Hüseyin Hilmi Paşa’nın Rumeli Müfettişliği Döneminde (1902-1908) Rus Diplomatik Misyonlarının Bulgar Komitacıları ile İlişkileri

1902 yılı sonlarında Makedonya’ya Avrupa müdahalesi tehditleri üzerine Sultan Abdülhamid Rumeli Umumi Müfettişliğini kurdu. Hüseyin Hilmi Paşa umum müfettiş olarak göreve başladı. Rumeli’de idari alanda iyileştirmeler yapan Hüseyin Hilmi Paşa Makedonya’yı paylaşma kavgası veren komitecilerin terör eylemlerini mali güçlükler ve dış müdahaleler yüzünden müfettişliğin kaldırıldığı 1908 yılına kadar sonlandıramadı. Bu çalışmada Balkanlarda Rus politikasının aparatları olarak çalışan diplomatik misyonların Bulgar komitecileriyle ilişkileri incelenmiştir. Bu ilişkilerin birbirine aykırı gibi görünen destek ve frenleme arasında sürdüğü görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Hüseyin Hilmi Paşa, Komiteci (komitacı), Rusya, Bulgar, Büyük Güçler

-

In late 1902, due to threats of Great Power intervention to Macedonia Sultan Abdulhamid set up General Inspectorate in Macedonia. Hüseyin Hilmi Paşa was assigned as general inspector. Although he made some ameliorations in the region, because of financial problems and foreign interventions, terorist actions of comitadjis who struggle for partition of Macedonia had not been prevented by 1908 when inspectorate was abolished. This paper examines, as tool of Balkans policy, Russia diplomatic missions’s relations with Bulgarian komitadjis. It points out that these relations, seem inconsistence each other, had continued between support and curbing.

Keywords:

Hüseyin Hilmi Paşa, Comitadji, Russia, Bulgarian, Great Powers,

PDF

___

BOA(Başbakanlık Osmanlı Arşivi)
A MTZ (04)(Sadaret Eyalat-ı Mümtaze Kalemi Bulgaristan) 87/88, 11 06 1320 ; 88/97, 20 11 1320.
BEO (Babiali Evrak Odası) 1633/122444, 27 Za 1318; 1688/126411, 21 Ra 1319; 1963/147177, 14 N 1320; 2047/153467, 20 M 1321; 2094/157028, 21 Ra 1321; 2108/158040, 10 R 1321; 2413/180929, 10 B 1322.
DH MKT (Dahiliye Mektubi Kalemi), 743/3, 02 06 1321; 2531/55, 29 Ca 1319
DH ŞFR (Dahiliye Nezareti Şifre Kalemi), 353/105, 30 A 1321
HR SYS (Hariciye Siyasi), 2758/78, 26 01 1897; 2758/79 29 01 1897.
İ DH (İrade Dahiliye), 1413/24, 02 C 1321
İ HUS (İrade Hususi), 105/79, 23 S 1321; 108/100, 29 Ca 1321
TFR 1 A (Rumeli Müfettişliği Sadaret ve Başkitabet), 5/407, 17 04 1321
TFR 1 KV (Rumeli Müfettişliği Kosova), 31/3058, 23 Ca 1321; 51/5026, 23 Za 1321; 178/17716, 8.9.1325.
TFR 1 SL (Rumeli Müfettişliği Selanik), 119/11856, 19.7.1324; 157/15684, 6.8.1325.
Y A HUS, 446/111, 24 M 1321.
Y EE (Yıldız Esas ve Kâmil Paşa) 1/9, 10 Z 1321.
Y MTV (Yıldız Mütenevvi Maruzat), 279/17, 4 Ş 1323.
Y PRK (Yıldız Perakende), 69/71, 07 S 1322;
Y PRK OMZ (Yıldız Perakende Orman, Maadin ve Ziraat Nezareti), 3/37, 22 Ca 1321
Y PRK UM (Yıldız Perakende Umum Vilayetler Tahriratı), 77/7, 12 B 1323.
Diğer
British Documents on the Origins of the War 1898-1915, Vol 5, The Near East The Macedonian Problem and the Annexion of Bosnia 1903-9, H M Stationery Office, 1928.
Documents Diplomatiques Affaires de Macedoine 1902, Ministere des Affaires Etrangeres, Paris, 1903.
Documents Diplomatiques Affaires de Macedoine Janvier-Fevrier 1903, Ministere des Affaires Etrangeres, Paris, 1903.
Documents Diplomatiques Affaires de Macedoine 1903-1905, Ministere des Affaires Etrangeres, Paris, 1907.
Documents on the Struggle of Macedonian People for Independence and a Nation-State, The University of “Cyril and Methodius”, Skopje, 1985.
http://hansard.millbanksystems.com/sittings/1900s Avam ve Lordlar Kamarası 1900-1909 Yılları Görüşme Tutanakları
http://www.macedonian-heritage.gr/OfficialDocuments/events.html 1903 Makedonya Olaylarına İlişkin Yunanistan Tarafından Yayınlanan 70 Belge
http://www.vostlit.info/Texts/Dokumenty/serb.html Rusya Şark Literatürü Doğu ve Batı Kaynakları- Sırbistan, Makedonya, Karadağ, Bosna-Hersek Evrakı
Macedonia Documents and Materials, Bulgarian Academy of Sciences, Sofia. 1978 (http://www.promacedonia.org/en/ban/index.html).
KUNERALP, Sinan, Recueil des Traites, Conventions, Protocoles, Arrangements et Declarations Signes Entre L’Empire Ottoman et Les Puissances Etrangeres 1903-1922, Vol. 1 1903-1916, The Isis Press, İstanbul, 2000.
KUNERALP, Sinan- TOKAY Gül, Ottoman Diplomatic Documents The Macedonian Issue 1879-1912 Part 1 1879-1904, The Isis Press, İstanbul, 2011.
KUNERALP, Sinan- TOKAY Gül, Ottoman Diplomatic Documents The Macedonian Issue 1879-1912 Part 2 1905-1912, The Isis Press, İstanbul, 2011.
Papers Relating to Foreign Relations of The United States, Government Printing Office, Washington, 1904.
Kitaplar
ADANIR, Fikret, Makedonya Sorunu Oluşumu ve 1908’e Kadar Gelişimi, çev. İhsan Catay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2001.
BERARD, Victor, Pro Macedonia, Libraire Armand Colin, Paris, 1904.
COLOCOTRONIS, V., La Macedoine et L’Hellenisme, Berger-Levrault Editeurs, Paris, 1919.
DRAGANOF, Makedonia and the Reforms, Maxell, Watson and Viney Ld., London, 1908.
ERİM, Nihat, Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Tarih Metinleri, Osmanlı İmparatorluğu Andlaşmaları, Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara, cilt 1, 1953.
GAWRYCH, George, The Crescent and the Eagle -Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913, I. B. Tauris & Co., London, 2006.
HACISALİHOĞLU, Mehmet, Jön Türkler ve Makedonya Sorunu (1890-1918), çev. İhsan Çatay, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, 2008.
KASASIS, Neocles, L’Hellenisme et la Macedoine, Imprimerie de la Renaissance Latine, Paris, 1903.
KUTLU, Sacit, Milliyetçilik ve Emperyalizm Yüzyılında Balkanlar ve Osmanlı Devleti, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2007.
KÜLÇE, Süleyman, Mareşal Fevzi Çakmak Askeri, Hususi Hayatı, Ahmet Halit Yaşaroğlu Kitapçılık, Ankara, Ankara, 1953.
KÜLÇE, Süleyman, Osmanlı Tarihinde Arnavutluk, Ticaret Basımevi, İzmir, 1944.
LANGE-AKHUND, Nadine, The Makedonia Question 1893-1908 from Western Sources, East European Monographs, USA, 1998.
MACDERMOTT, Mercia, Freedom or Death The Life of Gotse Delchev, The Journeyman Press, London, 1978.
MARKOVICH, Slobadan G., British Perceptions of Serbia and the Balkans 1903-1906, Dialogue Association, Paris, 2001.
MILOIEVITCH, M. G., La Turquie d’Europe et le Probleme de la Macedoine et de la Vielle Serbie, Universite de Paris, Paris, 1905.
MITEV, Trendafil, The United States of America and .Macedonia 1834-1945, Macedonian Scientific Ins., Sofia, 1999.
ROSSOS, Andrew, Macedonia and the Makedonians- A History, Hoover Institution Press, California, 2008.
The English Press of the Ilinden-Preobrazhenie Uprising 1903, Makedonski Nauçen Institut, Sofia, 1998.
TUNALI HİLMİ, Makedonya Mazisi, Hali, İstikbali, Kahire, 1326.
UZER, Tahsin, Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi, Türk Tarih Kurumu, Ankara, 1979.
WARD, A. W. and G. P. GOOCH, The Cambridge History of British Foreign Policy 1783-1919, Vol. III, 1866-1919, Cambridge: University Press, Cambridge, 1923.
Makaleler
ADANIR, Fikret, "The Macedonians in the Ottoman Empire, 1878-1912", in The Formation of National Elites, ed. by Andreas Kappeler, New York University Press, Newyork, 1992), s. 161-191.
AYDIN, Mahir, “Arşiv Belgeleriyle Makedonya’da Bulgar Çete Faaliyetleri”, Osmanlı Araştırmaları, IX, 1989, s. 209-234.
AYDIN, Mahir, “Makedonya Meselesi ve Amerikalı Rahibenin Kaçırılması”, Osmanlı Araştırmaları, XIII,1998, s. 239-258.
BEYDİLLİ, Kemal, “II. Abdülhamid Devrinde Makedonya Meselesine Dair”, Osmanlı Araştırmaları, IX, 1989. s. 77-99.
GOUNARIS, Basil C., “Preachers of God and Martyrs of the Nation: The Politics of Murder in Ottoman Macedonia in the Early 20th Century”, Balkanologie, 2005, IX (1-2), s.31-43.
İSAYEVA, O. N, “Makedonska Smuta”: Vzglyad Russkih Konsulov, (21 Aralık 2013), http://clubs.dir.bg/showthreaded.php?Board=maked& Number=1943267366
KOSIK, V. İ, “Makedonija Problemı İstorii i Kulturı”, (25 Kasım 2012), http://www.promacedonia.org/is_ran/is_ran_6.html
NIKITIN, S. A., “Mne serdeçno Jal’ Makedonskih Slavjan no...”, (25 Ekim 2012) http://www.srpska.ru/article.php?nid=6220%D1%80%D0 %B5%D1%86%D0%BA%D1%83
SAYGILI, Hasip, “1903 Makedonyasında Reformlara Tepkiler: Manastır Rus Konsolosu Aleksandır Rostkovski’nin Katli”, Karadeniz Araştırmaları, Güz 2013, 39, s. 69-94.
SAYGILI, Hasip, “Sultan II. Abdülhamid’in Meşruiyet Krizi: 1903’te Mitroviçe’de İlk Rus Konsolosu Grigori Şerbina’nın Öldürülmesi, Hacettepe Türkiyat Araştırmaları, Bahar 2014, 20, s. 163-191.
SKVOZNIKOV, A. N., “Makedonski Vopros Vo Vneşnei Politike Rossii v Naçele XX Veka”,(13 Ocak 2014) http://www.moscowia.su/images/konkurs_raboti/2006/3.5.doc
SKVOZNIKOV, A. N., “Politiçeskaya Boriba Mejdu Balkanskimi Gosdarstvami za Makedonske Zemli v Konçe XIX Naçale XX vv” Rossiya (SSSR) i Makedoniya İstoriya, Politika, Kultura 1944-1991 gg, Rossiskaya Akademiya Nayk İnstitut Slavyanovedeniya, Moskva, 2013, s. 159-172.
“Şerbina’nın Vefatı”, Şura-yı Ümmet, 13 Mayıs 1903, s. 3.
TOKAY, Gül, “A Reassesment of the Macedonian Question 1878-1908”, War and Diplomacy The Russo Turkish War of 1877-1878 and the Treaty of Berlin, Ed. Hakan Yavuz with Peter Sluglett:,The University of Utah Press, Salt Lake City, 2011, s. 253-269.
AYDIN, Mahir, “Hüseyin Hilmi Paşa”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 18, İstanbul, 1998, s. 550-551.
JENNINGS, P. R, British Foreign Policy to Regard to the Macedonian Question 1903-1908, MacGill University, 1953.