Türkçe ve İngilizce atasözlerinde “ötekilik”

Bu çalışmanın amacı öteki kavramı ile ilgili Türkçe ve İngilizce atasözlerini inceleyerek bu iki dil ve kültürdeki benzerlik ve farklılıkları belirlemektir. Türkçede “başkası”, “el”, “eloğlu” ve İngilizcede “other(s)” gibi öteki kavramı ile ilgili sözcükleri ve sosyal ilişkilerle ilgili sözcükleri içeren atasözleri, bu kültürlerde kimlerin “öteki” olarak görüldüğünü belirlemek amacıyla yansıttıkları bakış açısı bakımından incelenmiştir. Bulgular, Türkçe atasözlerinde başkaları ile ilgili sözcüklerin İngilizce atasözlerindekilere göre daha fazla olduğunu ve başkalarının olumsuz bir biçimde yansıtıldığını göstermektedir. Türkçe atasözlerinde yoksullar, üvey evlatlar, kız çocukları, kadınlar, engelliler, Çingene, Kürt ve gayrimüslimler öteki olarak görülmektedir. İngilizce atasözlerinde en belirgin biçimde ifade edilen ötekiler Kızılderililer, Yunanlar ve Fransızlardır.

Anahtar Kelimeler:

Ötekilik, atasözleri, dil ve kültür

‘Otherness’ in Turkish and English proverbs

The aim of this study is to investigate Turkish and English proverbs related to the concept of otherness to identify similarities and differences between these two languages and cultures. Proverbs including words related to the concept of otherness such as ‘başkası’, ‘el’, ‘eloğlu’, etc. in Turkish and ‘other(s)’ in English and proverbs including words about social relations are analyzed in terms of the point of view they reflect to understand who are considered as “others” in these cultures. Findings indicate that in Turkish idioms, words about others are more frequently used and others are reflected negatively. In Turkish proverbs, the poor, step-children, girls and daughters, women, people with disabilities, Gipsies, Kurds and non-muslims are considered as others. In English proverbs, Indians, Greeks and Frenchmen are obviously seen as others.

Keywords:

Otherness, proverbs, language and culture,

PDF

___

Agiş, F. D. (2007). A comparative cognitive pragmatic approach to the Judeospanish and Turkish proverbs and idioms that express emotions (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Akpınar, M. (2010). Deyim ve atasözlerinin yabancılara Türkçe öğretiminde kullanımı üzerine bir araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Aksan, D. (1977). Her Yönüyle Dil: Ana Çizgileriyle Dilbilim I. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Aksan, D. (2015). Türkçeye Yansıyan Türk Kültürü (3. Baskı). Ankara: Bilgi.
Aksoy, Ö. A. (2015). Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü I: Atasözleri Sözlüğü (7. Baskı). İstanbul: İnkılap.
Al-Salemi, A. A. A. (2017). Yemen ve Türkiye’de kullanılan atasözleri (aile-akrabalık) arasındaki benzerlikler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniveritesi, Konya, Türkiye.
Aydınoğlu, N. (2015). Kadın ve dil. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 217-230.
Beğenmez, N. M. (2013). Atasözlerinde günlük hayat (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon, Türkiye.
Bulut, S. (2011). Atasözlerinin değerler eğitimindeki yeri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon, Türkiye.
Çakmakçı, C. C. (2009). İlköğretim ikinci kademe Türkçe Öğretiminde Kavram Geliştirme Açısından atasözü ve deyimler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak, Türkiye.
Dabbagh, A. ve Noshadi, M. (2015). An interpretation of the significance of ‘time’: the case of English and Persian proverbs. Theory and Practice in Language Studies, 5(12), 2581-2590. doi: http://dx.doi.org/10.17507/tpls.0512.20
Düşmez, Ö. A. (2014). Türk atasözlerinde geçen hayvan adlarına göre kavram profilleri (Bölge Ağızlarında Atasözleri ve Deyimler adlı eser örnekleminde) (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
El. (t.y.). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük içinde. Erişim tarihi: 20.05.2018, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5b0196576df700.37627774
Eser, İ. (2012). Türk Dil Kurumunun Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’ndeki dini motifler (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, Türkiye.
Eyüpoğlu, A. (2017). Kazan-Tatar Türkçesi ile Özbek Türkçesinde hayvan adları ile kurulan atasözlerinin karşılaştırmalı incelemesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ordu Üniversitesi, Ordu, Türkiye.
Gülpınar, A. (2016). Türkçe atasözleri ve deyimlerin insan hakları bakımından değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Gürsu (2009). Kazak Türkçesi’ndeki ve Türkiye Türkçesi’ndeki atasözlerinin karşılaştırmalı biçimde incelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul, Türkiye.
Güven, A. Z. ve Halat, S. (2015). Idioms and proverbs in teaching Turkish as a foreign language; “Istanbul, Turkish teaching books for foreigners" sample. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 191, 1240-1246.
Güvenç, B. (2016). İnsan ve Kültür (13. Baskı). İstanbul: Boyut.
Karadağ, Ö. (2013). Türkiye Türkçesi atasözlerinde çocuk ve çocukluk. Milli Folklor, 25(98), 109-124.
Küçük, S. (2004). Türk atasözü ve deyimlerinde halk ve topluluk isimleri. Bilig, 28, 31-42.
Özdemir, A. (2014). Türkmen Türkçesi ve Türkiye Türkçesindeki at ile ilgili atasözleri üzerine mukayeseli bir inceleme (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum, Türkiye.
Öteki. (t.y.). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük içinde. Erişim tarihi: 20.05.2018, http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.5b0196576df700.37627774
Pasin, G. (2017). Sosyal psikolojik açıdan toplumsal cinsiyet ve atasözleri: erkek egemen cinsiyetçiliğin Türk atasözlerine yansıması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çağ Üniversitesi, Mersin, Türkiye.
Pourhossein, S. (2016). Animal metaphors in Persian and Turkish proverbs: a cognitive linguistic study (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Rusieshvili, M. ve Gözpınar, H. (2014). Similar and unique in the family: how to raise children (using examples of Turkish and Georgian proverbs relating to children). Journal of Language and Linguistic Studies, 10(1), 67-77.
Schnapper, D. (2005). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki ile İlişki (Çev. A. Sönme-zay.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Speake, J. (Ed.). (2008). Oxford Dictionary of Proverbs (5. baskı). New York: Oxford University Press.
Staszak, J. F. (2008). Other/otherness. Erişim tarihi: 20.05.2018, http://www.unige.ch/sciences-societe/geo/files/3214/4464/7634/OtherOtherness.pdf
Şengül, A. (2007). Edebiyatta ötekilik meselesi ve Türk edebiyatında öteki. Karadeniz Araştırmaları, 15(1), 97-116.
TBMM Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu. (2009). Erken yaşta evlilikler hakkında inceleme yapılmasına dair rapor. Erişim tarihi: 29.05.2018, https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/kefe/docs/komisyon_rapor.pdf
TÜİK. (2014). Çocuk gelinlere ilişkin kamuoyu duyurusu. Erişim tarihi: 28.05.2018, http://www.tuik.gov.tr/duyurular/duyuru_1591.pdf?utm_source...utm
Wang, J. ve Jia, J. (2016). Analysis of symbolic meanings between Chinese and English food proverbs from the perspective of cultural linguistics. Journal of Language Teaching and Research, 7(2), 415-419, doi: http://dx.doi.org/10.17507/jltr.0702.24
Weber, E. U., Hsee, C. K. ve Sokolowska, J. (1998). What folklore tells us about risk and risk taking: cross-cultural comparisons of American, German, and Chinese proverbs. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 75(2), 170-186.
Yeraliyev, Z. (2015). Kazak Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde yakın akrabalık isimleri ile kurulan atasözleri üzerine bir inceleme denemesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
Yurtbaşı, M. (2015). Learning about “family relations” in Turkey through proverbs. In-ternational Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 4(4), 31-37.
Zevallos, Z. (2011). What is Otherness?, The Other Sociologist. Erişim tarihi: 20.05.2018, https://othersociologist.com/otherness-resources/