Vergilemede Kanunilik İlkesi Açısından Anayasa’nın 73/4. Maddesi ile Bakanlar Kuruluna Yetki Verilmesinin Değerlendirilmesi

“Temsilsiz vergi olmaz” prensibine uygun olarak vergilemede kanunilik ilkesine genellikle tüm ülke anayasalarında yer verilmiştir. Türkiye’de ise Anayasanın 73/4. maddesindeki özel hükümle, vergilemeye ilişkin belirli unsurlarda ve kanunlarda belirlenen sınırlar içinde değişiklik yapma yetkisi Bakanlar Kuruluna devredilmiştir. Bunun gerekçesi de; “vergi yükünün muaflığı ve istisnaların zamanla artan oranla düşmesini engellemek” ve “ekonomiye etkin ve hızlı müdahale edebilmek için esneklik ve çabukluk getirmek” olarak belirtilmiştir.Türk vergi kanunlarında Bakanlar Kuruluna yetki verilmesine ilişkin düzenlemelerin sayısı her geçen gün artmaktadır. 2017 yılı itibariyle 25 vergi kanununun 107 farklı maddesinde Bakanlar Kuruluna değişiklik yapma yetkisi verilmiştir. Ancak bu maddelerin 25’inde Bakanlar Kuruluna verilen yetki şu ana kadar hiç kullanılmamıştır. 1971-2017 yılları arasında Bakanlar Kurulu kendisine verilen yetkiyi 735 tane Bakanlar Kurulu Kararları ile kullanmıştır. Bakanlar Kuruluna verilen değişiklik yapma yetkisi; sırasıyla muaflık unsurunda 10 defa, istisna unsurunda 22 defa, indirim unsurunda 36 defa, oran unsurunda 438 defa, maktu tutarlarda 195 defa ve diğer konularda 48 defa kullanılmıştır. Ülkemizde 2003 yılından sonra enflasyonun düşmesiyle birlikte Bakanlar Kuruluna yetki devrine yol açacak yeni düzenlemelerin sayısında azalma olması beklenirken, uygulamada böyle olmamış ve 32 tane yeni kanun maddesinde düzenleme yapma yetkisinin Bakanlar Kuruluna verildiği görülmüştür. Demokrasiyi ve hukukun üstünlüğünü benimsemiş bir ülkede “kanunsuz vergi olmaz” ve “temsilsiz vergi olmaz” temel ilkelerinden sapmalara yol açabilecek hiçbir hükmün kabul edilmesi düşünülemez. Bu nedenle ülkemizde hukuk devleti ve vergilemede kanunilik ilkesini zedeleyen, vergilemede istikrar ve belirliliği ortadan kaldıran Bakanlar Kuruluna yetki verilmesi ile ilgili hüküm Anayasa metninden çıkarılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Vergilendirme yetkisi, Vergilemede kanunilik ilkesi, Bakanlar Kurulu Kararları, Yetki devri

Evaluating Empowered to Council of Ministers by Article 73/4 of the Constitution in Terms of Legality Principle of Taxation

In accordance with the principle of “no taxation without representation”, the “legality principle of taxation” is included in the constitutions of all countries. The authority to amend related to certain elements in taxation and within the minimum and maximum limits prescribed by law has been granted to the Council of Ministers by the special provision in Article 73/4 of the Turkey’s Constitution. The reasons of this provision are “to prevent the fall of tax burden due to the effect of inflation on exemptions and exceptions” and "bringing flexibility and promptness for intervention in the economy to be effective and quick”.The number of regulations regarding empowered of the Council of Ministers in Turkish tax laws is increasing day by day. The Council has been granted the authority to amend at 107 different articles of 25 tax laws in recent legislation. However, the granted authority in 25 of these provisions has never been used. During the period 1971-2017, the Council of Ministers used this authority by 735 Decisions. The authority to make amendments to the Council of Ministers; were used 10 times in the “exemption”, 22 times in the “exception”, 36 times in the “discount”, 438 times in the “rate”, 195 times in the “fixed amount” and 48 times in the “other” elements of tax respectively. It is expected that there will be a decrease in the number of new regulations of the Council of Ministers with the fall of inflation after 2003 in Turkey, but in practice The Council has been granted the authority to amend at new 32 different articles. However, in a country that has embraced democracy and the rule of law, no provision which may cause deviations from “legality principle of taxation” can be accepted. For this reason, provision of empowering to the Council of Ministers should be abolish from the Constitution, which damages to rule of law and legality principle of taxation.

Keywords:

Taxation Power, Legality Principle of Taxation, Council of Ministers’ Decisions, Delegation of Authority,

PDF

___

Bakırcı, F. (2017). “Yasama Sürecinin Hızlandırılması - Yasama Yetkisinin Devri ve Nedenleri Üzerine”, Kamu Hukukun Dönüşümü, 29-30 Nisan 2017, Galatasaray Üniversitesi, İstanbul, http://www.kamuhukukculari.org/upload/dosyalar/Yasama_SuOrecinin_ Hzlandrlmas_-_Yasama_Yetkisinin_Devri_ve_Nedenleri_UOzerine.pdf, (05.05.2017).
Batırel, Ö. F. (2011). “Anayasalarda Vergi Hakkı ve Ödevi, AB Uygulaması ve Türkiye”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 10, S. 2, ss. 13-25.
CTPG (Utrecht University Centre for Taxation and Public Governance), (2006). Constitutional Effects On The Tax System, Netherlands.
Çağan, N. (1982). Vergilendirme Yetkisi, İstanbul: Kazancı Hukuk Yayınları.
Danışma Meclisi (2011). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Madde Gerekçeli, Ankara, TBMM, https://yenianayasa.tbmm.gov.tr/docs/gerekceli_1982_anayasasi.pdf, (10.02.2017).
Duran, L. (1986). “Anayasa Mahkemesine Göre Türkiye’nin Hukuk Düzeni”, Amme İdaresi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, Mart 1986, http://www.todaie.edu.tr/resimler/ekler/ 3a31e01a48ae7f5_ek.pdf?dergi=Amme%20Idaresi%20Dergisi, (20.04.2017).
Gerçek, A. (2006). Türk Vergi Hukukunda İdarenin Takdir Yetkisi, Ankara, Yaklaşım Yayıncılık.
Gerçek, A., Bakar, F., Mercimek, F., Çakır, E.U. & Asa, S. (2014). “Vergilemenin Anayasal Temellerinin Çeşitli Ülkeler Açısından Karşılaştırılması ve Türkiye İçin Çıkarımlar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 63, No 1, ss. 81-130.
Güneş, G. (2008). Verginin Yasallığı İlkesi, 2. baskı, İstanbul, XII Levha Yayıncılık.
Kaneti, S. (1989). Vergi Hukuku, 2. baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi.
Kaneti, S. (2011). “Türk Vergi Hukukunun Anayasal Temelleri”, Makaleler, İstanbul: XII Levha.
Karakoç, Y. (1995). Sosyal Maliye, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayınları.
Kelecioğlu, M. A. (2001). “Vergi Kanunları İle Bakanlar Kuruluna Tanınan Yetkilerin Vergilemede Kanunilik ve Belirlilik İlkeleri Çerçevesinde İrdelenmesi”, Yaklaşım, Yıl 9, S. 105, (Eylül 2001), ss. 159-166.
Kumrulu, A. G. (1979). “Vergi Hukukunun Bir Kısım Anayasal Temelleri” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 36, No 1-4, ss. 147-162.
Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü (1997). Vergi Mevzuatı İle İlgili Bakanlar Kurulu Kararları (1980-1997), Ankara.
Maliye Bakanlığı Gelirler Genel Müdürlüğü (2002). Vergi Mevzuatı İle İlgili Kanunlar ve Bakanlar Kurulu Kararları (1997-2002), Ankara.
Munday, R. (2003). “İngiliz Hukukunda ve Common Law Ülkelerinde Kanunilik İlkesi”, (Çev: Z. T. Kangal), İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 61, No 1-2, 2003, ss. 441-464.
Öncel, M., Kumrulu, A. & Çağan, N. (2010). Vergi Hukuku, 18. baskı, Ankara, Turhan Kitabevi.
Öz, E. (2004). Vergilendirmede Kanunilik ve Türk Vergi Sistemi, Ankara, Gazi Kitabevi.
Özer, İ. (1977). Vergileme İlkeleri ve Türk Vergi Sistemi, Ankara, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları.
Palamut, M. E. (2002). “Ulusal Egemenlik Bağlamında Vergilendirme Yetkisi ve Türkiye'nin AB Karşısındaki Konumu”, 17. Türkiye Maliye Sempozyumu: Avrupa Birliğine Geçiş Süreci ve Türk Kamu Maliyesinin Uyumu, Ankara, TÜRMOB Yayınları No 185, ss. 219-245.
Saban, N. (2012). “Anayasa Tartışmalarında Vergi Ödevi”, http://www.vmhk.org.tr/ ?p=3576, (05.03.2017).
Savaş, V. F. (1994). “Yeni Anayasa İçin Ekonomik Anayasa Önerileri”, Anayasa Yargısı Dergisi, C. 11, ss. 215-226.
Saygılıoğlu, N. (1987). Vergi Hukukunda Yorum, Ankara, Maliye ve Gümrük Bakanlığı APKK Yayını No: 1987/288.
Şenyüz, D. (1999). “Tevkifat Kapsamının Bakanlar Kurulu Kararları İle Belirlenmesinin Yatırım İndirimi Açısından Değerlendirilmesi”, Yaklaşım, Yıl 7, S. 83, (Kasım 1999), ss. 19-24.
Tavşancı, A. (2010). “Yerel Yönetimlerin Vergilendirme Yetkisi”, Mahalli İdareler Maliyesi Üzerine Yazılar, (Ed. Figen Altuğ, Özhan Çetinkaya, Selçuk İpek), Bursa, Ekin Basım Yayın Dağıtım, 2010, ss. 63-96.
Thuronyi, V. (2003). Comparative Tax Law, The Netherlands: Kluwer Law İnternational.
Tuncer, S. (2003). Vergi Usul Kanunu ve Uygulaması, Ankara, Yaklaşım Yayınları.
Yaltı, B. (2011). “Anayasa Mahkemesi’nin Vergi Konulu Kararları Bakımından Geriye Yürümezlik Esası: Ex Tunc-Ex Nunc-Pro Futuro Etki Üzerine Değerlendirmeler”, Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik Esası, Uluslararası Vergi Hukuku Konferansları Serisi-1, (Ed: Billur Yaltı), İstanbul, Beta Basım, 2011, ss. 173-208.
AYM, E:1996/75, K:1997/50, T:14.05.1997, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/ 82974a0b-6db0-4462-8466-b1377e2b5552?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (13.04.2007).
AYM, E:2001/36, K:2003/3, T:16.01.2003, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/ 737a7709-a02b-4353-b74a-e160a5455344?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (20.04.2007).
AYM, E:2010/7, K:2011/172, T:22.12.2011, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/ 9d8da8e0-af9e-4154-bd6f-d40dc94d217e?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (22.04.2007).
AYM, E:2011/6, K:2012/16, T:26.01.2012, http://kararlaryeni.anayasa.gov.tr/Karar/Content/ de4c4ad5-1b7d-4ea0-95a3-d90d563dd8f2?excludeGerekce=False&wordsOnly=False, (22.04.2007).
Kazancı Mevzuat Bilgi Bankası, http://www.kazanci.com/kho2/mbb/giris.htm.