OSMANLI SİNEMASINDA GENEL HUKUKÎ DÜZENLEME

Sinema Batı’da ortaya çıkmasından kısa süre sonra Osmanlı coğrafyasına girmiştir. Bazı sınırlamalargetirmekle birlikte Osmanlı Devleti sinemaya karşı kategorik yasakçı bir tavır sergilememiştir. Osmanlıtoplumunda sinemanın yaygınlık kazanmasıyla birlikte sinema hakkında genel hukukî düzenlemeyapılması ihtiyacı doğmuştur. Bu arada hükümet, film gösterimleri hakkında bireysel başvurulara vetaleplere bazı çözümler öngörmüştür. Sinemaya ilişkin genel hukukî düzenleme çalışmaları yapılmaklabirlikte, Osmanlı Döneminde bu çalışmaların yürürlüğe giremediği görülmektedir.

GENERAL LEGAL REGULATION IN OTTOMAN CINEMA

Cinema entered the Ottoman geography shortly after its emergence in the West. Although there were some limitations, the Ottoman Empire did not have a categorical prohibition against cinema. With the widespread use of cinema in the Ottoman society, there was a need for a general legal regulation about the cinema. In the meantime, the government has envisaged some solutions to individual applications and demands on film screenings. Although the general legal arrangements related to cinema are carried out, it can be seen that these studies could not enter into force in the Ottoman period.

PDF

___

Bâb-ı Âlî Evrak Odası (BEO.)
Babıali Evrak Odası Divan Kalemi Mukavelenameler (A.DVN.MKL.)
Dahiliye Nezâreti Dahiliye Kalemi Mahsus Evrakı (DH.KMS.)
Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Altıncı Şube (DH.EUM.6.Şb.)
Dahiliye Nezâreti Emniyet-i Umumiye Asayiş Kalemi Evrakı (DH.EUM.AYŞ.)
Hariciye Nezareti İdare (HR.İD.)
Dahiliye Nezâreti Mektubî Kalemi (DH.MKT.)
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Evrak Odası Kalemi (DH.EUM.VRK.)
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Memurîn Kalemi (DH.EUM.MEM.)
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Seyrüsefer Kalemi (DH.EUM.SSM.)
Dahiliye Emniyet-i Umumiye Tahrirat Kalemi (DH.EUM.THR.)
Hariciye Nezareti Mektubi Kalemi (HR.MKT.)
Hariciye Nezareti Sofya Sefâreti (HR.SFR.,04.)
Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO.)
İrade Dahiliye (İ.DH.)
İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS.)
İrade Meclis-i Vâlâ (İ.MVL.)
Maârif Nezâreti Mektubî Kalemi (MF.MKT.)
Şûrâ-yı Devlet Evrakı (ŞD.)
Yıldız Parekende Evrakı Arzuhal Jurnal (Y.PRK.AZJ.)
Yıldız Parekende Evrakı Dahiliye Nezâreti Maruzatı (Y.PRK.DH.)
Zabtiye Nezâreti (ZB.)
Ahmed Emin, “Berlin’de Birkaç Gün”, Sabah, 28. Sene, Sayı 9975, 3 Zilkade 1335.
Ahmed Refik, İstanbul Nasıl Eğleniyordu?, İstanbul, 1927.
Alyot, Halim Tevfik, Türkiye’de Zabıta (Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durum), Ankara:İçişleri Bakanlığı Yayını, 1947.
And, Metin, Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu (1839-1908), Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları, 1972.
Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Gösteri Sanatları, Yayına Hazırlayanlar: Resul Köse, Muzaffer Albayrak, İstanbul:Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2015.
Ayverdi, İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı, 2010.
Başgil, Ali Fuat, “Türkiye Teşkilât Hukukunda Nizamname Mefhumu ve Nizamnamelerin Mahiyeti ve Tâbi Olduğu Hukukî Rejim”, Cemil Bilsel’e Armağan, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul 1939.
Birinci, Ali, Tarihin Hududunda Hatırat Kitapları, Matbuat Yasakları ve Arşiv Meseleleri, İstanbul:Dergâh Yayınları, 2012.
Bozis, Yorgo-Bozis, Sula, Paris’ten Pera’ya Sinema ve Rum Sinemacılar, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2014.
Bozkurt, Nebi, “Eğlence”, C. 10, DİA, İstanbul, 1994.
Bozkurt, Nebi, “Oyun”, C. 34, DİA, İstanbul, 2007.
Ceylan, Ayhan, “Osmanlı Dönemi Türk Sinemasında Hukuki Düzen, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S. 9, Y. 2010 (Bahar), İstanbul 2014.
Ceylan, Ayhan, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Basım ve Yayımında Hukukî Düzen (1839-1876)”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, S.1, Y. 2006 Bahar.
Çeliktemel-Thomen, Özde, “Çocuklar ve Kadınlar:Geç Osmanlı Döneminde Sinema Hakkında Bir Mütâlaa”, Alternatif Politika, Sinema Özel Sayısı, Mayıs 2016.
Düstur, II. Tertip, C.1, Dersaâdet, 1329.
Düstûr, II. Tertip, C.3, Dersaâdet, 1330.
Düstûr II. Tertip, C.4, Dersaâdet, 1331.
Düstûr, II. Tertip, C.5, Dersaâdet, 1332.
Düstûr, II. Tertip, C.6, Dersaâdet, 1334.
Düstûr, II. Tertip, C. 11, İstanbul, 1928.
Erdoğan, Nezih, “Erken Sinemanın Kazası Nitrat Yangınları ve Önlemler”, Toplumsal
Tarih, Sy. 255, Mart 2015, İstanbul.
Erdoğdu, Abdullah Teyfur, Dâhiliye Nezareti Teşkilatı Tarihi (1836-1922), Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Ankara 2005.
Esirgen, Seda Örsten, Osmanlı Devleti’nde Yabancılara Verilen Kamu Hizmeti İmtiyazları, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara 2010.
Evren, Burçak, Türk Sinemasının 100 Yılı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2014.
İçel, Kayıhan, Kitle İletişim Hukuku, 12. baskı, İstanbul: Beta Yayınevi, 2017.
Johnson, Clarence Richard, Constantinople To-Day or The Pathfinder Survey of Constantinople A Study of Oriental Social Life, New York: The Macmillan Company, 1922.
Kabacalı, Alpay, Başlangıçtan Günümüze Türkiye’de Basın Sansürü, İstanbul:Gazeteciler Cemiyeti Yayını, 1990.
Kütükoğlu, Mübahat S., Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), 2. Baskı, İstanbul: Kubbealtı Neşriyât, 1998.
Mustafa Gâlib, Nizâmât-ı Umûmiye-i Zâbıta, byy., 1337.
Mustafa Gâlib, Rehnümâ-yı Zâbıta, Dersaâdet, 1336.
Mutaf, Abdülmecit, Osmanlı Arşiv Belgelerine Göre Şûrâ-yı Devlet (1868- 1922/1284-1342), Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İslam Tarihi ve Sanatları Anabilim Dalı, İzmir, 1997.
Mütemmim, Dersaâdet, 1335.
Odabaşı, İ. Arda, Milli Sinema: Osmanlı’da Sinema Hayatı ve Yerli Üretime Geçiş, İstanbul: Dergâh Yayınları, 2017.
Onaran, Alim Şerif, Sinematoğrafik Hürriyet, Ankara: İçişleri Bakanlığı, 1968.
Osman Nûrî, Mecelle Umûr-ı Belediye, C. II, Dersaâdet 1330.
Özer, İlbeyi, İstanbul’da Sosyal Değişim (1920-1930), Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, İstanbul, 2004.
Özön, Nijat, Türk Sinema Tarihi (1896-1960), 4. Basım, İstanbul:Doruk Yayımcılık, 2013.
Öztürk, K. Burak, Kamu Hizmeti İmtiyaz Sözleşmeleri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Ankara 2000.
Özuyar, Ali, Sessiz Dönem Türk Sinema Tarihi (1895-1922), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2017.
Sansür Talimatnâmesi, İstanbul, 1330.
Scognamillo, Giovanni, Türk Sinema Tarihi, 2. baskı, İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2003.
Selahaddin Neşet, Nizâmât-ı Zâbıta Dersleri, 2. Tab, İstanbul, 1925.
Tan, Turgut, “Osmanlı İmparatorluğunda Yabancılara Verilmiş Kamu Hizmeti İmtiyazları”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.22, S.2, 1967.
Tikveş, Özkan, Mukayeseli Hukukta ve Türk Hukukunda Sinema Filmlerinin Sansürü, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1968.
“Tiyatrolar Nizamnâmesi”, Âtî, Sayı 258, 25 Eylül 1334.
Ulu, Cafer, “I. Dünya Savaşı ve İşgal Sürecinde İstanbul’da Yaşanan Sosyal ve Ahlaki Çözülme (1914-1922), Tarih Dergisi, Sy. 58, 2013/2, İstanbul.
Yağar, Hasan, Mevzuat Metinlerinde Polis Teşkilatında Yapı ve Görev (1845- 1923), Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 1988.
”Yeni Bir Nizâmnâme”, Tanîn, 11. Sene, Sayı 3514, 25 Eylül 1334.
Zeki, Mecelle-i Vezâif-i Zâbıta, 2. Tab, İstanbul, 1330.