Misir Basininda II . Abdülmecİd (1922-1926)

ÖzSaltanatın kaldırılmasının ardından 18 Kasım 1922’de TBMM tarafından seçilerekhilafet makamına getirilen II. Abdülmecid 3 Mart 1924’te kaldırılmasınakadar bu makamda kalmıştır. Görevini fiilen yürüttüğü 16 aylık dönemdeMısır basınında gerek halife olarak daralan yetki ve sorumlulukları, gerekAnkara Hükümeti ile ilişkileri bağlamında yoğun bir yazım faaliyetine konuteşkil etmiştir. Halifeliğin kaldırılmasının ardından 1926’daki Kahire HilafetKonferansına kadar ise halifeliğinin düşüp düşmediği çerçevesindeki hukukive siyasi tartışmaların yanı sıra Avrupa’ya gönderilmesi ve oradaki mütevazıhayatı Mısır basını tarafından ilgiyle takip edilmiştir. Bu çalışma, AbdülmecidEfendi’nin bir halife, Osmanlı hanedanının bir üyesi ve Ankara ile ilişkileribakımından; Kasım 1922’den Mayıs 1926’ya kadar Mısır’ın önde gelen 3 basınorganı, el-Ahrâm, el-Mukattem ve el-Menâr’da nasıl resmedildiğini ortayakoymaya çalışmaktadır.Anahtar Kelimeler: II. Abdülmecid, halife, hilafet, saltanat, Mısır, basın.ABDULMEJİD II İN THE EGYPTİAN PRESS (1922-1926)AbstractAbdulmejid II, elected by Turkish Parliament as the Caliph of Muslims in18th November 1922, remained in office until the abolishment of the caliphate.This period of 16 months has witnessed an intensive activity inthe Egyptian Press involving the new Caliph’s limited authority which wasfound unorthodox, appearently. His relationship with Ankara Governmentwas also discussed in detail. From his entering upon the office until TheCairo Conference for Caliphate which was held in 1926, Abdulmejid Effendihas remained to be a major theme for Egyptian journalists as thequestions about the destiny of Islamic Caliphate arised and he was the onewhose caliphate has received wide acceptance around the World. This studytries to reveal how prominent Egyptian newspapers of the time, al-Ahram,al-Mokattam and al-Manar, have perceived Abdulmadjeed II as a caliph, amember of the Ottoman Dynasty and an opponent of Ankara Government.Keywords: Abdulmejid II, caliph, caliphate, sultanate, Egypt, press.

___

  • Süreli Yayınlar el-Ahrâm el-Menâr el-Mukattem es-Sisyâse Tevhîd-i Efkâr Diğer Akademik Çalışmalar Ageron, Charles-Robert, Modern Algeria: A History from 1830 to the pressent, Hong Kong, 1991. Atatürk, Kemal, Nutuk, c. I-II, İstanbul, 1960. ________ , Nutuk, c. III-Vesikalar, 1959. Barakatullah, Mevlana, el-Khilafat, Dakka, 1970. Buzpınar, Tufan, “Abdurrahman b. Ahmed el-Kevâkibî”, DİA. el-Ensârî, Abdülhamid İsmail, “Ehlü’l-hal ve’l-akd”, DİA. Halid, Halil, Cezayir Hatıratı, Haz. Cemil Çiftçi, İstanbul, 2007. Harb, Muhammed, “el-Menâr”, DİA. Hassan, Mona F., Loss of Caliphate: The Trauma and Aftermath of 1258 and 1924, Basılmamış doktora tezi (Princeton Ü., Ocak 2009) Hattemer, Richard, Atatürk und die türkische Reformpolitik im Spiegel der ägyptischen Presse, Berlin 1997. Kuran, Ercüment, “Abdülkadir el-Cezâirî”, DİA. Küçük, Cevdet, “Abdülmecid Efendi”, DİA. Özcan, Azmi, Pan-islamizm: Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere (1877-1924), Ankara, 1997. Rizq, Y. Lebîb, “al-Ahrâm: A Diwan of Contemporary Life”, http://weekly.ahram.org. eg/Archive/2001/556/chrncls.htm. Sabri, Mustafa, Hilafetin İlgasının Arkaplanı (en-Nekîr ale’l-münkirîne’n-ni’me), çev. Oktay Yılmaz, İstanbul, 1996. Şimşir, Bilal N., İngiliz Belgelerinde Atatürk 1919-1938 Yavuz, Yusuf Şevki, “Mustafa Sabri Efendi”, DİA. ez-Zevâhirî, Fahruddin el-Ahmedî, es-Siyâse ve’l-ezher min müzekkirâti şeyhi’l-islâm ez-zevâhirî, Mısır: Matbaatü’l-i’timâd, 1945.