Göreli Yoksunluk ve Algılanan Stres Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Akademisyenler Üzerine Bir İnceleme

Amaç – Akademik personelin yaşadığı düşünülen iş yükü, , yetersiz ücret, fiziki çalışma koşullarının yetersizliği, ağır ders yükleri, yurtiçi ve yurtdışı bilimsel çalışmalara katılımı teşvik edecek yeterli parasal kaynağın ve düzenlemenin olmaması, atanma ve yükselme ölçütlerinin sürekli değiştirilmesi, kadro tıkanıklıkları gibi faktörler akademisyenlerde stres ve yoksunluğun dikkate alınması gereken sorunlar olduğu fikrini güçlendirmektedir. Bu nedenle, bu araştırma, akademisyenlerde göreli yoksunluk ve algılanan stres arasındaki ilişkinin incelenmesi amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Yöntem – Araştırmanın evrenini; Ankara ilindeki iki devlet üniversitesinde çalışmakta olan akademisyenler oluşturmaktadır. Çalışmada Cohen ve diğerleri (1983) tarafından geliştirilen “Algılanan Stres Ölçeği” (ASÖ) ve Callan ve diğerleri (2011) tarafından geliştirilen “Göreli Yoksunluk Ölçeği” kullanılmıştır. Çalışma verileri değerlendirilirken kategorik değişkenler için frekans dağılımı, sayısal değişkenler için tanımlayıcı istatistikler verilmiştir. İki gruba sahip kategorik değişkenler arasındaki farkın incelenmesinde bağımsız örneklem t testinden, ikiden fazla gruba sahip kategorik değişkenler arasındaki farkın incelenmesinde ise “tek yönlü varyans analizi” (ANOVA) kullanılmıştır. İki sayısal değişken arasındaki ilişkinin incelenmesinde ise pearson korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Bulgular – Araştırmanın sonuçlarına göre, akademisyenlerin göreli yoksunluk puan ortalamasının yüksek düzeylere yakın olduğu; algılanan stres puan ortalamasının ise yüksek düzeyde olduğu saptanmıştır. Göreli yoksunluk ile algılanan stres arasında pozitif yönde yüksek düzeyde ilişkili bulunmuştur. Tartışma – Göreli yoksunluk ile algılanan stres arasında pozitif yönde yüksek düzeyde ilişkili bulunmuştur. Buna göre göreli yoksunluk arttıkça kişilerin algılanan stres düzeyleri de yükselmektedir. Göreli yoksunluğun sosyal ve algısal bir olgu olduğunu dikkate aldığımızda, bu bulgu beklentiler doğrultusundadır. Bu sonuç ile eşit ve adil olmayan sonuçların algılanışı sonucunda oluşan yoksunluk duygusunun akademisyenlerde strese yol açtığı düşünülebilir.

An Investigation of The Relationship Between Relative Deprivation and Perceived Stress: A Review on Academicians

Purpose – Factors such as workload, insufficient wages, insufficient physical working conditions, heavy course loads, the lack of sufficient financial resources and regulations to encourage participation in domestic and international scientific studies, continuously changing appointment and promotion criteria, and staff occupancy that are thought to be experienced by academic staff strengthen the idea that stress and deprivation are problems that should be taken into consideration for academicians. Therefore, this study was planned and conducted to examine the relationship between relative deprivation and perceived stress among academicians. Design/methodology/approach – The population of the study consists of academicians working at two public universities in Ankara. The "Perceived Stress Scale" (PSS) developed by Cohen et al. (1983) and the "Relative Deprivation Scale" developed by Callan et al. (2011) were used in the study. While evaluating the study data, frequency distribution for categorical variables and descriptive statistics for numerical variables were given. The independent samples t-test was used to examine the difference between categorical variables with two groups, and the "one-way analysis of variance" (ANOVA) was used to examine the difference between categorical variables with more than two groups. Pearson's correlation analysis was used to examine the relationship between two numerical variables. Findings – According to the results of the study, it was determined that the mean relative deprivation score of academicians was close to high levels, and the mean perceived stress score was high. It was found that there was a high positive correlation between relative deprivation and perceived stress. Discussion – It was found that there was a high positive correlation between relative deprivation and perceived stress. Accordingly, perceived stress levels of individuals increase as relative deprivation increases. Considering that relative deprivation is a social and perceptual phenomenon, this finding is in line with expectations. In a ccordance w ith t his r esult, i t c an b e thought that the feeling of deprivation resulting from the perception of unequal and unfair results causes stress in academicians.

PDF

___

Aytaç, M., Aytaç, S., Fırat, Z., Bayram, N. ve Keser, A. (2001). Akademisyenlerin çalışma yaşamı ve kariyer sorunları. Bursa: Uludağ Üniversitesi Araştırma Fonu İşletme Müdürlüğü. Proje no: 99/29
Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (2013). Stres ve Başa Çıkma Yolları, İstanbul, Remzi Kitabevi.
Beshai, S., Mishra, S., Mishra, S. ve Carleton, R.N. (2017). Personal relative deprivation associated with functional disorders via stress: An examination of fibromyalgia and gastrointestinal symptoms. PLoS ONE, 12 (12) 1-14.
Budak, S. (2001). Psikoloji Sözlüğü. Ankara, Bilim ve Sanat Yayınları.
Callan, M. J.,Shead, N. W., Olson, J. M. (2011). Personal relative deprivation, delay discounting, and gambling. Journal of Personality and Social Psychology. 101 (5), 955–973.
Cohen, S., Kamarck, T. ve Mermelstein, S. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24, 385-396.
Crosby, F. J. (1976). A model of egoistical relative deprivation. Psychological Review, 83, 85-113.
Crosby, F. (1982). Relative Deprivation and Working Women. New York, Oxford University Press.
Davis, J. A. (1959). A formal ınterpretation of the theory of relative deprivation. Sociometry, 22, 280-296.
Ellez, A.M. (1999). Öğretim Elemanı İş Stresi ve Başarı Güdüsü. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
Eskin, M., Harlak, H., Demirkıran, F. ve Dereboy, Ç. (2013). Algılanan stres ölçeğinin türkçe’ye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlik analizi. New/Yeni Symposium Journal, 51(3), 132-140.
Gillespie, N. A., Walsh, M., Winefields, A. H., Dua, J. ve Stough C. (2001). Occupational stress in universities: staff perceptions of the causes, consequences and moderators of stress. Work and Stress, 15 (1), 53-72.
Gökgöz, H. (2013). Stresin Çalışanların Performansı Üzerine Etkisi: Öğretim Elemanları Üzerine Bir Araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
Gordon, D., ve Spicker, P. (1999). The International Glossary on Poverty. London, Zed Books.
Inoue, Y., Howard, A. G., Yazawa, A., Kondo, N. ve Gordon-Larsen P. (2017). Relative deprivation of assets defined at multiple geographic scales, perceived stress and self-rated health in China. Health & Peace, 1-7.
Korkmaz, C. (2019). Öğretim Üyelerinin Akademik Unvanlarına Yönelik Algıları İle İş Stresi Arasındaki İlişkinin Analizi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İnönü Üniversitesi, Malatya.
Nunnally, J. C. (1978). Psychometric Theory. New York, McGrawHill.
Özdemir, F. (2019). Relationship between Coping Strategies and Subjective Well-Being at Different Levels of Relative Deprivation. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(Suppl 1):234-245.
Runciman, W.G. (1996). Relative Deprivation and Social Justice. Berkeley and Los Angeles, University of California Press.
Saka, O. (2004). Araştırma Evreleri II Araştırmalarda Deneklerin Seçimi. Türkiye Acil Tıp Dergisi, 4 (2), 81-85.
Stouffer, S. A. (1949). An analysis of conflicting social norms. American Sociological Review, 14 (6), 707-717.
Tekin, E., Yazgan Çilesiz, Z. ve Gede, S. (2019). Farklı meslek gruplarında çalışanların algılanan stres düzeyleri ve stresle başa çıkma tarzları üzerine bir araştırma. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 9(1), 79-89.
Tomruk, Z. (2014). Akademisyenlerde Stres Kaynakları, Stres Durumunda ve Stresle Başa Çıkmada Gösterilen Davranışların İlişkisi - Yakın Doğu Üniversitesi Örneği. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Yusoff, R. B. M. ve Azam, K. (2014). Perceived sources of stress among faculty members of comsats institute of information technology, Pakistan. Journal of Management Info, 4 (1), 125-146.
Walker, I. ve Smith, H. J. (2002). Fifty Years of Relative Deprivation Research. I. Walker ve H. J. Smith (Ed.). Relative Deprivation: Specification, Development, and Integration, New York, Cambridge University Press, 1-9.
Yavuz, M., Akça, M.(2018). Çatışma, Stres, Tükenmişlik ve İşten Ayrılma Niyeti: Medeni Durum ve Cinsiyete Göre Farklılıkların İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10 (2), 827-846.
Yenel, F. (2008). Stres Veren Yaşam Olaylarının, Öğretim Elemanlarının, Depresyon ve Tükenmişlik Düzeylerine Etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi, Ankara.
Yılmaz, N. (2019). Hastanelerde Çalışan Kurum Ev İdaresi Personelinin Göreli Yoksunluk Duygusunun Performansa Etkisinin İncelenmesi. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Yitzhaki, S. (1979). Relative deprivation and the gini coefficient. The Quarterly Journal of Economics, 93(2), 321- 324.