Senûsî’nin Ümmü’l-Berâhin Adlı Risalesinde Kullandığı Allah’ın Varlığına ve Sıfatlarına Yönelik İstidlâlleri

ÖzMuhammed b. Yusuf es-Senûsî, Kuzey Afrika’da yetişmiş önemli Eş’arî âlimlerinden birisidir. Onun Ümmü’l-Berâhin adlı risalesi, yaşadığı coğrafyada önemli etkiler bırakan eserlerinin başında yer alır. Senûsî, Ümmü’l-Berâhin’de “Lâilâh illallah Muhammedün Resulullah” sözünün açıklamasını yapmış ve bu kapsamda Allah’a ve peygamberlere ait sıfatları tasnif ederek Allah’ın varlığını, sıfatlarını ve peygamberlere ait sıfatları çeşitli delillerle ispatlamaya çalışmıştır.Biz bu çalışmamızda Senûsî’nin Allah’ın varlığı ve sıfatlarını ispatlarken kullandığı istidlâl türlerini tespit etmeye çalıştık. Peygamberlere ait sıfatlarını ispat için kullandığı istidlalleri ise başka bir çalışmaya bıraktık. Senûsî’nin, Allah’ın varlığı ve sıfatlarını ispatlarken istidlâl türlerinden imkân ve hudüs delillerinin yanı sıra ayrık ve bitişik şartlı kıyas, hulfî kıyas gibi kıyas formlarını kullandığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Senûsî, Ümmü’l-Berâhin; istidlâl; kıyas; isbât-ı vâcib.

PDF

___

Aruçi, Muhammed, “Senûsî, Muhammed b. Yûsuf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009), XXXVI, 534-535.
Çapak, İbrahim, Ana Hatlarıyla Mantık, İstanbul: Asa Kitabevi, 2012.
Çelik, Ahmet, “Ebû Abdullah Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin Kelâm Anlayışı”, Doktora Tezi, C. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2015.
Emiroğlu, İbrahim, Ana Hatlarıyla Klasik Mantık, İstanbul: Asa Kitabevi, 1999.
Emiroğlu, İbrahim, Klasik Mantığa Giriş, Ankara: Elis Yay., 2009.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, Makâlâtu’l-İslamiyyîn ve İhtilafü’l-Musallîn, Kahire: Mektebetü’n-Nahdatü’l-Mısriyye, 1950.
Eş’arî, Ebu’l-Hasan Ali b. İsmail, Kitabü’l-Luma’, Beyrut: 1952.
Gazâlî, Ebû Hâmid, el-İktisâd fi’l-İtikâd, Beyrut: 1993.
Harputî, Abdullatif, Tenkîhu’l-Kelâm fî Âkâid-i Ehli’l-İslâm, çev. İbrahim Özdemir- Fikret Karaman, Elazığ: TDV Elazığ Şubesi Yay., 2000.
İzmirli, İsmail Hakkı, Felsefe Dersleri, I-II, İstanbul: 1330.
Kadı Abdulcabbar, Şerhu’l-Usûli’l-Hamse, y.y.: 1988.
Kâtip Çelebi, Keşfü’z-Zunûn an Esâmi’l-Kulûb ve’l-Fünûn, nşr. Şerefettin Yaltkaya-Kilisli Rıfat Bilge, I-II, İstanbul: Maarif Matbaası, 1941.
Küçük, Hasan, İslâm’da ve Batıda Mantık, İstanbul: MÜİF Vakfı Yay., 1988.
Lâmişî, Mahmûd b. Zeyd Kitâbün fî Usûli’l-Fıkh, thk. Abdulmecid Türkî, Beyrut: 1995.
Öner, Necati, Klasik Mantık, Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yay., 1986.
Pezdevî, Ebû’l-Usr Kenzü’l-Vüsûl ilâ Ma’rifeti’l-Usûl, I-IV, (Abdulaziz Buhârî’nin Keşfü’l-Esrâr’ı ile birlikte), Beyrut: 1997.
Sem’ânî, Ebû’l-Muzaffer, Kavâtı’u’l-Edille fi’l-Usûl, I-II, tkh. Muhammed Hasan İsmail eş-Şâfiî, Beyrut: 1999.
es-Semerkandî, Şemsüddin, es-Sahâ’ifü’l-İlâhiyye, (Sül. Ktp. Sehit Ali Paşa, Nu: 1688).
Senûsî, Muhammed b. Yusuf, Ümmü’l-Berâhin, 37 Hk 173/1.
Senûsî, Muhammed b. Yusuf, Ümmü’l-Berâhin, thk. Halid Zehrâ, Beyrut: Dârul-Kütübi’il-İlmiyye, 2009.
Şık, İsmail, “Burhan-ı Temanu’ya Eleştirel Bir Yaklaşım”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2, (2010): 17-44.
Şık, İsmail, Şemsüddin es-Semerkandî’de Varlık, Adana: Giriş Matbaacılık, 2011.
Şık, İsmail, “el-Eş’arî’nin Kelâm Metodu”, Dinî Araştırmalar 8/24, (2006): 219-244.
Taylan, Necip, Ana Hatlarıyla Mantık, İstanbul: Ensar Yay., 2011.
Topaloğlu, Bekir ve Çelebi, İlyas, Kelâm Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İSAM, 2010.
Yavuz, Yusuf Şevki, “Akâidü’s-Senûsî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (DİA), (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989), II, 219-221.
Yürük, İsmail, “Şemsüddîn Muhammed B. Eşref el-Hüseynî esSemerkandî’nin Belli Başlı Kelâmî Görüşleri, Allah ve İman Anlayışı”, Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1987.
Zehrâ, Halid, Ümmü’l-Berâhin ve Yelîhâ Şerh-i Ümmi’l-Berâhin, Beyrut: DârulKütübi’il-İlmiyye, 2009.