâiz ve‟l-İtibâr bi-Zikri‟l-Hitati ve‟l-Asâr, Bağdat, 1970.
» Rosenthal, Franz, A history of Muslim Historiography, 2nd ed., Leiden, 1968.
» Sehâvî, Ebü‘l-Hayr Muhammed b. Abdurrahman, (ö. 902/1497), ed-Dav-ül-Lâmi‟ fî A‟yâni‟l- Karni‟t-Tâsi‟, Kahire, 1934-1936.
» ________, el-İ'lân bi't-Tevbîh li-Men Zemme Ehle't-Târîh, Şam,1930.
» Süyûtî, Ebü‘l-Fazl Celâlüddîn b. Muhammed, (ö. 911/1505), Hüsnu‟l-Muhâdara fî Târîhi Mısr ve‟l-Kâhire, Kahire, 1968.
» Tyan, Emile, "‗Adl," EI2, I/209-210.
» ________, Histoire de l'organisation judiciaire en pays d'Islam, Leiden, 1960.