Hızır-Mûsâ Kıssasında Kader -Çift Perspektifli Bir Bakış

Kader meselesi klasik kelâm düşüncesinin olduğu kadar günümüz ilahiyat alanının da en temel sorunlarından birini teşkil etmektedir. Kader kavramı, yalnızca Allah-insan ilişkisinin yukarıdan aşağıya doğru nasıl dizayn edildiğinin bir cevabını vermekle kalmaz. Aynı zamanda insanın Allah karşısındaki sorumluluğunun, onun tabiattaki konum ve etkinliğinin boyutları da bu kelimeye yükleyeceğimiz anlamla doğrudan ilişkilidir. Bu araştırmada Kur'an'da anlatılan Hızır-Mûsâ kıssasından hareketle kader probleminin metafizik ve uhrevî yönüne vurgu yapan bir okumanın ne ölçüde mümkün olduğu sorusuna cevap aranmaktadır. Bu çerçevede İmâm Mâtürîdî'nin insan fiilleri bağlamında dile getirdiği yönler (cihât) teorisi merkeze alınarak konunun, insan açısından kader ve Allah açısından kader şeklinde birbirinden bağımsız iki ayrı perspektiften ele alınması önerilmektedir

The Problem of 'Destiny' in the al-Khidr and Moses Story -An Outlook from Double Perspectives

The term of qadar is one of the major problems of today's religious sciences as well as in the classical kalam thought. The concept of qadar does not only give an answer about how to be designed the relationship between God and human being, but also the responsibility of human in front of Allah and his position and magnitude of efficiency in nature are related to the meaning which would be determined. In this article, moving from al-Khidr and Moses story stated in the Quran, the writer is try to find out an answer to the question about to what extent it is possible to do reading which emphasizes metaphysical and eschatological aspect of the qadar problem. In this concept, from viewpoint of aspects (jihat) theory, it is proposed that the issue should be dealt with from two perspectives: qadar in terms of human and qadar in terms of God

PDF

___

Abdülhamîd, İrfan, İslâm'da İtikadî Mezhebler ve Akâid Esasları, çev. M. Saim Yeprem, İstanbul: Marifet Yayınları, 1983.
Albayrak, İsmail, "Kur'an ve Tefsir Açısından Hızır Kıssası ve Ledün İlmi", Kur'an ve Tefsir Araştırmaları V (İslâm Düşüncesinde Gayb Problemi-I) Tartışmalı İlmî Toplantı, Ekim 12-13 2002, ed. Bedreddin Çetiner, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2003, s. 187-210.
Akbulut, Ahmet, "Allah'ın Takdiri Kulun Tedbiri", Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 33, (1992): 129-156.
Bardakçı, M. Necmettin, "İsmail Hakkı Bursevî'nin Mûsâ-Hızır Kıssası Yorumunun İlim-Mârifet Uygunluğu Açısından Değerlendirmesi", Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5, (1998): 81-103.
Bulut, Zübeyir, "Hüsün ve Kubuh Meselesinin Ahlak Teorilerine Temel Oluşturması Bakımından Analizi", Kelâm Araştırmaları Dergisi 13/2, (2015): 634-654.
Cürcânî, Seyyid Şerîf, Kitâbü't-Ta'rîfât, nşr. M. Abdurrahmân el-Mar'aşlî, Beyrut: Daru'n-nefâis, 2007.
Çelebi, İlyas, "Hızır", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998, c. XVII, s. 406-409.
Eş'arî, Ebü'l-Hasan, Eş'arî Kelâmı: el-Lüma' fi'r-red alâ ehli'z-zeyğ ve'l-bida?, çev. Kılıç Aslan Mavil - Hikmet Y. Mavil, İstanbul: İz Yayıncılık, 2016.
Ezherî, Ebû Mansûr; Tehzîbü'l-lüga, I-XVI, nşr. Abdüssalâm Muhammed Hârûn, Kahire: Dâru'l-Mısriyye, 1964.
Fazlur Rahman, Tarih Boyunca İslâmî Metodoloji Sorunu, çev. Salih Akdemir, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1995.
Güler, İlhami, Allah'ın Ahlakîliği Sorunu, Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 1998.
Gürler, Kadir, "Kader Üzerine Bir Deneme: 'İnsanın Kaderi' İsimli Kitap Çerçevesinde Bir Değerlendirme", e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 10, (2013): 98-114.
İbn Fâris, Ebü'l-Hüseyin, Mu'cemu mekâyîsi'l-lüga, I-VI, nşr. Abdüssalâm Muhammed Hârûn, Beyrut: Dâru'l-fikr, ts.
İbn Manzûr, Ebü'l-Fazl, Lisânü'l-Arab, I-VI, nşr. Abdullah Ali el-Kebîr v.dğr., Kahire: Dâru'l-maârif, ts.
İsfahânî, Râgıb, el-Müfredât fî garîbi'l-Kur'ân, nşr. Muhammed Seyyid Kilânî, Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1961.
Kâdî Beyzâvî, Tavâli'u'l-envâr: Kelâm Metafiziği, nşr. ve çev. İlyas Çelebi - Mahmut Çınar, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
Kaya, Süleyman, Kur'an'da İmtihan, İstanbul: İnsan Yayınları, 2003.
Kılavuz, Ahmet Saim, "Kur'an ve Sünnet Bağlamında Kader Mes'elesi", İnsan İrâdesi ve Kudret-i İlâhiyye Bağlamında Kader Mes'elesi (Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantısı), İstanbul, Aralık 12-13 2009, ed. İlyas Çelebi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014, s. 199-221.
Kurtubî, Ebû Abdullah, el-Câmi' li-ahkâmi'l-Kur'ân, I-XXIV, nşr. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Beyrut: Müessesetü'r-risâle, 2006.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Kitâbü't-Tevhîd, nşr. Bekir Topaloğlu - Muhammed Aruçi, Beyrut: Dâru Sâdır, 2007.
Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Te'vîlâtü'l-Kur'ân, I-XVII, nşr. Ahmet Vanlıoğlu v.dğr., İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2010.
Mavil, Kılıç Aslan, "Güncel 'Kader' Tartışmalarına Bir Katkı", Kelâm Araştırmaları Dergisi 14/2, (2016): 408-442.
Mavil, Kılıç Aslan, "Te'vîl Meselesine Dâir Metodik ve Bütüncül Bir Tahlil Denemesi", Kelâm Araştırmaları Dergisi 10/2, (2012): 41-56.
Mevdûdî, Ebü'l-A'lâ; Tefhîmu'l-Kur'ân, I-VII, çev. Muhammed Han Kayanî v.dğr., İstanbul: İnsan Yayınları, 1996.
Nesefî, Ebü'l-Berekât; el-İ'timâd fi'l-i'tikâd, Süleymaniye Ktp., Fatih, nr. 3085.
Nesefî, Ebü'l-Muîn, Tebsıratü'l-edille fî usûli'd-dîn, I-II, nşr. Hüseyin Atay - Şaban Ali Düzgün, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
Özdemir, Metin, "Problematik Boyutlarıyla Kader Mes'elesi", İnsan İrâdesi ve Kudret-i İlâhiyye Bağlamında Kader Mes'elesi (Tartışmalı İlmî İhtisas Toplantısı), İstanbul, Aralık 12-13 2009, ed. İlyas Çelebi, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2014, s. 19-74.
Öztürk, Mustafa, "Bilge Kul-Musa Kıssası ve İslâm Kültüründe Hızır Mitosu", Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14-15, (2003): 245-281.
Öztürk, Resul, "İslam Düşüncesinde Kaderci Anlayışın Sosyal ve Kültürel Temelleri", Kelâm Araştırmaları Dergisi 9/1, (2011): 127-155.
Seyyid Kutub, Fîzılâli'l-Kur'ân, I-XVI, çev. M. Emin Saraç v.dğr., İstanbul: Hikmet Yayınları, ts.
Uludağ, Süleyman, "Hızır", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1998, c. XVII, s. 409-411.
Yazıcıoğlu, Mustafa Sait, Mâtürîdî ve Nesefî'ye Göre İnsan Hürriyeti Kavramı, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1997.
Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur'an Dili, I-X, s.nşr. İsmail Karaçam v.dğr., İstanbul: Feza Gazetecilik, ts.