KLASİK MANTIK METİNLERİ BAĞLAMINDA MUHAMMED B. YUSUF ES-SENûSÎ'NİN MuhTAsAru'l-MAnTıKİSİMLİ ESERİ

İslam dünyasında 13. yüzyıl sonrası Mantık tarihi, genel olarak şerh ve haşiyelerle gelenek oluşturucu metinler etrafında seyretmiş, bu bağlamda Ebherî'nin Îsâgûcî'si, Kâtibî'nin Şemsiyye'si ve Taftazânî'nin Tehzîb'i öne çıkmıştır. Bu eserlerin yanında daha çok dinî ilimler odaklı farklı bir mantık geleneğinin oluştuğu Mısır-Mağrib bölgesinde ise Hûnecî'nin Cümel'i ve Ahdarî'nin süllem'iyle birlikte öne çıkan 'gelenek oluşturucu' metinlerden biri de Muhammed b. Yusuf es-Senûsî'nin 'Muhtasaru'l-Mantık' isimli eseridir. Bu makalede, Senûsî'nin Muhtasar'ı, bu eserine bizzat kendisi tarafından yazılmış olan Şerhu'lMuhtasar fî İlmi'l-Mantıkisimli şerhi ile birlikte incelenmekte ve klasik mantık tarihi içindeki yeri belirlenmeye çalışılmaktadır

MuHammad Ibn Yßsuf es-SenSsí's Work Named 'Muhtasaru'l-Mantık' WIthIn the Context of ClassIcal LogIc Text

History of Logic in the Muslim World after the 13th century gathered mainly around commentaries, glosses and tradition-forming texts; and in this regard, Ebherî's Îsâgûcî, Kâtibî's Şemsiyye and Taftazânî's Tehzîb became prominent. As for the region of Egypt-Maghreb, where a different logic tradition focusing more on religious sciences developed, some of the prominent and tradition-forming texts there were those of Muóammad ibn Yÿsuf es-Senÿsí's work and commentaries being called 'Muhtasaru'l-Mantık' along with Hûnecî's Cümel and Ahdarî's süllem. In this article, Senÿsí's Muhtasar, with his own commentary called Şerhu'l-Muhtasar fî İlmi'l-Mantık, is examined; trying to determinate its position in the history of classical logic

PDF

___

Abdülkâdir, Ahmed Abdülkâdir, "es-Senûsî et-Tilimsânî El-Câmi' beyne Ulûmi'l-Bâtın ve'z-Zâhir: Musannefâtühü'l-Mahtûta ve Emâkinü Vücûdihâ", Âfâku's-sekâfe ve't- Türâs, VI/22-23, Dübey 1419/ 1998.
Ahdarî, Abdurrahman, süllemu'l-Murevnik, Demenhûrî, Îzâhu'l-Mübhem min Me'âni's- süllem içinde, (neş., Abdulcelil Atâ), Dimeşk 1993.
Aruçi, Muhammed, "Senûsî, Muhammed b. Yusuf", Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), c. 36, s. 534-535.
Bikâî, İbrahim b. Ömer, el-Kavlu'l-Müfîd fî usûli't-Tecvîd, (nşr., Hayrullah eş-Şerif), Beyrut 1995.
Çapak, İbrahim, Porphyrios ve İbn sînâ Mantığında Tümeller, Araştırma Yayınları, Ankara 2011.
Demenhûrî, Ahmed b. Abdülmun'im, Îzâhu'l-Mübhem min Me'âni's-süllem, (nşr. Abdulcelil Atâ), Dimeşk 1993. hallu'l-müşkilât min ithâfü zi'l-hâcât , Ragıp Paşa Kütüphanesi, no. 905/02, vr. 74b-103a. İthafü Zi'l-hacat li'l-İhtilat ve'l-Muveccehat, Ragıp Paşa Kütüphanesi, no. 905/01, vr. 72b-73b.
Ebherî, Esîruddin, Îsâgûcî, (nşr. Hüseyin Sarıoğlu), İz yayıncılık, İstanbul 1998.
Gazzâlî, Ebû Hamîd, el-Mustasfâ min İlmi'l-usûl, Bulak Matbaası, Mısır 1322/1904. İslam hukukunda Deliller ve Yorum Metodolojisi, (çev. Yunus Apaydın), Kayseri 1994, c. 1-2.
Habeşî, Abdullah Muhammed, Câmiu'ş-şuruh ve'l-havâşî, Ebûzabî, el-Mecme'u's-Sekâfî, 1425/2004, c. I-III.
İbn Arefe, el-hudûd fi't-Te'ârîfi'l-Fıkhıyye, Muhammed Resâ', Şerhu hudûdi İbn Arefe içinde, (nşr. Muhammed Ebu'l-Ecfân, Tahir el-Ma'mûrî), Lübnan 1993. el-Muhtasar fi'l-mantık,
http://www.uomisan.edu.iq/library/admin/book/44118988281.pdf. (Erişim 04.09.2015)
İbn Haldun, el-Mukaddime, (nşr. Halil Şahhâde), Dâru'l-Fikr, Beyrut 2001, c. 1-8.
İbn Hazm, et-Takrib li-haddi'l-Mantık ve'l-Medhal İleyhi bi'l-Elfazi'l-Ammiye ve'l-Emsileti'l- Fıkhîyye, (nşr. İhsan Abbas), resâ'ilu İbn hazm 4. cild içinde, s. 93-356, Bey- rut-1983.
İbn Sînâ, Kitâbu'n-necât, (nşr. Macit Fahri), Beyrut 1985.
Karatay, Fehmi Edhem, Topkapı sarayı Müzesi Kütüphanesi Arapça Yazmalar Kataloğu, Topkapı Sarayı Müzesi Yayınları, İstanbul 1962-1969, c. 1-4.
Kâtibî, Necmettin el-Kazvinî, eş-Şemsiyye fî kavâidi'l-mantıkiyye, (nşr. Mehdî Fadlullah), et-Tab'atu'l-ûlâ, el-Merkezu's-Sikâfî el-Arabî, Beyrut 1998.
Kunduz, Mâhî, Tercemetü'l-İmâm Ebî Abdillah es-senûsî et-Tilimsânî ve Tahkîku Ba'zı resâilihî, Tilimsan 2011.
Mahlûf, Muhammed, Şeceretü'n-nûri'z-Zekiyye fî Tabakâti'l-Mâlikiyye, c. 1, Kahire 1349/1930, c. 2 et-Tetmîm, Kahire 1350/1931.
Mallâvî, Ahmed, Şerhu's-süllem, (hâşiye ala'ş-Şerhi's-süllem ile birlikte), Kahire, el-Matba'a el-Ezheriyye, 1319/1901.
Mellâlî, Muhammed b. Ömer, el-Mevâhibu'l-Kudsiyye fi'l-Menâkıbi's-senûsiyye, el- Mektebetü'l-Vataniyye el-Cezâiriyye, no. 1705.
Özpilavcı, Ferruh, "Gazzâlî'nin Mantık İlmini Meşrûlaştırmasının Mantık Tarihi açısından Değerlendirilmesi", İslâmî İlimler Dergisi, Yıl 7, Cilt 7, Sayı 13, s. 145-158. "Mantık ve Dinî İlimler: Kelam, Fıkıh, Tefsir, Hadis, Tasavvuf, Arap Dili", Mantık Araştırmaları ı, Isparta 2013, s. 40-89.
PIPDI http://islamsci.mcgill.ca/RASI/docs/pipdi.htm#dd7. (Erişim 04.09.2015)
Resâ', Muhammed el-Ensârî, Şerhu hudûdi İbn Arefe, (nşr. Muhammed Ebu'l-Ecfân, Tahir el-Ma'mûrî), Lübnan 1993.
Rouayheb, Khaled "Sunni Muslim Scholars on the Status of Logic, 1500-1800", ıslamic law and society, vol. 11, no. 2 (2004), s. 213-232.
Şerif, Hayrullah, "Mukaddime", İbrahim b. Ömer el-Bikâî, el-Kavlu'l-Müfîd fî usûli't-Tecvîd, isimli eserin girişinde, Beyrut 1995.
Şeşen Ramazan; İzgi, Cevat; Altan, Mustafa Haşim, Kıbrıs İslam Yazmaları Kataloğu, İstan- bul, 1995.
Taftazânî, Sadeddin, Tehzîbu'l-Mantık, M. Zahit Tiryaki, "Sa'deddin Taftazânî'nin Tehzîbü'l- mantık İsimli Eseri Sunuş, Tahkik, Tercüme" içinde, Dîvân Disiplinler Arası Çalış- malar Dergisi, c. 17, sayı 32 (2012/1), s. 129-167.
Tinbuktî, Ahmed Baba, el-Mefâtîhu'l-Kudsiyye fî'l-Menâkıbi's-senûsiyye, Freiburg Üniversi- tesi Kütüphanesi, MS 381, microfilm no. 41/2, 21 vr. neylü'l-İbtihâc bi Tatrîzi'd-Dibâc, Trablus 1398/1989.
Yahya b. Adî, "Makàle fî tebyîni'l-fasl beyne sınâ'ateyi'l-mantıki'l-felsefî ve'n-nahvi'l-arabî", (nşr. Sahban Halifât), Makàlât Yahyâ b. Adiyy el-Felsefiyye, Ammân 1988.