Aydınlanma Döneminde Doğuya Bakış: Değişen İlgi ve Söylemler

Avrupa'nın Doğu'ya ilgisi 16. yüzyıldan itibaren giderek artmıştır. Bu ilginin gelişimi Batı'nın kendi iç siyaseti ve dünya güç ilişkilerindeki konumuna göre yeni aşamalar kat etmiştir. Doğu'ya ilginin ciddi bir biçimde yoğunlaştığı Aydınlanma döneminin başlangıcında Doğu toplum biçimleri Avrupa'daki gelişmeleri açıklamak ve içeride aristokrasi ve kiliseye karşı mücadelelerinde bir konum sağlamak için geniş bir bağlam olarak kullanmaktaydı. Ancak yüzyılın sonuna doğru Avrupa toplum modelinin şekillenmesi ile Doğu'ya karşı bir üstünlük söylemi ortaya çıkmıştır. Daha önce kısmi hayranlıkla şekillenen Doğu'ya bakış bu sefer giderek bir değerlendirme ve yargılama tonuna sahip olmuştur. Özellikle coğrafi/iklimsel farklar ve ırkın üstünlüğü gibi faktörlere dayanılarak 'durağan Doğu toplumları' karşısında 'dinamik' Avrupa'nın farklılığı açıklanmaya başlanmıştır. Bu açıklama girişimleri dünya siyasetindeki değişimlere paralel olarak artan sistematik bilgi ihtiyacını karşılamak üzere şarkiyatçılığın doğuşu ile neticelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Aydınlanma, Çin, Hint tutkusu, İslam, Doğu, Batı, şarkiyatçılık

Changing Concerns and Discourse Toward Orient in the Enlightenment

: Western interest to oriental societies has developed after 16th century. This interest has changed through the changes in the world politics and European domestic political issues. At the age of enlightenment that information of orient has seriously developed oriental social formations has been employed for the critics of aristocracy and church and interpreting the changes in European society. But since the social balance between aristocracy and bourgeoisie has changed and the western domination over world has been increased a hegemonic narration was arisen. Especially geographical, climatic and even racial differences have become a base of the explanation of occidental ‘dynamism' against oriental ‘stagnancy'. At the threshold of 19th century orientalism has appeared for corresponding need for systematic knowledge about oriental world.

Keywords:

Enlightenment, China, Indomania, Islam, East, West, Orientalism.,

PDF

___

Amin, S. (1993). Avrupa merkezcilik: Bir ideolojinin eleştirisi. M. Sert (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Aristoteles. (2004). Politika. M. Tunçay (Çev.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
Bacon, F. (1999). The essays or counsels, civil and moral. Oxford & New York: Oxford University Press.
Ballantyne, T. (2002). Orientalism and race: Aryanism in the British Empire. New York: Palgrave.
Bernal, M. (1998). Kara Atena: Eski Yunan uydurmacası nasıl imal edildi 1785-1985. Ö. Buze (Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
Bernier, F. (1914). Travels in the Mogul Empire, A.D. 1656-1668. Archibald Constable (Çev. ve Notlandıran), Vincent Arthur Smith (Gözden Geçiren). Londra ve New York: H. Milford, Oxford University Press.
Bock, K. (1990). İlerleme, gelişme ve evrim kuramları. A. Uğur (Çev.). Tom Bottomore ve Robert Nisbet (Ed.), Sosyolojik çözümlemenin tarihi (s. 53-96), Ankara: Verso Yayınları.
Bodin, J. (1967). Six books of the commonwealth. Oxford: B. Blackwell.
Brook, T. (1989). Introduction. Timothy Brook (Ed.), The Asiatic Mode of Production in China (s. 3-35), Armonk, N.Y.: M.E. Sharpe.
Bulut, Y. (2000). Hindistan’da İngiliz sömürgeciliği, oryantalizm ve William Jones. Sosyoloji Dergisi, 3 (6), 71-106.
Carvounas, D. (2002). Diverging time: The politics of modernity in Kant, Hegel, and Marx. Lanham: Lexington Books.
Clarke, J.J. (1997). Oriental enlightenment: The encounter between Asian and Western thought. Londra ve New York: Routledge.
Collani, C. von (2001). China in the German “geistesgeschichte” in the seventeenth and eighteenth centuries. Stephen Uhalley ve Xiaoxin Wu (Ed.), China and Christianity: Burdened Past, Hopeful Future (s. 149- 162) New York ve Londra: M. E. Sharpe.
Cuayyıt, H. (1995). Avrupa ve İslam. K. Kahraman (Çev.). İstanbul: İz Yayıncılık.
Çiğdem, A. (2001). Aydınlanma düşüncesi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Condorcet, M. de (1944). İnsan zekasının ilerlemeleri üzerinde tarihi tablo taslağı. 2 Cilt O. Peltek (Çev.). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
Delanty, G. (2005). Avrupanın icadı. H. İnanç (Çev.). Ankara: Adres Ya- yınları.
Dodson, M. S. (2007). Orientalism, empire, and national culture: India, 1770-1880. New York: Palgrave Macmillan.
Fontana, J. (1995). Avrupa’nın yeniden yorumlanması. N. Elhüseyni (Çev.). İstanbul: Afa Yayınları.
Goldman, R. P. (2004). Indologies: German and other. Douglas T. McGetchin, Peter K. J. Park ve D. R. SarDesai (Ed.), Sanskrit and “orientalism”: Indology and comparative linguistics in Germany, 1750-1958 (s. 27-46). New Delhi: Manohar.
Goody, J. (2006). The theft of history. New York: Cambridge University Press.
Hazard, P. (1999). Batı düşüncesindeki büyük değişme. E. Güngör (Çev.). İstanbul: Ötüken Yayınları.
Hegel, G. W. F. (1902). The philosophy of history. J. Sibree (Çev.). New York: P. F. Collier.
Hentsch, T. (1996). Hayali Doğu: Batı’nın Akdenizli Doğu’ya politik bakışı. A. Bora (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
Herder, J.G. (2002). Philosophical writings. Michael N. Forster (Ed.). Londra: Cambridge University Press.
Hirschman, A. (2008). Tutkular ve çıkarlar: Kapitalizm zaferini ilan etmeden önce nasıl savunulurdu? İstanbul: Metis Yayınları.
Hobsbawm, E. (1995). Sermaye çağı. B. S. Şenel (Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
Hobson, J. M. (2006). Batı medeniyetinin doğulu kökenleri. E. Ermert (Çev.). İstanbul: YKY.
Hourani, A. (1996). Batı düşüncesinde İslam. M. K. Atalar (Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
Hume, D. (1854). Philosophical works of David Hume. Boston: Little & Brown.
Koebner, R. (1951). Despot and despotism, Vicissitudes of a political term. Journal of Warburg and Courtland Institutes, 14 (3/4), 275-302.
Kontje, T.C. (2004). German orientalisms. Ann Arbor: University of Mic- higan Press.
Koselleck, R. (2007). İlerleme. M. Özdemir (Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
Kumar, K. (1995). Sanayi sonrası toplumdan postmodern topluma çağdaş dünyanın yeni kuramları. M. Küçük (Çev.). Ankara: Dost Yayınları.
Lowe, D. M. (1966). The function of “China” in Marx, Lenin, and Mao. Berkeley: University of California Press.
Machiavelli, N. (1995). The prince. David Wootton, (Ed. ve Çev.). India- napolis: Hackett Publishing.
Montesquieu, (1900). The spirit of laws. Cilt 1, Thomas Nugent (Çev.). Londra & New York: The Colonial Press.
Murti, K.P. (2001). India: The seductive and seduced “other” of German orientalism. Westport, CT: Greenwood Press.
O’Leary, B. (1989). Asiatic mode of production: Oriental despotism, histo- rical materialism, and Indian history. Massachusetts: Basil Blackwell.
Park, P. K. J. (2004). A Catholic apolojist in a pantheisitc world: New approaches to Friedrich Schlegel. Douglas T. McGetchin, Peter K. J. Park ve D. R. SarDesai (Ed.), Sanskrit and “Orientalism”: Indology and comparative linguistics in Germany, 1750-1958 (s. 83-106). New Delhi: Manohar.
Perkins, F. (2004). Leibniz and China: A commerce of light. Cambridge: Cambridge University Press.
Plamenatz, J. (1992). Man and society: Political and social theories from Machiavelli to Marx. (Cilt 3: Hegel, Marx and the idea of progress), M.E. Plamenatz ve Robert Wokler (Gözden Geçiren). New York: Longman.
Polanyi, K. (1986). Büyük dönüşüm. A. Buğra (Çev.) İstanbul: Alan Yayınları.
Rabault, P. (2004). From language to man?. Douglas T. McGetchin, Peter K. J. Park, D. R. SarDesai (Ed.), Sanskrit and “orientalism”: Indology and comparative linguistics in Germany, 1750-1958 (s. 337-360), New Delhi: Manohar.
Rodinson, M. (1983). Batıyı büyüleyen İslam. C. Meriç (Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.
Rubiés, J.P. (2005). Oriental despotism and European orientalism: Botero to Montesquieu. Journal of Early Modern History, 9(1-2), 109-180.
Springborg, P. (1992). Western republicanism and the oriental prince. Cambridge: Polity Press.
Sweetman, W. (2004). The prehistory of orientalism: Colonialism and the textual basis for Bartholomäus Ziegenbalg’s account of Hinduism. New Zealand Journal of Asian Studies, 6 (2), 12-38.
Tao, Z. (2009). Drawing the dragon: Western European reinvention of China. New York: Peter Lang.
Tavernier, J. B. (1889). Travels in India. 2 vol. Londra ve New York: Mac- millan and Co.
Trautmann, T. R. (1997). Aryans and British India. Berkeley: University of California Press.
Turner, B.S. (2005). Leibniz, Islam and cosmopolitan virtue. Theory, Culture & Society, 22(6), 139-147.
Valensi, L. (1994). Venedik ve Bab-ı Ali: Despot’un doğuşu. L.Valensi (Çev.). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Venturi, F. (1963). Oriental despotism. Journal of the History of Ideas, 24(1) 133-142.
Wallerstein, I. (1992). Tarihsel Kapitalizm. N. Alpay (Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
Zeitlin, I. M. (1968). Ideology and the development of sociological theory. New Jersey: Prentice-Hall.