Tek Ateşten Gömlek, İki Ayrı Coğrafya: Ateşten Gömlek ve Zeynep Romanlarında Vatanın Temsili Olarak Kadın

Bir halk türküsünde geçen “ateşten gömlek” sözleri, Halide Edip Adıvar’ın aynı adlı romanıyla birlikte Türk edebiyatında vatan aşkının derin anlamını çağrıştıran özel bir ifade kalıbı haline gelmiştir. Ateşten Gömlek (1923)’in merkezî kişisi Ayşe, vatanı için her şeyi feda edebilen, duyarlı ve güçlü bir kadındır. Roman kurgusunda ateşten gömlek giymiş adsız pek çok savaş kahramanının simge ismi olan Ayşe aynı zamanda vatanı da simgelemektedir. Aynı dönemin kadın yazarlarından biri olan Hayriye Melek Hunç da benzer bir ruh durumunu Mısır’ın özgürlük mücadelesinde rol alan bir başka kadın aracılığıyla anlatır. Yazar 1926’da yayımladığı Zeynep romanında Türk bağımsızlık savaşıyla aynı dönemde Mısır’da sürdürülen bir başka bağımsızlık mücadelesini ve Mısır kadınının hikâyesini ele alır. Makalede farklı coğrafyalarda bağımsızlık mücadelesi veren iki kadının vatanı temsil eden birer karakter olarak romanda nasıl kurgulandıkları incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Ateşten Gömlek, Zeynep, Vatan, Kadın, Kurtuluş Savaşı

One Shirt of Fire and Two Different Lands: Women as the Figuration of the Homeland in the Novels, ‘Ateşten Gömlek’ and ‘Zeynep’

The phrase, 'ateşten gömlek' ('shirt of fire') within a Turkish folk song has become a special expression reminiscent of the deep meaning of patriotism in Turkish literature thanks to Ateşten Gömlek, a novel by Halide Edip Adıvar. Ayşe, the protagonist of Ateşten Gömlek (1923) is a sensible and strong woman who can sacrifice everything for the sake of her country. According to the novel, Ayşe, the symbolic name of numerous nameless war heroes who wore 'shirt of fire' also symbolizes the homeland. One of the contemporaneous female authors, Hayriye Melek Hunç also describes a similar mood through another woman who took part in the Egypt's struggle for independence. In her novel, Zeynep, published in 1926, while depicting Egypt's struggle for independence, which was concurrent with Turkish independence war, the author also tells the story of Egyptian woman. In this regard, this article focuses on how two women participating in struggle for independence in two different lands are fictionalized as key figures representing the homeland.

Keywords:

Ateşten Gömlek, Zeynep, Women, Land, War of Independence,

PDF

___

HANÇERLİOĞLU, Orhan (2013). Felsefe Ansiklopedisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
HUNÇ, Hayriye Melek. (1926). Zeynep, Sühûlet Kütüphanesi: İstanbul.
KAPLAN, Mehmet; İ. Enginün, B. Emil, Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II. (1993). İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları.
KIRZIOĞLU, Fahrettin. (1955). 100. Yıldönümü Dolayısıyla 1855 Kars Zaferi. İstanbul: Işıl Matbaası.
LEWİS, Bernard. (2004). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
MUTLU, Betül. (2012). Hayriye Melek Hunç: Asi ve Duygulu Bir Ses, Ankara: Ürün Yayınları.
NAJMABADİ, Afsaneh. (2000). “Sevgili ve Ana Olarak Erotik Vatan: Sevmek, Sahiplenmek, Korumak”, Vatan, Millet, Kadınlar (Ed. Ayşe Gül Altınay), İstanbul: İletişim Yayınları. 118-154.
NAMIK KEMAL.(1994). Vatan Yahut Silistre. Ankara: Remzi Kitabevi.
NİGÂR BİNT-İ OSMAN. (1916). Elhân-ı Vatan İstanbul: Tercüman-ı Hakikat Matbaası.
SÜTÇÜ, Tevfik (2004). Tanzimat Sonrası Türk Edebiyatında Vatan Temi. İstanbul Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. Yayımlanmamış Doktora Tezi.
ADIVAR, Halide Edip. (1999). Ateşten Gömlek. İstanbul: Özgür Yayınları.
YUSUF HÂLİS EFENDİ .(1855). Şehnâme-i Osmânî. İstanbul:Cerîde-i Havâdis Matbaası.
WİNİCHAKUL, Thongchai. (1994). Siam Mapped: A History of the Geo-Body of a Nation. Honolulu: University of Hawaii Press.
YÜCEL, Hasan Âli. (1926). Türk Edebiyatı Numuneleri. “Vatan redifli gazel”. İstanbul: Millî Matbaa.
ZAFER HANIM.(2000). Aşk-ı Vatan. (haz.: Zehra Toska). İstanbul: Oğlak Yayınları.
AHMEDÎ, Dîvân (haz.: Yaşar Akdoğan), T. C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, www.kulturturizm.gov.tr.
AHMET MİTHAT EFENDİ. (2000). Kafkas (haz.: Erol Ülgen-Fatih Andı). Ankara: TDK Yayınları.
AKÜN, Ömer Faruk. (2006). “Namık Kemal”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları. 32: 361-378.
AKYÜZ, Kenan. (1986). Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
ARMANOĞLU, Fahir (2007), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi, İstanbul: Alkım Yayınevi.
OZANSOY, Faik Âli. (1915). Elhân-ı Vatan, İstanbul: Yeni Osmanlı Matbaa ve Kütüphanesi.
GÖÇGÜN, Önder. (1999). Namık Kemal’in Şairliği ve Bütün Şiirleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
GÖKALP, Ziya. (2015). Kızılelma. İstanbul: Ötüken Yayınları.