Türkiye'de hidatidozis (Ekinokokkozis) sorunu

Hidatidozis, Echinococcus granulosus ya da E. multilocularis’in larva evresinin insan ve hayvanlarda oluşturduğu zoonotik bir hastalıktır. Echinococcus granulosus, en sık görülen uniloküler hidatik kiste neden olur. Echinococcus multilocularis, alveoler ya da multiloküler hidatik kist hastalığını yapar. Echinococcus granulosus’un erişkini köpek, kurt ve çakal gibi hayvanların ince bağırsaklarında yerleşirken larvası insan, sığır ve koyun gibi hayvanlarda hidatik kist hastalığına neden olmaktadır. Hidatik kist halen ülkemizde ve dünyada zoonotik önemi olan bir problemdir. Hidatidozisten kaynaklanan problemlerin çözümü, ülke genelindeki boyutlarının bilinmesi ve sağlık kuruluşları arası işbirliğine dayalı epidemiyolojik çalışmaların yapılması ile olasıdır

Hydatidosis (Echinococcosis) problem in Turkey

Hydatidosis is a zoonotic infection of men and animals which is caused by Echinococcus granulosus or E. multilocularis larvae, and is characterised by cystic structures in various organs. Echinococcus granulosus, causing unilocular hydatid cysts, is the most prevalent species. Echinococcus multilocularis causes multilocular or alveolar hydatid cysts. Echinococcus granulosus tapeworm lives as an intestinal parasite firmly attached to the mucosa of the small intestine of dogs or occasionally, other carnivores. The larval stages cause the main forms of hydatid cyst in man, cattle, sheep. Hydatidosis is still a problem of zoonotic importance in the world and our country. The solution of this problem requires the determination of the extent of the disease throughout the country and epidemiological studies based on co-operative efforts of various health institutions.

PDF

___

1- Abdel-Hafez, S.K., Al-Yaman, F.M.: Spleen hydatidosis in sheep from North Jordan. Vet. Parasitol., 1989; 30 (3): 191-196.
2- Abo-Shehada, M.N.: Some observations on hydatidosis in Jordan. J. Helminth., 1993; 67 (3): 248-252.
3- Acıöz, M., Çeliksöz, A., Özçelik, S., Değerli, S., Malatyalı, E.: Muş ve yöresinde Echinococcus granulosus yaygınlığının PCR yöntemi ile araştırılması. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18–23 Kasım 2007, Kayseri ve Ürgüp. Bildiri Özetleri., s. 180.
4- Altıntaş, N., Yazar, S., Yolasığmaz, A., Şakru, N., Gödekmerdan, A.: Türkiye’de 1980-1998 yılları arasında saptanan Alveolar Echinococcosis olguları. T Parazitol Derg., 1999; 23(2): 133-136.
5- Andersen, F.L., Chai, J.J., Liu, F.J.: General introduction to cystic echinococcosis and description of cooperative research efforts in the Xinjiang Uygur Autonomous region, PRC. Compendium on cystic echinococcosis: with special reference to the Xinjiang Uygur Autonomous region, The People's Republic of China., 1993; 3-15
6- Ansari-Lari, Maryam.: A retrospective survey of hydatidosis in livestock in Shiraz, Iran, based on abattoir data during 1999-2004. Vet. Parasitol., 2005; 133: 119-123.
7- Anwar, A.H., Haq, A.U., Gill, S.A., Chaudhry, A.H.: Prevalence and fertility ratio of hydatid cyst in slaughtered sheep and goats at Faisalabad. Pakistan Vet. J., 1993; 13 (2): 79-81.
8- Artun, P., Karaman, K., Kırkoyun, H., Büget, E.: 2002-2007 yılları arasında İ.Ü. İstanbul Tıp Fak. Parazitoloji Bilim Dalı’na Kistik Ekinokkoz şüphesiyle başvuran hastaların serolojik sonuçlarının değerlendirilmesi. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-23 Kasım 2007, Kayseri ve Ürgüp. Bildiri Özetleri., s. 235.
9- Awan, M.A.Q., Gusbi, A.M., Beesley, W.N.: Echinococcosis in Libya. III. Further studies on the prevalence of Echinococcus granulosus in dogs. Ann. Trop. Med. Parasit., 1990; 84 (5): 473-475.
10- Ayçiçek, H., Sarımehmetoğlu, H.O., Tanyüksel, M., Özyurt, M., Gün, H.: Ankara sokak köpeklerinde görülen bağırsak helmintlerinin yayılışı ve bunların halk sağlığı bakımından önemi. T. Parazitol. Derg., 1998; 22 (2): 156-158.
11- Aydenizöz, M.: Konya yöresi köpeklerinde helmintolojik araştırmalar. Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Parazitoloji Anabilim Dalı. Doktora Tezi, Konya, 1996.
12- Benyan, A.K.Z., Mahdi, N.K.: Pulmonary hydatidosis in man and his livestock in Southern Iraq. Saudi Medical Journal., 1987; 8: 403-406.
13- Boeva, Bengazova, V.G.: Successes and problems in the control of human hydatidosis in Bulgaria. Meditsinskaya Parazitologiya I Parazitarnye Bolezni., 1991; 1: 43-45.
14- Bortoletti, G., Gabriele, F., Seu, V., Palmas, C.: Epidemiology of hydatid disease in Sardinia: a study of fertility of cysts in sheep. J. Helminth., 1990; 64 (3): 212-216.
15- Celep, A., Açıcı, M., Çetindağ, M., Coşkun, Ş.Z., Gürsoy, S.: Samsun yöresi sığırlarında helmintolojik araştırmalar. Etlik Vet. Mikrob. Derg., 1990; 6 (6): 117-130.
16- Chobanov, R.E., Salekhov, A.A., Iskenderov, V.S., Alieva, T.I., Dzhafarova, I.A.: Epidemiology of echinococcosis under conditions of transhumant husbandry in Azerbaijan. Veterinariya Moskva., 1991; 12: 33-34.
17- Çeliksöz, A.: Kist hidatiğin yöremiz hayvanlarında ve insanlarında görülme sıklığı. 14. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-25 Eylül 2005, İzmir. Bildiri Özetleri., s. 93.
18- Çenet, O., Taşçı, S.: Manisa Et ve Balık Kurumu'nda (EBK) 1986-1993 yılları arasında kesilen kasaplık hayvanlarda kesim sonrası görülen hastalıkların araştırılması. T. Parazitol. Derg., 1994; 18 (4): 511-516.
19- Çivi, S., Güler, S., Kesci, S.: Konya Et Balık Kurumu ve Konet Tesisleri kayıtlarına göre kist hidatik nedeniyle oluşan ekonomik kayıplar. T. Parazitol. Derg., 1995; 19 (2): 237-242.
20- Dalimi, A., Motamedi, Gh., Hosseini, M., Mohammadian, B., Malaki, H., Ghamari, Z., Ghaffari Far, F.: Echinococcosis/hydatidosis in western Iran. Vet. Parasitol., 2002; 105: 161-171.
21- Demirkazık, M., Koltaş, İ.S., Aktaş, H., Kocaçiftçi, İ.: Adana ili sokak köpekleri dışkısında Echinococcus granulosus antijen varlığının araştırılması. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-23 Kasım 2007, Kayseri ve Ürgüp. Bildiri Özetleri., s. 237.
22- Dik, B., Cantoray, R., Handemir, E.: Konya Et Balık Kurumu Kombinası'nda kesilen küçük ve büyükbaş hayvanlarda hidatidozun yayılışı ve ekonomik önemi. T. Parazitol. Derg., 1992; 16 (3-4): 91-99.
23- Doğanay, A.: Ankara köpeklerinde görülen helmint türleri, bunların yayılışı ve halk sağlığı yönünden önemi. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 1983; 30 (4): 550-561.
24- Erkhan, D.K., Kastravets, I.Z.: Prevalence of hydatidosis in cattle on different types of farms in Moldovia. Byulleten Vsesoyuznogo Instituta Gel’mintologii im. K.I. Skryabina., 1989; 51: 73.
25- Ertuğ, S., Ertabaklar, H., Karadam, S.Y., Dayanır, Y.: Kist Hidatik: Aile enfeksiyonu. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-23 Kasım 2007, Kayseri ve Ürgüp. Bildiri Özetleri., s. 234.
26- Esatgil, M.U., Tüzer, E.: Prevalence of Hydatidosis in slaughtered animals in Thrace, Turkey. T. Parazitol. Derg., 2007; 31(1): 41-45.
27- Furth, M., El-On, J., Hoida, G.: Prevalence of helminths in dogs in the Hadera District of Israel. Isr. J. Med. Sci., 1990; 26: 636-637.
28- Ghorui, S.K., Sahai, B.N.: Studies on the incidence of hydatid disease in ruminants. Indian Journal of Animal Health., 1989; 28 (1): 39-41.
29- Gıcık, Y., Arslan, M.Ö., Kara, Murat., Köse, M.: Kars ilinde kesilen sığır ve koyunlarda kistik ekinokokkozisin yaygınlığı. Türkiye Parazitoloji Dergisi., 2004; 28 (3): 136-139.
30- Gönlügür, U., Özçelik, S., Gönlügür, T.E., Cevit, R., Çeliksöz, A., Arıcı, S., Elagöz, Ş.: Sivas’ta Kistik Ekinokokkozis’in yıllık cerrahi insidansı. 14. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-25 Eylül 2005, İzmir. Bildiri Özetleri., s. 195.
31- Gusbi, A.M., Awan, M.A.Q., Beesley, W.N.: Echinococcosis in Libya. IV. Prevalence of hydatidosis (Echinococcus granulosus) in goats, cattle and camels. Ann. Trop. Med. Parasit., 1990; 84 (5): 477-482.
32- Güçlü, F., Aydenizöz, M.: Konya'da köpeklerde dışkı bakılarına göre parazitlerin yayılışı. T. Parazitol. Derg., 1995; 19 (4): 550-556.
33- Gündoğdu, C., Arslan, R., Arslan, M.Ö., Gıcık, Y.: Erzurum ve çevresinde insanlarda cystic ve alveolar Echinococcosis olgularının değerlendirilmesi. 14. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-25 Eylül 2005, İzmir. Bildiri Özetleri., s. 194.
34- Güralp, N., Dinçer, Ş., Kemer, R., Cantoray, R., Taşan, E.: Elazığ yöresi köpeklerinde görülen gastro-intestinal helmint türleriyle bunların yayılış oranı ve halk sağlığı yönünden önemleri. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 1977; 24 (2): 241-249.
35- Hafeez, M.D., Reddy, P.R., Hasina, S., Prasad, K.L.G., Nirmala, D.K., Thayeeb, M.D.: Fertility rate of hydatidosis in cattle, buffaloes, sheep and pigs. Indian J. Anim. Sci., 1994; 64 (1): 46-47.
36- Himonas, C., Antonladou, S.K., Papadopoulos, S.: Hhydatidosis of food animals in Greece: prevalence of cysts containing viable protoscoleces. J. Helminth., 1994; 68 (4): 311-313.
37- Karaman, Ü., Miman, Ö., Kara, M., Gıcık, Y., Aycan, Ö.M., Atambay, M.: Kars Bölgesinde hidatik kist prevalansı. T Parazitol Derg., 2005: 29(4) 238-240.
38- Kenzhebaev, S.A., Bessonov, A.S.: Influence of cattle-rearing technology on the epizootiology of hydatidosis in South-western Kazakhstan. Trudy Vsesoyuznogo Instituta Gel’minthologii-im.K.I. Skryabina., 1988; 29: 70-78.
39- Mahdi, N.K., Benyan, A.K.Z., Al-Nowfal, A.J.: Hepatic hydatidosis in man and and his livestocks in southern Iraq. Japanese Journal of Tropical Medicine and Hygiene., 1988; 16 (1): 19-22.
40- Maya, J.J.M., Arce, I.Z., Arango, C.J.J., Lara, J.C., Fierro, R.N.: Epidemiological characterization of echinococcosis / hydatidosis in Zacatecas, Mexico. Veterinaria Mexico., 1994; 25 (3): 231-237.
41- Merdivenci, A.: İstanbul sokak köpeklerinde Echinococcus granulosus (Batsch, 1786) Rudolphi, 1805. Mikrobiol. Derg., 1963; 16 (1): 23-28.
42- Molan, A.L.: Epidemiology of hydatidosis and echinococcosis in Theqar Province, Southern Iraq. Jap. J. Med. Sci. Biol., 1993; 46 (1): 29-35.
43- Ok, Ü.Z.: Kistik Echinococcosiste kitle tarama ve savaşım yöntemleri. 14. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-25 Eylül 2005, İzmir. Bildiri Özetleri., s. 50.
44- Özçelik, S., Saygı, G.: Sivas mezbahasında kesilen koyun ve sığırlarda kist hidatik görülme oranları. T. Parazitol. Derg., 1990; 14 (1): 41-44.
45- Özkan, M.C.: Edirne ve çevresinde kist hidatiğin casoni ve indirekt hemaglütinasyon testleri ile sıklığının araştırılması. Trakya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Klinik Bakteriyoloji ve İnfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 1991.
46- Rahman, M.S., Sokkar, S.M., Dahab, S.: Comparative studies on hydatidosis in farm animals in Egypt. Dtsch. tierärztl. Wschr., 1992; 99: 438-440.
47- Reddy, P.R., Hafeez, M.D., Kumar, E.G.T.V., Hasina, S.: Prevalence of hydatidosis in food animals in Andhra Pradesh. Indian J. Anim. Sci., 1993; 63 (6): 631-632.
48- Riaz, A.P., Khalid, J.: Incidence of hydatidosis in goats, sheep and cattle. Pakistan Vet. J., 1986; 6 (2): 65-69.
49- Saeed, I., Kapel, C., Saida, L.A., Willingham, L., Nansen, P.: Epidemiology of Echinococcus granulosus in Arbil province, northern Iraq, 1990-1998. Journal of Helminthology., 2000; 74 (1): 83-88.
50- Saygı, G., Özçelik, S., Temizkan, N.: Sivas sokak köpeklerinin ince barsaklarında bulduğumuz helmintler. T. Parazitol. Derg., 1990; 14 (1): 81-93.
51- Soule, C., Fabien, J.F., Maillot, E.: Animal echinococcosis in France: national survey in slaughterhouses in 1989. Epidemiologie et Sante Animale., 1995; 28: 131-141.
52- Şahin, İ., Ekinci, N., Şen, İ., Özcan, M., Gödekmerdan, A.: Kayseri yöresi köpeklerinde Echinococcus granulosus (Batsch, 1786) ve diğer parazitlerin yayılışı. T. Parazitol. Derg., 1993; 17 (3-4): 69-76.
53- Şahin, S., Delibaş, S.B., Özkoç, S., Aksoy, Ü., Akısü, Ç.: İzmir’deki ilköğretim çağındaki çocuklarda Kistik Ekinokokkozis serolojik sonuçları ve demografik özelliklerle ilişkisi. 14. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18–25 Eylül 2005, İzmir. Bildiri Özetleri., s. 195.
54- Taşan, E.: Elazığ kırsal yöre köpeklerinde helmintlerin yayılışı ve insan sağlığı yönünden önemi. Doğa Bilim Derg., 1984; 8 (2): 160-167.
55- Toparlak, M., Gül, Y.: Van ili belediye mezbahasında kesilen hayvanlarda hidatidozun yayılışı. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg., 1989; 36 (1): 129-137.
56- Toparlak, M., Tüzer, E.: Veteriner Helmintoloji. İ.Ü. Veteriner Fakültesi Parazitoloji Anabilim Dalı, 2000.
57- Umur, Ş., Aslantaş, Ö.: Kars belediye mezbahasında kesilen ruminantlarda hidatidozun yayılışı ve ekonomik önemi. T. Parazitol. Derg., 1993; 17(2): 27-34.
58- Umur, Ş., Arslan, M.Ö.: Kars yöresi sokak köpeklerinde görülen helmint türlerinin yayılışı. T. Parazitol. Derg., 1998; 22 (2): 188-193.
59- Unat, E.K., Yücel, A., Atlaş, K., Samastı, M.: Unat’ın Tıp Parazitolojisi (5. Baskı). Cer. Tıp Fak. Vakfı Yay no: 15, İstanbul, 1995.
60- Üner, A.: İzmir ve civarında köpeklerde Echinococcus granulosus (Batsch, 1786) Rudolphi, 1805 üzerindeki araştırrmalar. T. Parazitol. Derg., 1989; 13 (3-4): 103-112.
61-- Ünlü, H., Eren, H.: Aydın yöresinde sokak köpeklerinde dışkı bakısı ile saptanan mide-bağırsak helmintleri. 14. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18–25 Eylül 2005, İzmir. Bildiri Özetleri., s. 216.
62- Yanık, K., Bilgin, K., Cirit, O.S., Hökelek, M., Günaydın, M., Durupınar, B.: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde 2002-2004 yılları arasında incelenen kistik ekinokokkozis kuşkulu olguların serolojik sonuçları. 14. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18–25 Eylül 2005, İzmir. Bildiri Özetleri., s. 193.
63- Yıldırım, A., İça, A., Düzlü, Ö., Yavuz, A., İnci, A.: Kayseri yöresinde dışkı muayenesine göre köpeklerde bulunan sindirim sistemi helmintleri ve yayılışları. 15. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18-23 Kasım 2007, Kayseri ve Ürgüp. Bildiri Özetleri., s. 245.
64- Yılmaz, H., Taş, Z., Çiçek, M., Metin, Ş., Orunç, Ö.: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Araştırma Hastanesi Parazitoloji laboratuarında 1998-2005 yılları arasında saptanan uniloküler kist hidatik olguları. 14. Ulusal Parazitoloji Kongresi, 18–25 Eylül 2005, İzmir. Bildiri Özetleri., s. 193.
65- Zeybek, H., Tokay, A.: Ankara yöresinde evcil ve yabani canidaelerde Echinococcus türlerinin yayılışı, cyst şekillerinin ensidansı ve kontrol olanaklarının oluşturulması. Etlik Vet. Mikrob. Derg., 1990; 6 (6): 1-19.