Harun YILDIZ

7329

İbâdîlik araştırmalarında önemli bir isim: Tadeusz Lewıcki

Ortadoğu coğrafyasında yaşayan dinî grup ve mezhepler arasında, özellik-le tarihsel anlamda Hâricîliğin günümüzde yaşayan en önemli kolu olma-sı nedeniyle İbâdîlik, önemli bir yere sahiptir. Esasen, kendilerini Hâricîbir fırka olarak kabul etmeyip, bu tanımlamayı açık bir şekilde reddedenİbâdîliğin ortaya çıkışında, hicrî ilk yüzyılda yaşayan Abdullah b. İbâd ilefırkanın görüşlerini asıl sistematize eden kişi olduğu anlaşılan Câbir b.Zeydin ciddi bir rolü vardır. İslam tarihinin erken dönemlerinde ortayaçıkan İbâdîlik, diğer Hâricî gruplara göre daha mutedil bir bakış açısı iletavra sahiptir. Ayrıca, diğer dinî gruplarla uzlaşmaya, fikir alışverişine vehoşgörüye daha açıktır. Özellikle Basra kenti başta olmak üzere Irak coğ-rafyasında ortaya çıkan İbâdîlik, süreç içerisinde İslam dünyasının diğerbölgelerine yayılmıştır. İbâdîliğin yayıldığı yerler arasında Libya, Tunus,Fas ve Cezayirin merkezden uzak bazı yerleşim birimleri başta olmak üze-re Sudan, Mali, Madagaskar, Tanzanya ve Zengibâr gibi Afrikanın bazıbölgeleri ile Arap yarımadasının güneyinde bulunan Umân coğrafyası ol-dukça önemlidir.Tadeusz Lewicki, batı dünyasında yetişen ve daha çok İbâdîlerin tarihselgelişimi ile inanç ve öğretileri, kültür ve edebiyatları gibi konularda çalışanönemli araştırmacılardan biridir. Bu makalede biz, İbâdîlik araştırmalarınıngelmiş olduğu süreçte, önemli çalışmalara imza atan ve aynı zamanda çokyönlü bir araştırmacı olduğu anlaşılan Tadeusz Lewickinin İbâdîlik araş-tırmalarındaki yeri ve katkılarını ortaya koymaya çalışacağız. Bu çerçevedeöncelikle, konunun daha iyi anlaşılması amacıyla bize konu ile ilgili kültürelbir altyapı kazandırması için İbâdîlik ile ilgili yapılan araştırmaların genel bir değerlendirmesi yapılacak, daha sonra Tadeusz Lewickinin hayatı ve yetiş- me tarzı ile onun İbâdîlik sahasında vermiş olduğu önemli eserler üzerindedurulacaktır. Ardından, Lewickinin bu alanda yapmış olduğu çalışmalar veİbâdîlik ile ilgili görüşleri üzerinde bazı değerlendirmeler yapılacaktır.

Tadeusz Lewicki: An important name in the studiesrelated to ibâdism

Ibâdism has an important place due to the fact that the important branchof Khâridjite especially in the historical sence, among the religious groupsand sects that lived in the geography of the Middle East. Abdullah ibn Ibâdthat lived in the first century Hijra and Jabir ibn Zayd that systematizedthe views of sect has a serious role in the emergence of Ibâdism. Ibâdismthat arose in the early stages of the Islamic History has more moderateviewpoint and manner according to other groups of Khâridjites. Ibâdism is also more open compromise, exchange ideas and tolerance for otherreligious groups. Ibâdism that has emerged in the geography of Iraq hadspread to other parts of the Islamic World in the process. Among the plac-es where Ibâdism spread, some residential units away from Headquartersof Libya, Tunisia, Morocco and Algeria, some parts of Africa such as Su-dan, Mali, Madagascar, Tanzania and Zengibâr, the geography of Umânthat located to the South of the Arabian Peninsula are very important.Tadeusz Lewicki is one of the important researchers that grown in theWestern world and worked on issues such as historical development ofIbâdites and their faith and teachings, culture and literatures. In this arti-cle we will try to put forward the location of Lewicki who studied importantresearches and apparently is a versatile researcher at the same time andhis contributions towards the studies of Ibâdism. In this context, first ofall, a general assessment of the studies related to Ibâdism will be made forus to give a cultural infrastructure with the aim to better understand ofsubject, then Tadeusz Lewicki s life and upbringing and important workson Ibâdism will focus. Than again, the studies whose Lewicki has made inthis field will focus and some assessments about his opinions on Ibâdismwith in this framework will be made.
PDF

___

  • Abdürrâzık, M. İsmâîl, el-Havâric fî Bilâdi’l-Mağrib hattâ Müntesafi’l-Karni’r-Râbii’l-Hicrî, Dâru’s-Sekâfe, Fas, 1406/1985.
  • Advin Cehlân, el-Fikru’s-Siyâsî ınde’l-İbâdıyye, Mektebetu’d-Dâmirî li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Umân, 1431/2010.
  • Ali Yahyâ Muammer, el-İbâdıyye fî Mevkibi’t-Târîh, Mektebetu’d-Dâmirî li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Umân, 1409/1993.
  • Ali Yahyâ Muammer, el-İbâdıyye beyne’l-Fıraki’l-İslâmiyye ınde Küttâbi’l-Makâlât fî’l-Kadîm ve’l-Ha- dîs, Umân, 1410/1994.
  • Amr Halîfe en-Nâmî, Dirâsât ani’l-İbâdıyye, (Arapça Çev. Mîhâîl Hûrî, Thk. Muham- med Sâlih Nâsır, Mustafa Sâlih Bâcû), Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Tunus, 2012.
  • Amr Halîfe en-Nâmî, Studies in Ibadism (Al-Ibadhiya), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Cambridge University Press, Cambridge, 1971.
  • Amr Halîfe en-Nâmî, “A Description of New Ibadi Manuscripts from North Africa”, Journal of Semitic Studies, XV, (1970), (ss. 63-87).
  • Ateş, Orhan, Günümüz Umman İbâdiyyesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2007.
  • Ateş, Orhan, Mu’tezile İbaziyye Etkileşimi, İst., 2014.
  • Ateş, Orhan, “İbâzî Edebiyatı (Ebu’l-Kâsım Berrâdî ve “er-Risâle fî Ba’dı Kütübi’l-İbâziye” Örneği)”, Dicle Üniv. İlah. Fak. Der. , XIII/1, Diyarbakır, 2011, (ss. 93-122).
  • Behn, Wolfgang, Concise Biographical Companion to Index Islamicus An International Who’s Who in Islamic Studies from its Beginnings Down to the Twentieth Cen- tury, Leiden 2006.
  • Canard, Mauriuce, “Les Travaux de T. Lewicki concernant le Maghrib et en particulier les Ibadites”, Revue Africaine, 103 (1959), (ss. 356-371).
  • Cuperly, Pierre, “Akîdetu Ebî Sehl Yahyâ”, Cahiers de Tunisie, XXX, 1982, (ss. 41-69).
  • Debbûz, Muhammed Ali, Târîhu’l-Mağribi’l-Kebîr , Müessesetu Tâvâlt es-Sekâfiyye, Ce- zayir, 2010.
  • Dercînî, Ebû’l-Abbâs, Kitâbu Tabakâti’l-Meşâih bi’l-Mağrib, (Thk. İbrâhîm Tallâye), Ce- zayir 1974.
  • Erul, Bünyamin, “Rebî’ b. Habîb”, DİA, XXXIV, İst., 2007, (ss. 494-495).
  • Ferhât el-Ca’bîrî, Devru’l-Medraseti’l-İbâdıyye fî’l-Fıkh ve’l-Hadârati’l-İslâmiyye, Dâ- ru’l-Cüveynî li’n-Neşr, Tunus, 1408/1988.
  • Fığlalı, E. Ruhi, İbâdiye’nin Doğuşu ve Görüşleri, AÜİF. Yay., Ank., 1983.
  • İbn İdrîsu, Mustafa b. Muhammed, el-Fikru’l-Akadî ınde’l-İbâdıyye hattâ Nihâye- ti’l-Karni’s-Sâlisi’l-Hicrî, Cem’ıyyetu’t-Türâs, Ğardâye Cezayir, 1424/2003. İbn Nedîm, Ebû’l-Ferac, el-Fihrist, Beyrut, Trz.
  • İbn Ömer el-Ezdî, el-Câmiu’s-Sahîh Müsnebu’l-İmâm er-Rabî’ b. Habîb, (Thk. Ebû Ya’kûb el-Vârcelânî), Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Dîniyye, Maskat, 1415/1995.
  • İvaz Muhammed Halîfât, Neş’etu’l-Haraketi’l-İbâdıyye, Vizâratu’t-Türâs ve’s-Sekâfe, Maskat, Umân, 1423/2002.
  • Kalhâtî, Ebû Saîd, el-Keşf ve’l-Beyân, (Thk. Seyyide İsmail Kâşif), Vizâratu’t-Türâ- si’l-Kavmî ve’s-Sekâfe, Umân, 1400/1980.
  • Lewicki, Tadeusz, el-Muerrihûn el-İbâdıyyûn fî Efrîkıyyâ eş-Şimâliyye, (Arapça Çev. Mâhir Cerrâr, Rîmâ Cerrâr), Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, Beyrut, 2000.
  • Lewicki, Tadeusz, “Une Chronique Ibâdite “Kitâb as-Sijar” D’Abû’l-‘Abbâs Ahmad as-Sammâhi avec Quelques Remarques sur L’Origine et L’Histoire de la Famille des Sammâhis”, Revue des Études Islamiques, VIII/I, Paris, 1934, (ss. 59-78).
  • Lewicki, Tadeusz, “Mélanges Berbères-Ibâdites”, Revue des Études Islamiques, X/III, Paris, 1936, (ss. 267-285).
  • Lewicki, Tadeusz, “La Répartition Géographique des groupements ibâdites dans l’Afrique du Nord au moyen-âge”, Rocznik Orientalistyczny, XXI, LwĀw, 1957, (ss. 301-343).
  • Lewicki, Tadeusz, “Les Ibâdites en Tunisie au Moyen-Âge”, Accademia Polaccadi Scienze et Lettere, VI. Conférencetenue à la Bibliothèque de l’Académie Polonaise de Rome le 17 Fevrier 1958.
  • Lewicki, Tadeusz, “Les Subdivisions de l’Ibâdiyya”, Studia Islamica, IX, 1958, (ss. 71-82).
  • Lewicki, Tadeusz, “Les Ibâdites dans l’Arabie du sud au moyenâge”, Folia Orientalia, I, 1959, (ss. 3-18).
  • Lewicki, Tadeusz, “al-Ibâdiyya”, The Encyclopaedia of Islam , III, Leiden, 1971 (New Edition), (ss. 648-660).
  • Lewicki, Tadeusz, “Nükkâr”, İA, IX, İst., 1988, (ss. 370-373).
  • Masqueray, Emile, Formation des Cités Chez Les Populations Sédentaires de L’Algérie (Kabyles du Djurdjura, Chaouia de l’Arouas, Beni Mezâb), Rue Bonaparte, Paris, 1886.
  • Masqueray, Emile, Chronique d’Abou Zakaria, Alger, 1878.
  • Nâyif Ma’rûf, el-Havâric fî’l-Asri’l-Ümevî Neş’etuhum, Târîhuhum, Akâiduhum, Edebu- hum , Dâru’t-Talîa, Beyrut, 1397/1977.
  • Necîb el-Akîkî, el-Müsteşrikûn, I-II, Dâru’l-Meârif, Kahire, 1980.
  • Rubinacci, Roberto, “The Ibâdis”, Religion in the Middle East, (Ed. A. J. Arberry), Cambridge, 1969, II, (ss. 302-317).
  • Rubinacci, Roberto, “Il Kitab al-Gawahir de al-Barradi”, AION. , VI, (1954-1956), (ss. 95-110).
  • Rubinacci, Roberto, “Il califfo Abd al-Malik b. Marwan e gli Ibaditi”, AION., III, (1953), (ss. 99-181).
  • Rubinacci, Roberto, “La Professione di fede di al-Gannawuni”, AION. , XIV, (1964), (ss. 552-592).
  • Rubinacci, Roberto, “La Purita Rituale Secondo gli Ibaditi”, AION. , VI, (1954-1956), (ss. 1-41).
  • Rubinacci, Roberto, “Djâbir b. Zayd”, The Encyclopaedia of Islam , II, Leiden, 1954, (ss. 359-360).
  • Rubinacci, Roberto, “Azâriqa”, The Encyclopaedia of Islam , I, Leiden, 1986, (ss. 810-811).
  • Sâlim b. Zekvân, es-Sîre, (Thk. ve İngilizce’ye çev. Patricia Crone-Fritz Zimmermann), Oxford University Press, New York, 2001.
  • Sâlimî, Nûru’d-Dîn, Tuhfetu’l-A’yân bi Sîrati Ehli Umân, (Thk., Ebû İshak İbrâhîm Et- tafeyyiş), I-II, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, Kahire, 1380/1961.
  • Schacht, Josef, “Bibliothèques et Manuscripts Abadites”, Revue Africaine, 100, 1956, (ss. 375-398).
  • Smogorzewski, Sigismond, “Essai de Bio-bibliographie Ibadite-Wahbite”, Rocznik Orientalistyczny, V, 1928, (ss. 45-47).
  • Strothmann, Rudolf, “Berber und Ibaditen”, Der Islam , XVII, (1928), (ss. 258-279).
  • Şemmâhî, Ebû’l-Abbâs, Kitâbu’s-Siyer, (Thk. Muhammed Hasan), Dâru’l-Medâri’l-İs- lâmî, Beyrut, 2009.
  • Vârcelânî, Ebû Zekeriyyâ, Kitâbu’s-Sîre ve Ahbâru’l-Eimme, (Thk. Abdurrahman Ey- yûb), Tunus,1405/1985).
  • Vehîbî, Müslim b. Sâlim b. Ali, el-Fikru’l-Akadî ınde’l-İbâdıyye hatta Nihâyeti’l-Kar - ni’s-Sânî el-Hicrî, Mektebetu’d-Dâmirî li’n-Neşr ve’t-Tevzî’, Umân, 1427/2006.
  • Wilkinson, John C. “The Early Development of the Ibâdî Movement in Basra”, Studies on the First Century of Islamic Society, (Ed. G. H. A. Juynboll), Southern Illıonis University Press, Carbondale & Edwardsville, 1982, (ss. 125-144).
  • Wilkinson, John C. “Ibâdî Theological Literature”, Religion, Learning and Science in the Abbasid Period, (Ed. M. J. L. Young, J. D. Latham, R. B. Serjeant), Cambridge University Press, Cambridge, 1990, (ss. 33-39).
  • Wilkinson, John C. “Bio-bibliographical Background to the Crisis Period in the İbâdi Imâmate of Oman (End of 9th to end of 14th Century)”, Arabian Studies, XXX, London 1976, (ss. 137-164).
  • Wilkinson, John C. “The Ibadi Imama”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 39, (1976), (ss. 535-551).
  • Wilkinson, John C. “The Origins of the Omani State”, The Arabian Peninsula, (Ed. D. Hopwood), London, 1972, (ss. 67-88).
  • Yahyâ Murâd, Mu’cemu Esmâi’l-Müsteşrikîn, Dâru’l-Kütübi’l-Ilmiyye, Beyrut, 1425/2004.
  • Yıldız, Harun, Kendi Kaynakları Işığında Hâricîliğin Doğuşu ve Gelişimi, Araştırma Yay., Ank., 2010.
  • Yıldız, Harun, “Hâricîler’in Erken Dönem Tarih Algısı: Sâlim b. Zekvân Örneği”, e-Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi, II/2, (Güz 2009), (ss. 7-40).
  • Zâhir el-Hıcrî, el-İbâdıyye fî Ğarbi’l-İslâmî, Mektebetu’l-Cîli’l-Vâıd, Maskat, Umân, 1433/2012.
  • Zajaczkowski, Wlodzimierz, “Bibliographiedes Travaux de Tadeusz Lewicki”, Folia Orientalia, XI, 1969, (ss. 7-47).
İslami İlimler Dergisi-Cover
  • ISSN: 1306-7044
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 2015
  • Yayıncı: Çorum Çağrı Eğitim Vakfı
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

The purposes in the islamic commercial law accordıng to ibadhiya -the example of Şheikh Bayyoud s fatwa on purchasing taxes

Muhammed Salih HAMDİ

İbâdî Bilgin Ebî Hazer Yağlâ b. Ziltâf El-Vesyânî'nin Mu ' tezi le Reddiyesi

Orhan ATEŞ

Afrika'da Kurulan İlk İslam Kentlerinden: Tahert

Mehmet Söylemez

KUZEY AFRİKA’DA YENİ İBÂDÎ ELYAZMALARI

Harun YILDIZ, Amr Halîfe En-Nâmî

İBÂDÎ BİLGİN EBÎ HAZER YAĞLÂ B. ZİLTÂF EL-VESYÂNÎ’NİN MU’TEZİLE REDDİYESİ

Orhan ATEŞ

İbâdî fırak literatüründe şehristânî etkisi-kalhâtî örneği-

Kadir GÖMBEYAZ

Mahfuzât: Cezayir İbâdîleri Arasında Beş Gün

Mehmet SÖYLEMEZ

İzkevî' ye göre mu' tez ile fırkaları ve görüşleri

Orhan ATEŞ

Afrika'da kurulan ilk islam kentler inden: Tahert

Mehmet Mahfuz SÖYLEMEZ

The education in the ibadhi North Afrıca -the tahert case-

Meryem Rezzak BA'RA