Senûsî'nin Ümmü'l-Berâhin Adlı Risalesinde Kullandığı Allah'ın Varlığına Ve Sıfatlarına Yönelik İstidlâlleri

Muhammed b. Yusuf es-Senûsî, Kuzey Afrika'da yetişmiş Eş'arî âlimlerinden birisidir. Onun Ümmü'l-Berâhin adlı risalesi, yaşadığı coğrafyada ciddi etkiler bırakan eserlerinin başında yer alır. Senûsî, Ümmü'l-Berâhin'de "Lâilâhe illallah Muhammedün Resulullah" sözünün açıklamasını yapmıştır. Bu bağlamda Allah'a ve peygamberlere ait sıfatları tasnif ederek Allah'ın varlığını, sıfatlarını ve peygamberlere ait sıfatları çeşitli delillerle ispatlamaya çalışmıştır. Biz bu çalışmamızda Senûsî'nin Allah'ın varlığı ve sıfatlarını, bilhassa da vahdâniyet sıfatını ispatlarken kullandığı istidlâl türlerini tespit etmeye çalıştık. Özellikle Peygamberlere ait sıfatlarını ispat için kullandığı istidlalleri ise başka bir çalışmaya bıraktık. Senûsî'nin, Allah'ın varlığı ve sıfatlarını ispatlarken istidlâl türlerinden imkân ve hudus delillerinin yanı sıra ayrık ve bitişik şartlı kıyas, hulfî kıyas gibi kıyas formlarını kullandığını tespit ettik ve bunları kullanım yeri ve gayelerine göre sınıflayıp değerlendirdik.

The Inferences of Senûsî for the Adjectives and Presence of God Used in Treatise Called Ummu'l-Berâhin

Abstract should be between 100 and 150 words. Muhammed b. Yusuf es-Senûsî is an important Ash' purchase that grew up in North Africa. His treatise called Ummu'l-Berâhin takes place at the beginning of the works that has significant affects in his geography. Senûsî in Ummu'lBerâhin made the explanation of the statement "Lâilâhe illallah Muhammedun Resulullah." and in this context, by classifying attributes belonging to God and the prophets he tried to prove the existence and attributes of God and attributes of the prophets with a variety of evidence. In this work, we tried to determine the kinds of inferences that Senûsî used while proving the existence and attributes of God, especially unity. We left the inferences that he used for the proof of prophets' attributes for another study. It was determined that Senûsî used syllogism forms such as discrete and adjacent conditional syllogism and hulfî syllogism as well as possibility and hudus evidence while proving the presence and attributes of God.

PDF

___

Aruçi, Muhammed, "Senûsî, Muhammed b. Yûsuf", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009), XXXVI, 534-535.
Çapak, İbrahim, Ana Hatlarıyla Mantık, İstanbul: Asa Kitabevi, 2012.
Çelik, Ahmet, "Ebû Abdullah Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî'nin Kelâm Anlayışı", Doktora Tezi, C. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
Emiroğlu, İbrahim, Ana Hatlarıyla Klasik Mantık, İstanbul: Asa Kitabevi, 1999.
Emiroğlu, İbrahim, Klasik Mantığa Giriş, Ankara: Elis Yay., 2009.
Eş'arî, Ebu'l-Hasan Ali b. İsmail, Makâlâtu'l-İslamiyyîn ve İhtilafü'l-Musallîn, Kahire: Mektebetü'n-Nahdatü'l-Mısriyye, 1950.
Eş'arî, Ebu'l-Hasan Ali b. İsmail, Kitabü'l-Luma', Beyrut: 1952.
Gazâlî, Ebû Hâmid, el-İktisâd fi'l-İtikâd, Beyrut: 1993.
Harputî, Abdullatif, Tenkîhu'l-Kelâm fî Âkâid-i Ehli'l-İslâm, çev. İbrahim Özdemir- Fikret Karaman, Elazığ: TDV Elazığ Şubesi Yay., 2000.
İzmirli, İsmail Hakkı, Felsefe Dersleri, I-II, İstanbul: 1330.
Kadı Abdulcabbar, Şerhu'l-Usûli'l-Hamse, y.y.: 1988.
Kâtip Çelebi, Keşfü'z-Zunûn an Esâmi'l-Kulûb ve'l-Fünûn, nşr. Şerefettin Yaltkaya-Kilisli Rıfat Bilge, I-II, İstanbul: Maarif Matbaası, 1941.
Küçük, Hasan, İslâm'da ve Batıda Mantık, İstanbul: MÜİF Vakfı Yay., 1988.
Lâmişî, Mahmûd b. Zeyd Kitâbün fî Usûli'l-Fıkh, thk. Abdulmecid Türkî, Beyrut: 1995.
Öner, Necati, Klasik Mantık, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., 1986.
Pezdevî, Ebû'l-Usr Kenzü'l-Vüsûl ilâ Ma'rifeti'l-Usûl, I-IV, (Abdulaziz Buhârî'nin Keşfü'l-Esrâr'ı ile birlikte), Beyrut: 1997.
Sem'ânî, Ebû'l-Muzaffer, Kavâtı'u'l-Edille fi'l-Usûl, I-II, tkh. Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî, Beyrut: 1999.
es-Semerkandî, Şemsüddin, es-Sahâ'ifü'l-İlâhiyye, (Sül. Ktp. Sehit Ali Paşa, Nu: 1688).
Senûsî, Muhammed b. Yusuf, Ümmü'l-Berâhin, 37 Hk 173/1.
Senûsî, Muhammed b. Yusuf, Ümmü'l-Berâhin, thk. Halid Zehrâ, Beyrut: Dârul-Kütübi'il-İlmiyye, 2009.
Şık, İsmail, "Burhan-ı Temanu'ya Eleştirel Bir Yaklaşım", Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2, (2010): 17-44.
Şık, İsmail, Şemsüddin es-Semerkandî'de Varlık, Adana: Giriş Matbaacılık, 2011.
Şık, İsmail, "el-Eş'arî'nin Kelâm Metodu", Dinî Araştırmalar 8/24, (2006): 219- 244.
Taylan, Necip, Ana Hatlarıyla Mantık, İstanbul: Ensar Yay., 2011.
Topaloğlu, Bekir ve Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İSAM, 2010.
Yavuz, Yusuf Şevki, "Akâidü's-Senûsî", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989), II, 219-221.
Yürük, İsmail, "Şemsüddîn Muhammed B. Eşref el-Hüseynî es- Semerkandî'nin Belli Başlı Kelâmî Görüşleri, Allah ve İman Anlayışı", Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1987.
Zehrâ, Halid, Ümmü'l-Berâhin ve Yelîhâ Şerh-i Ümmi'l-Berâhin, Beyrut: Dârul- Kütübi'il-İlmiyye, 2009.