Emîr Ebû’l-Fadl el-Mîkâlî ve Edebȋ Çalışmaları

Mîkâlîler, diğer adıyla Mîkâloğulları Ortaçağ’da Müslüman Orta Asya coğrafyasında hüküm süren önemli emirliklerden biridir. Hem İslâmî ilimler, hem de Arap dili ve edebiyatı alanında faydalı çalışmalar yapmış olan bu aile, sadece siyasal alanda değil, ilmî ve edebî alanda da İslâm kültür ve medeniyetine hizmet etmiştir. Söz konusu aileye mensup pek çok kişi mîlâdî 9-11. Yüzyıllar arsında Horasan bölgesinde komutanlık ve valilik gibi önemli görevler üstlenmişler, bunun yanı sıra hem aile içerisinden şair ve kâtip gibi önemli simalar çıkartarak hem de emirlik hizmetine giren diğer edipleri himaye ederek Arap dili ve edebiyatı alanında yararlıklar sağlamışlardır. Önde gelen aile mensupları içerisinde en dikkate değer isimlerden birisi de dönemin tanınmış âlim, kâtip ve şairlerinden Emir Ebû’l-Fadl ‘Ubeydullah b. Ahmed el-Mîkâlî’dir. Bu çalışmada Emir Ebû’l-Fadl el-Mîkâlî’nin hayatı, edebî kişiliği hakkında kısa bir bilgi verilerek şiir ve nesir türü yazılarından örnekler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Mîkâlîler, Maveraünnehr, Emir, Ebû’l-Fadl el-Mîkâlî, Horasan, Gazneliler

Emir Abu'l-Fadl al-Mı̄kālı̄ and His Literary Works

The Mı̄kālı̄s, also known as Sons of Mı̄kālı̄, were one of the emirates that ruled in the Muslim Central Asia in the Middle Ages. This family, which made important contributions to both Islamic sciences and Arabic language and literature, given a significant momentum to the history of Islamic culture and civilization not only in the political field but also in the scientific and literary field. Many people belonging to the family undertook important duties such as military command and governorship in the region of Khorasan Over the centuries besides, they provided great benefits to Turkish Islamic history in the scientific and literary field. One of the most notable names the prominent family members is Emir Abu'l-Fadl ‘Ubeydullah b. Ahmed al-Mı̄kālı̄. In this study, the life and literary personality of Emir has been examined and examples of poetry and prose has been given.

Keywords:

Mı̄kālı̄s, Emir Abu'l-Fadl al-Mı̄kālı̄, Mavaraunnehr, Horasan, Ghaznavids,

PDF

___

‘Abdunnûr, Cebbûr, el-Mu‘cemu’l-edebî. Dâru’l-‘ilm li’l- melâyn, Beyrut, 1984.
Âzerşeb, Muhammed Ali, Pejuheşi Derbare-yi Âsâr u Nushe-yi Ebu'l Fazl Mikali, Edeb-i ‘Arabî, Tahran, 1976.
El-Bustânî, Butrus, Udebâu’l- ‘Arab I-IV, Dâru Nazîri ‘âbbûd, Beyrut, 1989.
Brockelmann, Carl, İslâm Ulusları ve Devletleri Tarihi, Çev. Neşet Çağatay. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları. 1992.
Dayf, Şevki. El-Fenn ve mezâhibuhu fî’n-nesri’l-‘arabî.: Dâru’l-Me‘ârif,, Kahire, 1943.
Demirayak, Kenan, Abbâsî Edebiyatı Tarihi, Aktif Yayınevi, Erzurum, 1998.
Ferrûh, ‘Umer, Târîhu’l-edebi’l-‘arabî, Dâru’l-‘ilm li’l-melâyîn, Beyrut, 1989.
Goldzıher, Ignase.. Klasik Arap Literatürü, Çev. Azmi Yüksel, Rahmi Er, İmaj yayınları, Ankara, 1993.
Hasan, İbrahim Hasan, Târîhu’l-İslâm es-siyâsî ve’d-dînî ve’s-sekâfî ve’l-ictimâ‘î I-IV, Mektebetu’n-Nahdati’l-Mısriyye, Kahire, 1991.
Huart, Clement, Arab ve İslam Edebiyatı Tarihi, Çev. Cemal Sezgin,: Tisa Matbaacılık Sanayii, Ankara., 1971.
İbnu’l-Esîr, Diyâeddîn, El-Meselu’s-sâir f î edebi’l-kâtib ve’ş-şâ‘ir I-III, Dâru’r-Rifâ‘î, Riyad, 1984
Lewis, Bernard. (2011). Ortadoğu İki Bin Yıllık Ortadoğu tarihi, Çev. Selen Y. Kölay, . Ankara: Arkadaş Yayınları. 1995.
Özgüdenli, Osman Gazi, “Mîkâlîler”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:30, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 2005.
Es-Se‘âlibî, Ebû Mansûr ‘Abdulmelik b. Muhammed b. İsmâ‘îl, Yetmetu’d-dehr fî ehli mehâsini’l- ‘asr, I-IV, Dâru’l-‘ilm lil-melâyin, Kahire, 1960.
Tülücü, Süleyman, “Nâbiğa ez-Zubyânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 32, s. 262-263. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, İstanbul, 2006.
Yılmaz, Nurullah, Üçüncü Abbâs Asrında Edebî Çevre. Basılmamış Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum, 1995.