İklim Değişikliği Odağındaki Çevresel Sorunlarla Mücadelede Türkiye’de Bulunan Doğa Tarihi ve Bilim Müzelerinin Uygulamaları

Bu makalede, Türkiye’de bulunan bilim ve doğa tarihi müzelerinde çevre ve iklimle ilgili yapılan çalışmalar sunulup tartışılmaktadır. Çevre ve iklim sorunları küresel meseleler olmakla birlikte, bu sorunların yerel yaşantıyla ve beşeri faaliyetlerle ilişkili kaynakları vardır. Müzelerin toplumu yönlendiren rolü göz önüne alındığında, müzelerin çevre ile ilgili uygulama ve yaklaşımlarını incelemek önem kazanmaktadır. Eğitim faaliyetleri de dahil olmak üzere, Türkiye’deki doğa tarihi ve bilim müzelerinin faaliyetleri çevre sorunlarına ilişkin risklerin gündeme gelmesinde önemli unsurlardır. Dolayısıyla bu çalışmada Türkiye’deki bilim ve doğa tarihi müzelerinin çevreye ilişkin faaliyetlerinin ortaya konması amaçlanmaktadır. Belirtilen amaç doğrultusunda doküman incelemesi yapılmıştır. Müzelerin uygulama ve yaklaşımları incelendiğinde, doğa tarihi müzelerinin temel olarak araştırma alanı işlevi gördüğü görülmektedir. Bununla birlikte toplum eğitimine yönelik çalışmalar yaptıkları; doğal tarih, biyoçeşitlilik ve çevre hakkında eğitim faaliyetleri düzenledikleri görülmektedir. Doğa tarihi müzelerinin asıl olarak toplama, koruma, araştırma ve sergileme işlevlerini yerine getirdikleri, eğitim işlevini belirtilen işlevlerin yanı sıra gerçekleştirdikleri görülmektedir. Diğer yandan bilim merkezlerinin çoğunlukla eğitim ve toplumsal işlev rolüne yönelik çalışmalar yaptığı gözlemlenmektedir. Böyle bir zeminde, bilim merkezleri çoğunlukla belediyeler tarafından desteklendiği için çevreye ilişkin çalışmalarının daha bütünsel ve sürdürülebilir şekilde çalıştığı görülmektedir. Ayrıca, topluma yönelik çevre programlarının daha geniş bir yelpaze sunduğu izlenmektedir. Bu makalede, doküman incelemelerine dayanarak, müzelerin belediyelerle yaptığı işbirliğinin müzelerin çevreye ilişkin faaliyetlerine ve bakış açılarına etkisi olduğu öne sürülmektedir. Ayrıca dünya ölçeğinde bakıldığında, iklim bağlamında yapılan çalışmaların, müze camiasını disiplinler arası çalışmalar yapmaya yönlendirdiği gözlemlenmektedir. Türkiye’deki doğa tarihi ve bilim müzelerindeki güncel çevre ve iklim uygulamalarını ortaya koyan bu makale ile çevre ve iklim problemlerine yönelik kurumlar arası işbirliğinin sağlanması ve müzeler arası tartışmaların genişletilmesi amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

İklim Değişikliği, Çevresel Problemler, Doğa Tarihi Müzesi, Bilim Müzesi, Bilim Merkezi, Müze-Belediye İşbirliği, Türkiye’deki Müzeler

Practices in Natural History and Science Museums in Türkiye for the Combat with Environmental Challenges in the Center of Climate Change

In this article, environmental and climate practices in science and natural history museums in Türkiye are presented and discussed. While environmental and climate problems are global issues, they have local roots. As environmental issues are related to human activities and museums play a societal role, it is important to examine practices and approaches of museums in relation to the environment. Operations and practices of natural history and science museums in Türkiye, including educational activities, are important elements in communicating the risks of vulnerable environmental issue. This study outlines the environmental practices of the science and natural history museums of Türkiye which are commonly accepted as reliable providers of information to engage with audiences for action towards environmental challenges. Documentary research was conducted for the study. When the environmental practices and approaches are reviewed, it is seen that natural history museums function basically as research areas. Still, they have public education roles and organize educational activities about natural history, biodiversity and environment. While public education is one of the roles of natural history museums besides their conventional functions like collecting, conserving, researching and exhibiting, science centers are institutions dedicated to public education. Since science centers are mostly supported by municipalities, it can be said that they operate in a more sustainable and holistic way. Also, it is seen that their environmental reach-out programs offer a wider range. Based on data, we claim that collaboration with municipalities has an effect on the environmental activities and perspectives of museums. Also, climate-context works encourage museum community to make interdisciplinary works across the world. By presenting the current environmental and climate practices in natural history and science museums in Türkiye, it is aimed that the article can provide collaboration among institutions and advance the discussions among museums in the context of environment and climate.

Keywords:

Climate Change, Environmental Issues, Natural History Museum, Science Museum, Science Center, Museum-Municipality Collaborations, Museums in Türkiye,

PDF

___

ASTC (Association of Science and Technology Centers). (n.d.). ASTC’s strategic directionhttps://www.astc.org/about/strategy/ (accessed 21 February 2022).
Bikovska, Dragana, and Liew, Li Chern. (2022). Museums and communicating climate change-related issues on facebook platforms. Online Information Review. doi: 10.1108/OIR-05- 2022-0255
Black, G. (2005). The engaging museum. Developing museums for visitor involvement. New York: Routledge.
Burdur Valiliği [Governorship of Burdur]. (n.d.) Müzeler [Museums] http://www.burdur.gov.tr/muzelerr (accessed 2 February 2022.)
Bursa Bilim ve Teknoloji Merkezi [Bursa Science and Technology Center]. (2018). Bilimavcıları iklim değişikliğine dikkat çekti [Science hunters draw attention to climate change]. http://www.bursabilimmerkezi.org/bilim-avcilari-iklim-degisikligine-dikkat-cekti-976/ (accessed 28 February 2022)
Bursa Bilim ve Teknoloji Merkezi [Bursa Science and Technology Center]. (n.d.). Biz Kimiz [Who Are We]. http://www.bursabilimmerkezi.org/hakkimizda-514/ (accessed 28 February 2022).
Dilli, R. (2015). Doğa tarihi müzelerinin eğitimdeki rolü [The roles of natural history museums in education]. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 40, 85-96.
Doğa Müzesi [Museum of Nature]. (n.d.a). Müze hakkında [About the museum] http://www.dogamuzesi.net/muzehakkinda/ (accessed 2 February 2022).
Doğa Müzesi [Museum of Nature]. (n.d.b). Proje hakkında [About the project] http://www.dogamuzesi.net/projehakkinda/ (accessed 2 February 2022).
Doğa Müzesi [Museum of Nature]. (n.d.c). Etkinlikler [Activities] http://www.dogamuzesi.net/etkinlik/ (accessed 2 February 2022).
ECSITE (The European Network of Science Centers and Museums). (2002). The impact of science centers/museums on their surrounding communities: Summary report. https://www.ecsite.eu/sites/default/files/impact_study02.pdf
ECSITE (The European Network of Science Centres and Museums). (n.d.). Mission. https://www.ecsite.eu/about/mission (accessed 22 February 2022).
Ege Üniversitesi Tabiat Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi [Ege University Natural History Application and Research Centre]. (n.d.). Hakkımızda [About Us]. https://tabiattarihi.ege.edu.tr/tr-5172/.html (accessed 1 February 2022).
Erdoğan, S. (2015). Konya bilim merkezi [Konya science center]. Mimaran, 12, 52-61.
Eskişehir Bilim Deney Merkezi [Eskişehir Science Experiment Center]. (n.d.). Deneyler [Experiments]. http://www.eskisehirbilimdeneymerkezi.com/deneyler/ (accessed 9 February 2022).
Friedman, A. J. (2010). The evolution of the science museum. Physics Today, 63(10), 45-51. DOI:10.1063/1.3502548
GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi [The Southeastern Anatolia Project]). (n.d.) What’s GAP?. http://www.gap.gov.tr/en/ (accessed 28 April 2022).
García, B. M. (2019). Resilient cultural heritage for a future of climate change. Journal of International Affairs, 73(1), 101-120.
Green Building Information Gateway. (n.d.). Türkiye. http://www.gbig.org/places/899 (accessed 31 March 2022).
Hooper-Greenhill, E. (1992). Museums and the shaping of knowledge. United Kingdom: Routledge.
Hooper-Greenhill, E. (2000). Communication and communities: Changing paradigms in museum pedagogy. S. Lindqvist (Ed.), In Museums of Modern Science: Nobel Symposium 112 (pp. 179-88). Massachusetts: Science History Publications
İKSV (İstanbul Kültür Sanat Vakfı [İstanbul Foundation for Culture and Arts]). (2021, June). Dünyalılar! Sanat gezegeni iyileştirebilir mi? [Earthlings! Can art heal the planet?] [Audio podcast]. https://www. spotify.com
Jigyasu, R. (2019). Managing cultural heritage in the face of climate change. Journal of International Affairs, 73(1), 87-100.
Karaman, E. (2021). Dünya çevre günü: Türkiye’de çevre sorunlarının çözümünü zorlaştıran 4 neden [World environment day: 4 reasons that complicate the solution of environmental problems in Türkiye]. BBC News. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-57365058
Klimahaus Bremerhaven. (n.d.). Bremerhaven Declaration on the role of museums in addressing the climate crisis. https://www.klimahaus-bremerhaven.de/fileadmin/Veranstaltungen/Internationales_Symposium_2020/Bremen haven_Declaration.pdf
Kocaeli Bilim Merkezi [Kocaeli Science Center]. (n.d.a). Hakkımızda [About Us]. http://www.kocaelibilimmerkezi.com/hakkimizda (accessed 11 February 2022).
Kocaeli Bilim Merkezi [Kocaeli Science Center]. (n.d.b). Bilim Merkezi’nde ‘Su AltınaYolculuk’ [Underwater Journey at the Science Center]. http://www.kocaelibilimmerkezi.com/Content/ContentDetail/3711 (accessed 11 February 2022)
Konya Bilim Merkezi [Konya Science Center]. (n.d.). Biz kimiz? [Who are we?]. https://www.kbm.org.tr/Default/PageDetails/11cdbd68-55cb-e611-80e9-005056950aeb (accessed 9 February 2022).
Konya Bilim Merkezi [Konya Science Center]. (n.d.b). Fosil sergisi [Fossil exhibition]. https://kbm.org.tr/Default/PageDetails2/afd2e048-d45e-48c1-9e97-f54e0fbae953/cc9810ad-3400-41ee-aaca-0639dd429d9e (accessed 10 February 2022).
Konya Büyükşehir Belediyesi [Konya Metropolitan Municipality]. (2021). Başkan Altay: ‘Konya Bilim Merkezi’nde Bir Yılda 380 Bin Ziyaretçi Ağırladık’ [President Altay: ‘We Hosted 380 Thousand Visitors in Konya Science Center in a Year’]. December 17. https://www.konya.bel.tr/haberayrinti.php?haberID=8302.
Kristinsdóttir, A. (2016). Toward sustainable museum education practices: confronting challenges and uncertainties. Museum Management and Curatorship, 32(5), 424-439.
Kültür Portalı [Culture Portal]. (n.d.). Doğa tarihi müzesi-Burdur [Natural history museum-Burdur]. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/burdur/gezilecekyer/doga-tarihi-muzesi (accessed 2 February 2022).
Lang, C., Reeve, J. & Woolard, V. (2006). The responsive museum: Working with audiences in the twentyfirst century. Burlington and Hampshire: Asgate.
Liew, C. L., & Chowdhury, G. (2016). Digital cultural heritage and social sustainability. The Journal of Community Informatics, 12(3), 173-196. Maden Tetkik Arama [Mineral Exploration and Research]. (n.d.a). Education unit. https://www.mta.gov.tr/en/muze/education-unit (accessed 1 February 2022).
Maden Tetkik Arama [Mineral Research and Exploration]. (n.d.b). Museum research. https://www.mta.gov.tr/en/arastirmalar/muze-arastirmalari (accessed 1 February 2022).
McCall, V. & Clive, G. (2014). Museums and the new museology: theory, practice and organisational change. Museum Management and Curatorsip, 29(1), 19-35.
McGhie, H. (2020). Evolving climate change policy and museums. Museum Management and Curatorship, 35(6), 653-662.
Museum for Future Türkiye. (2022). Museum for future bildirisi.http://museumsforfuture.org/mff-turkiye (accessed 22 December 2022).
Museum Gazhane. (2022). İklim müzesi [Climate museum]. https://muzegazhane.istanbul/mekanlar/iklim-muzesi/ (accessed 22 December 2022).
Parker, C. T., Cockerham, D., & Foss, A. W. (2019). Communicating climate change: Lessons learned from a researcher-museum collaboration. Journal of Microbiology and Biology Education, 19(1), 1-5. doi: 10.1128/jmbe.v19i1.1499
Pedretti, E., & Navas Iannini, A. M. (2020). Controversy in science museums: Reimagining exhibition spaces and practice. Routledge: London.
Rader, K. A., & Cain, V. E. M. (2008). From natural history museums to science. Museum and Society, 6(2), 152-171. ISSN 1479-8360.
Reussner, M. E. (2003). Strategic management for visitor-oriented museums: a change of focus. International Journal of Cultural Policy, 9(1), 95-108.
Ross, M. (2004). Interpreting the new museology. Museum and Society, 2(2), 84-103.
Salazar, J. F. (2011). The mediations of climate change: Museums as citizens media. Museum and Society, 9(2), 123-135.
Sancaktepe Bilim Deney Merkezi [Sancaktepe Science Experiment Center]. (n.d.a). Hakkımızda [About us]. http://www.sabidem.org/detay.aspx?dil=tr&dt=hakkimizda (accessed 15 February 2022).
Sancaktepe Bilim Deney Merkezi [Sancaktepe Science Experiment Center]. (n.d.b). Aerogenerator. http://www.sabidem.org/deney-detay.aspx?dt=deney-setleri-detay&id=96 (accessed 15 February 2022).
Sancaktepe Bilim Deney Merkezi [Sancaktepe Science Experiment Center]. (n.d.c). Lambalar düzeneği [Lamps]. http://www.sabidem.org/deney-detay.aspx?dt=deney-setleri-detay&id=92 (accessed 15 February 2022).
Sancaktepe Bilim Deney Merkezi [Sancaktepe Science Experiment Center]. (n.d.d). İklim değişikliği ve Antrarktika sohbeti [Climate change and Antarctic conversation]. http://www.sabidem.org/detay.aspx?dt=ara-detay&id=313 (accessed 15 February 2022).
Sandell, R. & Janes, R. R. (2007). Museums and change. R. Sandell & R. R. Janes (Eds.), In Museum Management and Marketing. United Kingdom: Routledge
Sandell, R. (2002). Museums and the combating of social inequality: Roles, responsibilities, resistance. In R. Sandell (Ed.), Museums, Society, Inequality, (pp. 3-25). London: Routledge.
Simon, N. (2010). The participatory museum. USA: Museum 2.0.
Spalding, J. (2002). The poetic museum: reviving historical collections. New York: Prestel.
Stuedahl, D. (2015). The connective museum [Position paper]. DREAM Conference: Museum Communication; Prospects and Perspectives. International Research Conference, Copenhagen. https://www.researchgate.net/publication/282076177_The_Connective_Museum
Sultanbeyli Belediyesi [Sultanbeyli District Municipality]. (2021). Festivalde canlı yayınla gençler fidan dikiyor [Young people planting saplings with live broadcast at the festival]. https://www.sultanbeyli.bel.tr/haber/festivalde-canli-yayinla-gencler-fidan-dikiyor/ (accessed 19 November 2021).
Sultanbeyli Gençlik Eğitim Merkezleri [Sultanbeyli Youth Education Centres]. (n.d.). Atölye etkinlikleri [Workshop activities]. https://sugem.net/bilim-merkezi/atolye-etkinlikleri/ (accessed 16 February 2022).
Sutton, S. (2020). The evolving responsibility of museum work in the time of climate change. Museum Management and Curatorship, 35(6), 618-635.
Şanlıurfa STEM ve Bilim Merkezi [Şanlıurfa STEM and Science Center]. (n.d.a). Ana sayfa. [Main page]. https://www.urfastem.gov.tr/ (accessed 5 May 2022).
Şanlıurfa STEM ve Bilim Merkezi [Şanlıurfa STEM and Science Center]. (n.d.b). Kitaplarımız [Books]. https://www.urfastem.gov.tr/kitaplarimiz (accessed 5 May 2022).
The U.S. Green Building Council. (n.d.). Konya science center. https://www.usgbc.org/projects/konya-science-center?view=scorecard (accessed 10 February 2022).
TÜBİTAK Bilim Merkezleri [TÜBİTAK Science Centers]. (2018). ‘Robotic coding’ training for teachers in science center. https://bilimmerkezleri.tubitak.gov.tr/kayseribilimmerkezi/Haber/bilim-merkezinde-ogretmenlere-robotik-kodlama-egitimi-40?bmid=3 (accessed 26 November 2022).
Türkiye Kültür Portalı [Türkiye Culture Portal]. (n.d.). Maden tetkik arama şehit Cuma Dağ tabiat tarihi müzesi – Ankara [General Directorate for Foundations]. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/ankara/gezilecekyer/mta-tabat-tarh-muzes#:~:text=T%C3%BCrkiye'nin%20ilk%20ve%20en,binas%C4%B1nda%20hizmet%20vermeye%20devam%20etmektedir (accessed 1 February 2022).
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği [Türkiye Association of Healthy Towns]. (2018). Bursa’da ‘çevre günü’ etkinlikleri [‘Environment day’ activities in Bursa]. https://www.skb.gov.tr/bursada-cevre-gunu-etkinlikleri-s27761k/ (accessed 1 March 2022).
Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği [Türkiye Association of Healthy Towns]. (2019). Çevre duyarlılığına bilimsel yaklaşım [Scientific approach to environmental awareness]. https://www.skb.gov.tr/bursada-cevre-gunu-etkinlikleri-s27761k/ (accessed 1 March 2022).
United Nations. (1973). Report of the united nations conference on the human environment Stockholm, 5-16 June 1972. http://undocs.org/en/A/CONF.48/14/Rev.1 (accessed 29 March 2022).
Vakıflar Genel Müdürlüğü [General Directorate for Foundations]. (n.d.). Vakıflar genel müdürlüğü müzeler yönetmeliği [Museum regulations of general directorate for foundations]. https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?
MevzuatTur=7&MevzuatNo=11076&MevzuatTertip=5#:~:text=MADDE%201%20%E2%80%93%20(1%20Bu,ilgili%20usul%20ve%20esaslar%C4%B1%20d%C3%BCzenlemektir.
Yanar, N. (2017). Mimari tasarımda sürdürülebilirlik ve ekoloji anlayışının Konya bağlamında incelenmesi. (MSc. diss.). Selçuk University, Konya.