Kadro ve Yön Hareketlerinin İdeolojik Analizi

Cumhuriyet ilan edildikten sonra Türkiye’de özellikle toplumsal ve iktisadi alanlarla eğitim sahasında hızlı bir şekilde inkılâp süreci başlamıştır. Türkiye’deki bazı aydınlar bu inkılâp süreciyle ilgili fikirlerini bir ideolojik kalıba oturtmak ve bir dergi çıkararak daha sistemli bir hale getirmek istemişlerdir. Bu amaçla Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Şevket Süreyya Aydemir, Vedat Nedim Tör gibi isimlerin başını çektiği bir grup aydın tarafından Kadro dergisi çıkarılmıştır. Derginin amacı inkılâbın ideolojisini tanımlamak ve yaymak, sınıfsız bir toplum yaratmak, ekonomik ve toplumsal kalkınmayı sağlamak için bir dizi fikirler üretmektir.27 Mayıs 1960 darbesi ile Türkiye’de toplumsal hayatta büyük değişiklikler yaşanmıştır. Yine o dönemde bir kısım aydınlar Türkiye’nin içinde bulunduğu zorlu süreci atlatabilmesi için bazı fikirler öne sürmüşler, bu fikirleri ideolojiye dönüştürmek ve sistemli hale getirmek istemişlerdir. Çalışmada Kadro ve Yön hareketlerinin ideolojik benzerlikleri ve farklılıkları çerçevesinde bir mukayeseli analiz yapılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

KADRO, YÖN, KEMALİZM, SOSYALİZM, ŞEVKET SÜREYYA AYDEMİR

An Ideological Analysis of the Kadro and Yön Movements

Following the proclamation of the Republic of Turkey, a series of hasty reforms was initiated in social, economic and educational spheres. Some intellectuals in Turkey wanted to publish a magazine through which they would make their ideas concerning these reforms more systematic by fitting them into an ideological mold. For this purpose, Kadro Magazine had been published by a group of intellectuals led by names such as Yakup Kadri Karaosmanoglu, Sevket Süreyya Aydemir and Vedat Nedim Tör.The magazine aimed to produce a set of ideas for defining and propagating the ideology of the reforms and creating an economically and socially developed, classless society. The coup d'etat on May 27th, 1960 prompted major changes in the social life in Turkey. In the meantime, certain other intellectuals also suggested some ideas in order to overcomee the tough period which Turkey had been experiencing, and aspired to transform these ideas into a systematic ideology. The present study endeavors to provide a comparative analysis in the context of the ideological similarities and differences of the Kadro and Yön movements.

Keywords:

Kadro Yön, Kemalism, Socialism, Şevket Süreyya Aydemir, Mümtaz Soysal,

PDF

___

DergilerKadro, Ocak 1932- Aralık/Ocak 1935.
Yön,21 Aralık 1961- 30 Haziran 1967.
Kitaplar
Aydemir, Şevket Süreyya (1932). İnkılâp ve Kadro (İnkılâbın İdeolojisi) (1. Baskı). Ankara: İstanbul Milliyet Matbaası.
Aydemir, Şevket Süreyya (2003). Tek Adam Mustafa Kemal 1922-1938 (16. Baskı). 3, İstanbul: Remzi Kitabevi.
Durmuş, Yalçın, Akbıyık, Yaşar, Köstüklü, Nuri vd. (2005). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi. 2,Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
Ertan, Temuçin Faik (1994). Kadrocular ve Kadro Hareketi: Görüşler, Yorumlar, Değerlendirmeler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Köker, Levent (2007). Modernleşme, Kemalizm ve Demokrasi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Özçelik, Ayfer (2011). 1960’dan Günümüze Türk Siyasal Hayatı. (Editör: Süleyman İnan- Ercan Haytoğlu). Yakın Dönem Türk Politik Tarihi (3.Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık, 145-185.
Özdemir, Hikmet (1993). 1960’lar Türkiyesi’nde Sol Kemalizm Yön Hareketi (2. Baskı). İstanbul: İz Yayıncılık.
Türkeş, Mustafa (1999). Ulusçu Sol Bir Akım: Kadro Hareketi. Ankara: İmge Kitabevi.Makaleler
Akar, Münevver (2016). “Kadro: Bir ‘Sınıftan Kaçış’ Teorisi”. Çalışma ve Toplum, 229-252.
Altan, Çetin (Ocak 1962). “Vatanperver Olunca”. Yön, (5), 5.
Altan, Çetin (Aralık 1961). “Yaşasın Liberalizm”. Yön, (1), 9.
Altun, Fahrettin (2004). “Kemalist Bir Modernleşme Yorumu Olarak Yön Dergisi”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2 (1), 551-575.
Atılgan, Gökhan (2009). “Sosyalist Milliyetçilik Söylemi (Türkiye, 1961-1968): Temeller, Ayrılıklar”. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 64 (3), 1-25.
Avcıoğlu, Doğan (Ocak 1962). “İmdat Komünist Var”. Yön, (5), 3.
Avcıoğlu, Doğan (Ekim 1962). “Kaynağa Dönüş”. Yön, (47), 2.
Aydemir, Şevket Süreyya (Ağustos 1934). “1789 İhtilâli’nin Mezarı Başında”. Kadro, (32), 5-11.
Aydemir, Şevket Süreyya (Şubat 1962). “Çağın Gerisinde Kalmak”. Yön, (8), 6.
Bulut, Mehmet (2003). “1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye’de Devletçiliğe Geçiş”. Bilig, (26), 77-101.
Demirci, Fatih (2006). “Kadro Hareketi ve Kadrocular”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 35-54.
Ertem, Barış (2010). “Siyasal Bir Muhalefet Denemesi Olarak Serbest Cumhuriyet Fırkası”. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 1 (2), 71-92.
Halifeoğlu, Melek, Kuzgun, Meral (2016). “Kadro Hareketi’nin Organik Aydın Yaratma Ülküsü”. Amme İdaresi Dergisi, 49 (4), 65-84.
Işık, Mehmet, Eşitti, Şakir (2014). “Kadro Dergisinde Üçüncü Yol Söylemi”. TSA, 18 (2), 265-294.
İpekçi, Abdi (Aralık 1961). “Faşist miydi, Sosyalist mi?”. Yön, (1), 15.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (Ekim 1932). “Ankara-Moskova-Roma”. Kadro, (10), 40-43.
Kazancı, Murat (2009). “Özgün ve Yerli Bir Hareket Olarak Kadro ve İdeolojisi”. Tarih Okulu, (3), 41-58.
Özcan, Ufuk (1992). “Kadro Akımı Üzerine Sosyolojik Bir Deneme”. Sosyoloji Dergisi, (3), 97-130.
Sunar, Lütfi (2004). “Kadro Dergisi/ Hareketi ve Etkileri: Türk Devlet İdeolojisi ve Sol Kemalizm’in Oluşumu Bağlamında Bir Analiz”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2 (1), 511-526.
Taşkıran, Cemalettin (1994). “Atatürk Döneminde Demokrasi Denemeleri (1925-1930)”. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 4 (14), 255-265.
Yıldız, Aytaç (2013). “Erken Cumhuriyet Döneminde Siyasal Muhalefet ve Eleştirinin Sınırları: Yarın’ı Okumak”. International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, (8), 783-795.
Tezler
Barkın, Ersan (2011). Yön Dergisi Yazılarında Demokrasi Anlayışı, Yüksek Lisans Tezi, GAZİ ÜNİVERSİTESİ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Çiçek, Atıl Cem (2013). Türk Siyasal Yaşamında Yön Dergisi (1961-1967), Doktora Tezi, İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Dikici, Mert (2007). Yön Dergisi ve Türk Dış Politikası, Yüksek Lisans Tezi, YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özfırat, Abbas (2009). Türkiye’de Sivil Muhalefet: Kadro Hareketi (1932-1934), Yüksek Lisans Tezi, İNÖNÜ ÜNİVERSİTESİ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
Yıldırım, İlteriş (2007). Türk Modernleşmesi ve Türk Solu: Kadro Hareketi Örneği, Yüksek Lisans Tezi, AFYONKARAHİSAR KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
Yücer, Rezzan (2016). Cumhuriyet Gazetesi’nin Bakışıyla Türkiye’de Demokrasiye Geçişte Dönüm Noktası: 14 Mayıs 1950 Seçimleri, Yüksek Lisans Tezi, SELÇUK ÜNİVERSİTESİ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Elektronik Kaynaklar
Örmeci, Ozan (2010). Doğan Avcıoğlu ve Yön Hareketi. Erişim adresi: y demokrat.blogspot.com/2010, 02.01.2018.
Yılmaz, Bürkem. Yön Dergisinde Atatürkçülük ve Modernleşme Üzerine Deneme. Erişim adresi:www.academia.edu, 02.01.2018, 1-23.