Servet ÇALIŞKAN

Doğal Kızılçamlarda (Pinus brutia Ten.) populasyonlararası ve içi genetik çeşitlilik

Kızılcamın doğal yayılış alanı içerisinde Akdeniz, Ege, Marmara Bölgelerinde belirlenen dört ıslah zonundan, sekiz populasyon seçilmiş, her populasyondan 10'ar aile olmak üzere toplam 80 aile üzerinde bir yıl boyunca belirlenen yedi fidan karakteri üzerinde çalışılmıştır. Deneme için beş yinelemeli raslantı blokları deneme deseni uygulanmıştır. Populasyonlar arası ve populasyon içi aileler arası farklılıkları saptamak için varyans analizleri yapılmıştır. Student Newman-Keuls testi yardımıyla populasyonlar arası farklılıklar gruplandırılmıştır. Gözlenen karakterlere ait varyans bileşenleri, varyans bileşenlerinin toplam varyans içindeki paylan, birey ve aile kalıtım dereceleri, genetik ve fenotipik varyasyon katsayıları, fenotipik ve genetik korelasyonları tahmin edilmiştir. İncelenen fidan karakterlerine göre varyasyon oranı, populasyon seviyesinde %0 (kotiledon sayısı) ile %29.5 (epikotil boyu) arasında değişirken, aile seviyesinde ise %6 (kök boğazı çapı) ile %22.01 (kotiledon sayısı) arasında değişmektedir. Aile düzeyinde tahmin edilen kalıtım dereceleri, birey düzeyindeki kalıtım derecelerinden yüksektir. Ayrıca genetik korelasyonlar fenotipik korelasyonlara nazaran yüksektir. Büyüme karakterleri olan fidecik boyu, kök boğazı çapı ve epikotil boyu bakımdan populasyon seviyesinde yapılacak seleksiyon ile dikkate değer miktarda genetik kazanç sağlanabilir.

Genetic diversity among and within the populations of natural Turkish red pine (Pinus brutia Ten.)

Eight natural Pinus brutia Ten. Populations were sampled in three regions over four breeding zones. From each population ten parent trees (families) were sampled. Half-sib seedlings were produced on a randomized block desing in the nunsery in Istanbul for one year and seven traits of seedling were observed. Analysis of variance was used to detect the differences between and within the populations. Student Newman-Keuls (SNK) test was used for clustering the populations. The component of the variation, narrow sense and family heritabilities, coefficients of genetic and phenotypic variances, phenotypic and genetic correlations were estimated.

PDF

___

ALPTEKİN, Ü.C., 1986: Anadolu Karaçamı (Pinus nigra Arnold, subsp. pallasiana (Lamb.) Holmboe) nm Coğrafık Varyasyonları, İstanbul.
ANDERSON, R.L.; BANCROFT, T.A., 1952: Statistical Theory in Research, McGraw-Hill Book Co., New York.
ANONİM, 1989: Orman Ağaçları-Orijin Deneme Kuralları, TS 6587, UDK 630.581.
ANONİM, 2001: VIII Beş Yıllık Kalkınma Planı, Ormancılık Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Devlet Planlama Teşkilatı, Yayın No: DPT-2531-ÖİK: 547, Ankara.
ASLAN, S.; UĞURLU, S., 1986: Kızılcam (Pinus bruûa Ten.), Halepçamı (Pinus halepensis Mili.) ve Elderika Çamı (Pinus elderica Medwed.) Orijinlerinin Tohum, Fidecik ve Fidan Özellikleri, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Seri No: 165, Ankara.
BECKER, W. A., 1992: Manual of Quantitative Genetics (Fifth Edition). Academic Enterprises, Pullman, Washington.
BEWLEY, J.D.; BLACK, M., 1994: Seed Physiology of Woody Plants. Academic Press, ISBN-.0-12-425050-5, Florida.
BONNET-MASSIMBERT, M.; VILLAR, M., 1986: La Maitrise de la reproduction sexuee: amelioration gentetique des arbres forestiers. Rev. For. For. Fan. 36:48-58.
BOX, G.E.P.; HUNTER, W.G.; HUNTER, J.S., 1978: Statistics For Experimenters, John Wiley & Sons, USA.
BOZKURT, Y.; GÖKER, Y., 1980: Orman Ürünlerinden Faydalanma, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları, No: 297, İstanbul.
BOZKURT, Y.; GÖKER, Y.; ERDİN, N.; AS, N., 1993: Datça Kızılçamında Anatomik ve Teknolojik Özellikler, Uluslararası Kızılcam Sempozyumu bildirileri, s. 628-636.
BURTON, R. D.; BANNISTER, M. H.; MADGWICK, H. A. I; LOW, C.B., 1992: Genetic Survey of Pinus radiata, 1. Introduction, Description of Experiment and Basic Metodology, New Zealand Journal of Forestry Science, 22 (2/3): 119-137.
ÇENGEL, B.; VELİOĞLU, E.; TOLUN, A.A.; KAYA, Z., 2000: Pattern and Magnitude of Genetic Diversity in Pinus nigra Arnold subspecies pallasiana populations from Kazdağı: Implications for in Situ conservation, Silvae Genetica, 49, 6, p. 249-256.
ÇOLAKOĞLU, G.; KALAYCIOĞLU, H.; ÖRS, Y., 1993: Kızılcam Kabuklarının Yonga Levha ve Kontroplak Üretiminde Değerlendirilmesi, Uluslararası Kızılcam Sempozyumu Bildirileri s.700-711.
DİRİK, H., 1991: Kızılcam (Pinus brutia Ten.)'da Bazı önemli Fidan Karakteristikleri ile Dikim Başarısı Arasındaki İlişkiler, Doktora Tezi, İ.Ü Fen Bilimleri Estitüsü.
DOĞAN, B., 1997: Kazdağları Yöresi Doğal Kızılcam (Pinus brutia Ten.) Populasyonlarında İzoenzim Çeşitliliği. Ege Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları, Teknik Bülten, No: 10, İzmir.
ERIKSSON, G.; NAMKOONG, G.; ROBERDS, J.H., 1995: Dynamic Conservation of Forest Tree Gne Resources, Forest Genetic Resources, No:23, p:2-8.
FALCONER, D. S.; MACKAY, T. F. C, 1996: Introduction to Quantitative Genetics, Longman Group Ltd, England.
GEZER, A., 1976: Doğu Ladini (Picea orientals (L.) Carr.) Fideciklerinin Morfo-Genetik Özellikleri Üzerine Araştırmalar, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Seri No: 92, Ankara.
GÜLBABA, A. G.; ÖZKURT, N., 2001: Bolkar Dağarları Doğal Kızılçamlarında (Pinus brutia Ten.) Genetik Çeşitlilik ve Gen Koruma ve Yönetim Alanlarının Belirlenmesi, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten Serisi, No: 12, Tarsus.
GÜLBABA, A.G.; ÖZKURT, N., 2002: Bolkar Dağları Doğal Sedir (Cedrus libani A. Rich) Populasyonlarmm İzoenzim Çeşitliliği, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, ISSN: 1300-7912, Tarsus.
GÜLBABA, A.G.; ÖZKURT, N.; VELİOĞLU, E., 2002: Bolkar Dağları Doğal Sedirlerinde (Cedrus libani) Genetik Çeşitlilik ve Gen Koruma ve Yönetim Alanlarının Belirlenmesi, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, ISSN: 1300-7912, Tarsus.
GÜLBABA, G.; ÖZKURT, N., 1998: Bolkar Dağları Doğal Kızılcam (Pinus brutia Ten.) Populasyonlarının İzoenzim Çeşitliliği, Doğu Akdeniz Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayını OCD: 165.3, Teknik Bülten No:5 Tarsus.
GÜLCÜ, S., 2002: Göller Yöresi Anadolu Karaçamı'nda (Pinus nigra Arnold sub. pallasiana (Lamb.) Holmboe). Populasyonlar Arası ve Populasyon içi Genetik Çeşitlilik.
HA-INES, R., 1994: Biotechnology in Forest Tree Improvement (With Special Reference to Developing Countries), FAO Forestry Paper No.l 18, XXVII, Rome.
HICKS, C. R., 1964: Fundamental Concepts in the Design of Experiments, Holt, Rinehart and Winston, Inc., New York.
IŞIK, F., 1998: Kızılcamda (Pinus brutia Ten) Genetik Çeşitlilik, Kalıtım Derecesi ve Genetik Kazancın Belirlenmesi. Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 7, Antalya.
IŞIK, F.; IŞIK, K.; LEE, S.J., 1999: Genetic variation in Pinus brutia Ten. in Turkey: I. Growth, biomass and stem quality traits. Forest Genetics, 6 (2): 89-99.
IŞIK, F.; KAYA, Z., 1993: Kızılcam (Pinus brutia Ten.) Populasyonlarında Denizden Uzaklık ve Yüksekliğe Göre Değişen Genetik Çeşitlilik, Uluslararası Kızılcam Sempozyumu bildirileri, s. 243-253.
IŞIK, F., KAYA, Z. 1995: The Pattern of Genetic Variation in Pinus brutia Ten Population Sampled Along the South to North Transect in the Toros Mountains, South West Anatolia Forest Research Institue, Technical bulletin no:2, Antalya.
IŞIK, F.; KESKİN, S.; CENGİZ, Y.; GENÇ, A.; DOĞAN, B.; TOSUN, S.; ÖZPAY, Z.; UĞURLU, S.; ÖRTEL, E.; DAĞDAŞ, S.; KARATAY, H.; YOLDAĞ, İ., 2002: Kızılçam Orijin Denemelerinin 10 Yıllık Sonuçlan (Orijin-Çevre Etkileşimi Ve Tohum Transferi Üzerine Etkisi), Batı Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No: 14, Antalya.
IŞIK, K., 1980: Kızılçamda (Pinus brutia Ten.) Populasyonlar Arası ve Populasyon İçi Genetik Çeşitliliğin Araştırılması, I: Tohum ve Fidan Karakterleri, Doçentlik Tezi, ODTÜ Biyolojik Bilimler Bölümü, IX, Ankara.
IŞIK, K., 1981: Bitkilerin Evcilleştirilmeleri ve Evcilleştirme Açısından Egzotik Türler, Türkiye Hızlı Gelişen Türlerle Endüstriyel Ağaçlandırmalar Sempozyumu 21- 26 Eylül 1981, Kefken, İzmit, OGM Yayını ,s: 249-254, Ankara.
IŞIK, K., 1986: Altitudional Variation in Pinus brutia Ten.: Seed and Seedling Characteristics, Silvae Genetica, 35 (2-3): 58-66.
IŞIK, K., 1988: Orman Ağacı Türlerimizde Lokal Irkların Önemi ve Genetik Kirlenme Sorunları, Orman Mühendisliği Dergisi, 25(11): 25-30.
IŞIK, K.; KARA, N., 1997: Altitudional Variation in Pinus brutia Ten. and Its Impliction for Genetic Conservation and Seed Transfer in Southern Turkey, Silvae Genetica, 46 (2-3): 113-119.
IŞIK, K.; TOPAK, M.; KESKİN, A.C., 1987: Kızılçam'da {Pinus brutia Ten.) Orijin Denemeleri: Altı Farklı Populasyonun Beş Ayrı Deneme Alanında İlk Altı Yıldaki Büyük Özellikleri, Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Enstitüsü, Yayın No:3, Ankara.
İKTÜEREN, Ş., 1997: Türkiye Dağılışı İçinde Kızılcam (Pinus brutia Ten.) ve Fıstık Çamı (Pinus pinea) Orijin Denemeleri, I: Tohum ve Fidanlık, TÜBİTAK, IV. Bilim Kongresi, Tarım ve Orman Araştırma Grubu Tebliğleri, s.11-19.
KALIPSIZ, A., 1981: İstatistik Yöntemler, İ.Ü. Yayın No: 2837, Orman Fakültesi Yayın No: 294, İstanbul.
KARA, N.; KOROL, L.; IŞIK, K.; SCHILLER, G., 1997: Genetic Diversity in Pinus brutia Ten. Altuditional Variation. Silvae Genetica, 46 (2-3): 155-161.
KAYA, Z., 1993: Orman Gen Kaynaklarının Korunması İdaresi ve Kullanımı, 1. Ormancılık Şurası, Cilt:l, Seri No: 13, Yayın no:006, 1-5 Ekim s. 488-504.
KAYA, Z.; IŞIK, F., 1997: The Pattern of Genetic Variation in Shoot Growth of Pinus brutia Ten. Populations Sampled From the Toros Mountains in Turkey, Silvae Genetica, 46 (2-3): 73-81.
KOSKI, V.; ANTOLA, J., 1993: Turkish National Tree Breeding and Seed Production Program for Turkey (1994-2003), Cooprepared with ENSO Forest Development Inc and Forest Tree Seeds and Tree Breeding Institute, Ankara.
MATZIRIS, D. I., 1983: Genetik Variation In Morphological and Anatomical Needle Characateristics In The Black Pine of Peloponnesos, Silvae Genetica, 33,4-5, s. 164-169.
MATZIRIS, D. L, 1989: Variation in Growth and Branching Characters in Black-Pine (Pinus nigra Arnold) of Peloponnesos. Silvae Genetica, 38, 3-4, s.77-81.
NAMKOONG, G; BARNES R.D.; BURLEY J., 1980: A Philosophy of Breeding Strategy for Tropical Forest Trees. Commonwealth Forestry Institute, Tropical Forestry Papers No: 16, Oxford University Press, England.
ÖZTÜRK, H., 2000: Orman Ağaçları Genetik Islahında Döl Denemeleri, Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Müdürlüğü Dergisi, 1: 95-137.
PANETSOS, K. P.; ARAVANOPOULOS, F. A; SCALTSOYIANNES, A., 1998: Genetik Variation of Pinus brutia From Islands of the Northeastern Aegean Sea, Silvae Genetica, 47, 2-3, p. 115420.
PERRY, D.A., 1978: Variation Between and Within Species. IUFRO, Proc. Ecology of Even aged Forest plantation, pp: 71-98.
SAS INSTITTUE INC., 1989: SAS/STAT User's Guide: Release Version 6.03 Edition, Cary, NC, USA..
SHELBOURNE, C.J.A., 1992: Genetic Gain From Different Kinds of Breeding Population and Seed or Plant Production Population, Paper presented at the IUFRO symposium "Intensive Forestry: The Role of Eucalyptus", held in Durban, South Africa, in September, 1991:49-65b.
SMITH, C.K.; WHITE, T.L.; HODGE, G.R., 1993: Genetic Variation in Second-year Slash Pine Shoot Traits and Their Relationship to 5-year and 15-year Volume in the Field, Silvae Genetica, 42: 266-275.
SOKAL, R. R; ROHLF, F. J., 1995: Biometry. Third Edition. W.H. Freeman and Company, New York.
SUN, O., 1980: İstatistiksel Değerlendirme Yöntemleri ve Uygulamaları, Ormancılık Araştırma Enstitüsü Müftelif Yayınlar Serisi No:37, Ankara.
ŞEFİK, Y., 1964: Kızılcam (Pinus bnıtia ten.) Kozalak ve Tohumu Üzerinde Araştırmalar, İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri:A, Cilt: 14, Sayı:2, s.35-67.
TİLKİ, F.; ÇALIKOĞLU, M., 1998: Tohum Gücü ve Orman Ağacı Türlerinde Test Edilmesi, İ.Ü Orman Fakültesi Dergisi Seri: B, Cilt: 48, Sayı: 1-4, s. 67-80.
TOLUN, A.A.; VELİOĞLU, E.; ÇENGEL, B.; KAYA, Z., 2000: Genetik Structure of Black pine (Pinus nigra Arnold sub. species pallasiana) Populations Sampled From the Bolkar Mountains, Silvae Genetica, 49-3, p. 113-119.
USTA, H. Z., 1991: Kızılcam (Pinus brutia Ten.) Ağaçlandırmalarında Hasılat Araştırmaları. Ormancılık Araştırma Enstitüsü, Teknik Bülten No:219, Ankara.
ÜRGENÇ, S., 1982: Orman Ağaçları Islahı, İ.Ü Orman Fakültesi Yayınları 2836/293, İstanbul.
ÜRGENÇ, S., 1998: Ağaçlandırma Tekniği, Yenilenmiş ve Genişletilmiş II. Baskı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayınları No: 141, İstanbul.
ÜRGENÇ, S.; BOYDAK, M., 1981: Silvikültürel Açıdan Ormanlarda Üretimin Arttırılması Olanakları, Türkiye II. Tarım Kongresi, 19-22 Ekim, s. 387-404, Ankara
ÜRGENÇ, S.; BOYDAK, M.; DİRİK, H., 1993: Türkiye Ormancılığında Ağaçlandırmaların Yeri Amaçları ve Ağaçlandırma Yatırımlarının Planlanması İlkeleri, "1. Ormancılık Şurası" (1-5 Kasım 1993, Ankara), Orman Bakanlığı Yayını, s. 646-653.
VELİOĞLU, E.; ÇENGEL, B.; KAYA, Z., 1999: Kaz Dağlarındaki Doğal Karaçam (Pinus nigra Arnold. Sub. Pallasiana (Lamb.) Holmboe.) Populasyonlarında Genetik Çeşitliliğin Yapılandırılması, Orman Ağaçları ve Tohumları Islah Araştırma Müdürlüğü, Teknik Bülten No:l, Ankara.
YAHYAOGLU, Z. 1983: Birkaç Pinus brutia Ten. Orijininde Kotiledon Sayısı Varyasyonu. K.T.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 2, s. 407-415.
ZOBEL, B. and TALBERT, J. 1984: Applied Forest Tree Improvement, John Wiley&Sons, ISBN 0-471-09682-2, New York.