Ravzatu’l-‘Ukûl Adlı Eserde Geçen Mesel Örneklerine Dair Bir İnceleme

Atalarımızdan bize yadigâr kalan pek çok muhteşem miras arasında onların bize bıraktıkları oldukça fazla eşsiz yazılı eserler önemli yer tutmaktadır. Son birkaç yüzyılı görmezden gelirsek ecdadımız gelecek kuşaklar için arkalarında bıraktıkları pek çok edebi eserini kendi dili ve alfabesi ile değil, daha çok Arapça ve Farsça olarak kaleme almışlardır. Bu eşsiz eserlerden biri de Muhammed b. Gazî'nin Ravzatu'l-Ukûl adlı mensur eseridir. Bu makale Türkçede atasözü, Arap edebiyatında ise mesel olarak bilinen ifadelerin, oluşumları ve sonrasında kullanımları ile ilgili bir araştırmanın, Ravzatu'l-Ukûl adlı mensur eserde mesel olarak kullanılan ifadeler üzerinde yansıması şeklinde görülmelidir. Ülkemizde çok fazla tanınmayan böyle değerli bir eseri ve onun müellifini ilim dünyasına bir nebze tanıtabilirsek kendimizi bahtiyar hissedeceğiz

An Examination of The Examples of Proverbs Found in Rawdat al-Uqul

Among the magnificent pieces of our rich heritage are numerous literary works. Our ancestors have left future generations a great deal of books written in Arabic or Persian. On the contrary, their native language, Turkish has not enjoyed such popularity until recent centuries when it has been increasingly preferred in the literary. One of these unique works, that are written in a language other than Turkish is Rawdat al-Uqul by Muhammad b. Gazi. This study presents an examination of the usage and formation of proverb, a literary term, which means mathal in Arabic and ‘atasözü’ in Turkish. It would be a great pleasure to provide a partial introduction to such a valuable yet lesser-known work in Turkey and its author to the academic world

___

Aclûnî, İsmail b. Muhammed b. Abdulhadi, Keşfu’l-Hifâ ve Muzeylu’l-İlbâs, tahk: Abdulhamid b. Ahmed b. Yusuf b. Hindavî, Beyrut: Mektebu’lAsriyye, 2000.
Adevî, Radiyyuddin b.Hasan b. Muhammed b. Hasan b. Hıdır es-Sığânî, elMevdûât, tahk: Necm Abdurrahman Halef, Dımaşk: Daru’l-Memuni’t-Turas, 1405
Ânî, Abdulkadir b. Mulla Hevîş es-Seyyid Mahmud Âl Gazî Beyanu’l-Meânî, Şam: Matbuatu’t-Terakkî, 1965.
Askerî, Ebu Hilâl el-Hasan b. Abdullah, Dîvânu’l-Meânî, Beyrut: Daru’l-Ceyl, tsz.
Askerî, Ebû Hilâl, Cemheretu’l-Emsâl, thk. Muhammed Ebû Fadl İbrahimAbdulmecid Katamış, 2. baskı, Beyrut: Daru’l-Ceyl, 1988.
Berkûkî, Abdurrahman b. Abdurrahman b. Seyyid b. Ahmed, “Mecelletu’lBeyan”, Kahire: sayı, 39.
Bulut, Ahmet, “Emsalu’l-Kur’an”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı III, c. III, 1991.
Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh, tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-‘Arabiyye, nşr. Ahmet Abdulgâfur ‘Attar, Kahire: 1984.
Cevziyye, Bekir b. Eyyub İbni Kayyim, İgâsetu’l-Lehfân fî Masâyidi’ş-Şeytân, Tahk: Muhammed Uzeyr Şems, Beyrut: Dâru İlmu’l-Fevâid, 1432.
Dineverî, Ebubekir Ahmed b. Mervân, el-Mucâlese ve Cevâhiru’l-İlm, tahk: Ebu Ubeyde Meşhur b. Hasan Âlu Selman, Beyrut: Cemiyyetu’t-Terbiyyeti’lİslamiyye, 1419.
Durmuş, İsmail, “Mesel”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2004.
Düzen, İbrahim, Muhammed bin Gazi el-Malatyavi ve eseri Ravzatu’l-ukûl, İstanbul: Beyan Yayınları 2016., s. 11.
Ebî Şeybe, Ebûbekir, el-Kitâbu’l-Munsıf fî’l-Ehâdis ve’l-Asâr, tahk: Kemal Yusuf Hût, Riyad: Mektebetu’r-Rüşd, 1409.
Ebu el-Meâlî, Muhammed b. Hasan b. Muhammed b. Ali İbn Hamdûn, etTezkireu’l-Hamdûniyye, Beyrut: Daru Sadr, 1417.
Ebû Hamid İzuddin, Abdulhamid b. Muhammed b. Huseyin b. Ebi’l-cedîd, Şerhu Nehci’l-Belâga, tahk: Muhammed Ebû Fadl İbrahim, Beyrut: Daru İhyai’l-Kutubi’l-Arabiyye, ts.
Ebu Suleyman: Şeyh Sabır Hasan Muhammed, “Emsalu’l-Kuran”, çev. Mustafa Hocaoğlu, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Samsun: cilt 12 Sayı 1.
Elbânî, Ebû Abdurrahman Muhammed Nasıruddin b. El-Hâc Nuh b. Necati b. Âdem, Silsiletu’l-Ehadîsi’d-Daîfe, Riyad: Daru’n-Neşr, 1992.
Ezdî, Mamer b. Ebî Amr Râşid, el-Câmî, tahk: Habiburrahman el-Uzma, Beyrut: Mektebu’l-İslamî, 1403.
Ferâhidî, Ebu Abdurrahman Halil. Ahmed, Kitabu’l-Ayn, tahk: Mehdî Mahzûmî- İbrahim es-Sâmiâî, Beyrut: Dâru’l-Mektebeti’l-Hilâl, ts. Fîrûzâbâdî, Mecdu’d-Din Muhammed b. Ya‘kub, el-Kâmûsu’l-Muhît, Beyrut: Mektebetu’t-Tahkîk ve’t-Turâs fî Muesseseti’r-Risale, 2005.
Hemadânî, Muhammed b. Huseyin b. Abdusamed el-Harisî, Keşkûl, tahk. Muhammed Abdulkerim en-Nemirî, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998. Hindî, Alauddin b. Husamuddin b. Kadı el-Muttakî, Kenzu’l-Ummal fî Suneni’l-Ekvâl ve’l-Efâl, tahk: Bekrî Hayânî-Safvet es-Sakâ, Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1981.
Huseynî, Muhammed Murtazâ ez-Zebîdî, Tâcu’l-Arûs min cevâhiri’l-kâmûs, nşr. Mustafa Hicâzî, Kuveyt: 1998.
İbn Bibi, Nâsırüddîn Hüseyn b. Muhammed b. Alî Ca‘ferî Rugadî Münşî, elEvamirü'l-alaiyye fi'l-umuri'l-alaiyye çev. M. Nuri Gencosman, Ankara: Uzluk Basımevi, 1941.İbn Hallikân, Ebu Abbas Şemsuddin Ahmed b. Muhammed b. İbrahim, Vefayatu’l-Ayân ve Enbâi ebnâi’z-Zaman, tahk: İhsan Abbas, Beyrut: Daru’s-Sadr, 1994.
İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’lArab, Beyrut, ts.
İbn Mukaffâ, Abdullah, el-Edebu’s-Sağir ve’l-Edebu’l-Kebîr, Daru’s-Sadr, Beyrut: ts.
İbn Sellâm Ebû Ubeyd Kasım, Kitâbu’l-Emsâl, tahk: Abdulmecid Katamış, Dimaşk: 1980.
Karafî, Ebu Abbas Şihabuddin Ahmed b. İdris b. Abdurrahman, ez-Zahîre, tahk: Muhammed Hucâ, Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslamî, 1994.
Kasımî, İbnu Vezir Muhammed b. İbrahim b. Ali b. Murtaza, el-Avâsım ve’lKavâsım fÎ’z-Zubbi an Sunneti Ebi’l-Kasım, tahk: Şuayb Arnavut, Beyrut: Muessesetu’r-Risale, 1994.
Kazvînî, İbn Mace Abdullah Muhammed, Sunenu İbni Mace, thk. Muhammed Fuad Abdulbaki, Beyrut: Daru’l-İhya, tsz.
Kızılkaya, Yakup, “Arap Dilinde Meselin Darbı”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 42 Erzurum: 2014.
Malatyavi, Muhammed bin Gazi, Ravzatü'l-ukûl, tahk: İbrahim Düzen, (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi), Erzurum, 1978.
Maverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Muhammed, Teshîlu’n-Nazar ve Tacîlu’z-Zafer fî Ahlaki’l-Melik, tahk: Muhyî Hilal es-Serhân-Hasan es-Saâtî, Beyrut: Daru’n-Nahda, ts.
Maverdî, Ebû’l-Hasan Ali b. Muhammed, Edebu’d-Dunya ve’d-Dîn, Beyrut: Daru Mektebetu’l-Hayat, 1986.
Nîsâbûrî, Nizamuddin el-Hasan b. Huseyin el-Kûmî, Garâibu’l-Kur’ân ve Ragâibu’l-Furkân, tahk. Zekeriyya Umeyrân, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1416/1996
Râzî, Muhammed b. Ebî Bekir b. Abdilkâdir, Muhtaru’s-Sıhâh, Beyrut: 1986.
Sami Atâ Hasan, “Emsal fi’i-Kur’ani’l-Kerîm Hasâisuiha’t-terbeviyye vesemâtuha’l-Beyâniyye”, Dirâsâtu’l-Ulûmi’ş-Şeriyye ve’l-Kânûn, elCâmiâtu’l-Urduniyye 38.cilt. sayı I, Amman: 2011.
Seâlibî, Ebû Mansûr Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail, et-Temsîl ve’lMuhâdara, tahk: Abdulfettah Muhammed el-Huluv, Beyrut: Daru’lArabiyyeti’l-Kitab, 1983.
Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl Şerhu’s-Siyeri’l-Kebîr, Beyrut: eş- Şirkeu’ş-Şarkiyye, 1971.
Serahsî, Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl, el-Mebsût, Beyrut: Daru’l-Marife, 1993.
Şehristanî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ebî Ebû’l-Feth Muhammed b. Abdulkerim b. Ebubekr Ahmed, el-Milel ve’l-Nihal, Beyrut: Müessesetu’lHalebî, tsz.
Şeybanî, Ebu Abdurrahman Abdullah b. Ahmed b. Muhammed, es-Sunne, tahk: Muhammed b. Said b. Salim el-Kahtanî, Demmam: Daru ibn Kayyim, 1986.
Temimî, Ebubekir Muhammed b. Abdullah b. Yunus, tahk. Doktora Öğrencileri, Mekke: Ummu’l-Kura, 2013.
Tirmizî, Muhammed b. İsa b. Musa İbn Dehhâk, Suneni’t-Tirmizî, tahk: İbrahim Atave, Kahire: Mektebetu Mustafa, 1975.
Zamahşerî, Ebû’l-Kasım Mahmûd b. Amr, el-Musteksâ fî Ems’ali’l-Arab, tahk: Muhammed Abdulmuid Han, Beyrut: Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1987.
Zeylaî, Cemaleddin Ebû Muhammed b. Yusuf b. Muhammed, Nasbu’r-Râye lî Ehâdisi’l-Hidâye, tahk: Muhammed Avvame, Beyrut: Müessesetu’r-Reyyân, 1418/1997.