Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynler ile Sağlıklı Çocuk Sahibi Ebeveynlerin Dinî Başa Çıkma, Umut ve Sabır Düzeylerinin Karşılaştırılması

Araştırmada, engelli çocukların ebeveynleriyle sağlıklı çocuk sahibi ebeveynlerin dini başa çıkma, umut ve sabır düzeylerinin incelenmesi ve karşılaştırılması amaçlanmıştır. Kişisel bilgi anketi, dinî başa çıkma, umut ve sabır ölçeğinin kullanıldığı araştırma, Afyonkarahisar’da özel eğitim uygulama okullarında öğrenim görmekte olan orta ve ileri düzeyde zihinsel engelli ve otistik çocukları olan ebeveynler ile sağlıklı çocukları olan ebeveynlerden basit tesadüfî örnekleme yoluyla seçilen örneklem grubu üzerinde gerçekleştirilmiştir. Veriler t testi yapılarak analiz edilmiş, olumlu dinî başa çıkma ve olumlu dini başa çıkmanın Allah’a yönelme ve dinî yalvarma alt boyutlarında engelli çocuk sahibi ebeveynlerin puanlarının sağlıklı çocuk sahibi ebeveynlerin puanlarından anlamlı derecede daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. İki grubun olumsuz dinî başa çıkma, umut ve sabır puanları arasında anlamlı bir farklılaşmaya rastlanmamıştır.

Anahtar Kelimeler:

Engelli Çocuk Sahibi Olmak, Sağlıklı Çocuk Sahibi Olmak, Dinî Başa Çıkma, Umut

The Comparison of Parents with Disabled Children and Parents with Healthy Children in Terms of Their Levels of Religious Coping, Hope and Patience

In the present research, it was aimed to examine and compare parents with disabled children and parents with healthy children in terms of their levels of religious coping, hope and patience. A personal information questionnaire, religious coping, hope and patience scales were used in this study. In the research, the questionnaires were applied to the parents having children with moderate and advanced mental disabilities and with autistic disorder studying in special education schools and the parents of healthy children in Afyonkarahisar. The sample group, the parents of healthy children, was selected by simple random sampling method/technique. The obtained data were analyzed using t test. The findings indicated that the parents with disabled children had higher scores in “Positive Religious Coping” and two sub-scales of positive religious coping: “Heading towards God” and “Religious Pleading” than the parents with healthy children. There was no significant difference found between scores of the parents with disabled children and parents with the healthy children with regards to “negative religious coping, hope and patience”.

Keywords:

Parents with Disabled Children, Parents with Healthy Children, Religious Coping, Hope,

PDF

___

Ayten, Ali, Tanrı’ya Sığınmak- Dinî Başa Çıkma Üzerine Psiko-Sosyal Bir Araştırma, İz Yayıncılık, İstanbul 2012.
Bahadır, Abdulkerim, “Hayatın Anlam Kazanmasında Psikososyal Faktörler ve Din”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6 (2000), ss. 185-230.
Bahadır, Abdulkerim, İnsanın Anlam Arayışı ve Din-Logoterapik Bir Araştırma, (İkinci Baskı), İnsan Yayınları, İstanbul 2011.
Baltaş, Acar, Baltaş, Zuhal, Stres ve Başaçıkma Yolları, (22. Basım), Remzi Kitabevi, İstanbul 2004.
Bjorck, Jeffrey P.,Cohen Lawrence H., “Coping With Threats, Losses and Challenges”, Journal of Social and Clinical Psychology, Vol: 12, No: 1, 1993.
Budak, Selçuk, Psikoloji Sözlüğü, (4. Baskı), Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara 2009.
Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, (6. Baskı), Paradigma Yayınları, İstanbul 2005.
Ciğerli Özlem, Topsever Pınar, Alvur T. Müge, Görpelioğlu Süleyman, “Engelli Çocuğu Olan Anne-Babaların Tanı Anından İtibaren Ebeveynlik Deneyimleri: Farklılığı Kabullenmek”, Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care (TJFMPC), 8/3, 2014, ss.75-81
Corsini, Raymond J., “Hope”, The Dictionary of Psychology, Psychology Press Taylor&Francis Group, New York, 2002.
Cüceloğlu Doğan, İyi Düşün Doğru Karar Ver, 37. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2001.
Doğan Mebrure, Gülmez Çiğdem, “Sabır Ölçeğinin Türkçeye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 42, Erzurum 2014, ss. 263- 279.
Doğan Mebrure, Dua ve Psikolojik Etkileri, Emin Yayınları, Bursa 2015.
Doğan Mebrure, Sabır Psikolojisi- Pozitif Psikoloji Bağlamında Bir Araştırma, Çamlıca Yayınları, İstanbul 2016.
Efe Adem, “ Engelli Çocuk ve Ailelerinin Sorunlarının Belirlenmesi ve Bunların Çözümünde Dinin Rolü (Isparta Spastik Çocuklar Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi Örneği)”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2006/1, S:16, ss. 169-198.
Ekşi Halil, Başaçıkma, Dinî Başaçıkma ve Ruh Sağlığı Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2001.
El-İsfahanî, Ragıb, Müfredat Elfazi’l Kur’an-Kur’an Kavramları Sözlüğü, (3. Baskı), (Çev.: Yusuf Türker), Pınar Yayınları, İstanbul Mayıs 2012.
Encyclopedia of Primar Prevention and Health Promotion, “Agenting Thinking”, (Ed. Thomas p. Gullotta&MartinBloom), Kluwer Academic/Plenium Publishers, New York 2003.
Eryılmaz Nurten, Pekuslu Saadet, Kayacı Melek, “Engelli Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Depresyon Düzeyi ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi”, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2007; 10: 1, s.44, ss. 41-48.
Eryücel Sema, “Yaşam Olayları ve Olumlu Dinî Başa Çıkma”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2013 , 10/ 23, ss. 251-271.
Goleman, Tara Bennett, Duyguların Simyası: Kalbinize Giden Yolu Aklınızla Açın, (Çev.: Ebru Kılıç), Alfa Yayınları, İstanbul Mayıs 2003.
Hauser Penny – Howel Crawand Angela, “Disabilities and Development”, Handbook of Psychology, Developmental Psychology, (Ed. Irving B. Weiner, Donald K. Freedheim), Canada 2003, John Wiledy Sons, Inc.,Hoboken New Jersey.
Hood, R. W.,Spilka, B., Hunsberger, B. andGorsuch, R., ThePsychology of Religion: An Empirical Approach (2nd Edition), The Guilford Press, New York 1996.
İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Cemalüddin Muhammed b. Mükerrem, Lisanü’lArab, Daru’l Maarif, Kahire tsz.
İçmeli Celalettin, Ataoğlu Ahmet, Canan Fatih, Özçetin Adnan, “Zihinsel Özürlü Çocukları Olan Ebeveynler ile Sağlıklı Çocuklara Sahip Ebeveynlerin Çocuk Yetiştirme Tutumlarının Karşılaştırılması”, Düzce Tıp Fakültesi Dergisi, 2008; 3, ss.21-28.
Kara Elif, “Zihinsel Engelli Çocukları Olan Ailelerin Çocuklarının Durumunu Dini Açıdan Değerlendirmeleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2008, Sayı: 26-27, ss. 317-331.
Karaca, Faruk, Din Psikolojisi, Eser Ofset Matbaacılık, Trabzon 2011.
Karadağ Gülendam, “Özel Gereksinimi Olan Çocuğa Sahip Ebeveynlerin Yaşadığı Zorluklar ve Çözüm Önerileri”, TAF Preventive Medicine Bulletin, 2014;13(6), ss. 491-494.
Kaytez Nazan, Durualp Ender, Kadan Gül, “ Engelli Çocuğu Olan Ailelerin Gereksinimlerinin ve Stres düzeyinin İncelenmesi”, Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2015, 4 /1, ss. 197-214.
KırbaşZila Özlem, Özkan Hava, “Down Sendromlu Çocukların Annelerinin Aile İşlevlerini Algılama ve Sosyal Destek Düzeylerinin Değerlendirilmesi”, İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastanesi Dergisi, 2013; 3(3), ss. 171-180.
Köksal Güler, Kabasakal Zekavet, “Zihinsel Engelli Çocukları Olan Ebeveynlerin Yaşamlarında Algıladıkları Stresi Yordayan Faktörlerin İncelenmesi”, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi 32 (2012), ss. 71-91.
Kula, Naci, Bedensel Engellilik ve Dinî Başa Çıkma, Dem Yayınları, İstanbul 2005.
Kula Naci, “Engelli Birey ve Ailesinin Psiko-sosyal Sorunları ve Manevi Destek”, Din, Felsefe ve Bilim Işığında Engelli Olmak ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri, İstanbul 2012, ss. 74-107.
Kunz, G., “Simplicity, Humility, Patience”, (Ed. İn E.E Gantt& R.N. Williams), Psychology for the Other: Levinas, Ethics and Practice of Psychology, (ss. 118-142), 2002, Pittsburgh, PA: Duquesne University Press.
Küçükcan, Talip, Köse Ali, Doğal Afetler ve Din- Marmara Depremi Üzerine Psiko-Sosyolojik Bir İnceleme, Türkiye Diyanet Vakfı Yayın Matbaacılık ve Ticaret İşletmesi, Ankara 2006.
Lafçı Diğdem, Öztunç Gürsel, Alparslan Z. Nazan , “Zihinsel Engelli Çocukların (Mental Retardasyonlu Çocukların) Anne ve Babaların Yaşadığı Güçlüklerin Belirlenmesi”, Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2014;3(2), ss. 723-735.
Lazarus, Richard S. &Folkman Susan, Stress, AppraisalandCoping, Springer Publishing Company, New York 1984.
Machenzie Elizabeth R.,Rajagopal Doris E., Meibohm Margaret, LavizzoRisa, “Spritual Support and Psychological Well-Being: Older Adults’Perceptions of the Religion and Health Connection”, Alternative Terapies in Health and Medicine, Nov 2000, Vol: 6, No: 6, ss. 37-43.
MacIntyre, Alasdair, Ethik’in Kısa Tarihi- Homerik Çağdan Yirminci Yüzyıla, Paradigma Yayınları, İstanbul 2001.
Merriam- Webster’s Dictionary of Synonyms, Merriam- Webster, IncorporatedSpringfield Massachusetts, USA 1984.
Okanlı Ayşe, Ekinci Mine, Gözüağca Derya, Sezgin Serap, “Zihinsel Engelli Çocuğa Sahip Ailelerin Yaşadıkları Psikososyal Sorunlar”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 2004, s. 1-8
Pargament, Kenneth I.,Kennell Joseph, Hathaway William, Grevengoed Nancy, Newman Jon, Jones Wendy, “Religion and the Problem Solving, Process: Three Styles of Coping”, Journal for the Scientific Study of Religion, 1988, ss. 90-104.
Pargament, Kenneth I., “Religious Methods of Coping: Resources for the Conservation and Transformation of Significance “, (Ed. P. Edward Shanfranske), Religion and the Clinical Practice of Psychology, 1996, Washington DC: American Psychological Association, ss. 215-239.
Pargament, Kenneth I, Bruce W. Smith, Harold G. Koening, Lisa Perez, “Patterns of Positive and Negative Religious Coping with Major Life Stressors”, Journal for the Scientific Study of Religion, 1998, Volume: 37, Issue: (4), ss. 710-724.
Pargament, K. I. And Brant, C. R.,“Religion and Coping”, In Handbook of Religion and Mental Health(Ed: H. G. Koenig), Academic Press, San Diego 1998, ss. 111-128.
Pargament, Kenneth, Koening Harold G Perez Lisa M, “The Many Methods of Religious Coping: Development and İnitial Validation of RCOPE”, Journal of Clinical Psychology, 2000, Vol. 56 (4), ss. 519-543.
Pargament, Kenneth I.,Tarakeshwar Nalını, Ellison Cristopher G., Wulf Keith M., “Religious Coping Among the Religious: The Relationships Between Religious Coping and Well-being in a National Sample of Presbyterian Clergy, Elders, and Members”, Journal for the Scientific Study of Religion, 40: 3 (2001)
Pargament, Kenneth, “Acı ve Tatlı: Dindarlığın Bedelleri ve Faydaları Üzerine Bir Değerlendirme”, (Çev.: Ali Ulvi Mehmedoğlu), Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C: 5, S: 1, Ocak-Haziran 2005, ss. 279-313.
Pargament, Kenneth I.,Ano Gene G., Wachholtz Amy B., “The Religious Dimension of Coping: Advances in Theory, Research and Practice”, Psychology of Religion and Sprituality, (Ed. Raymond F. Paloutzian, Crystal L. Park), The Guilford Press, NewYork 2005, ss. 479-495.
Redhouse, İngilizce-Türkçe Sözlük, ( 20. baskı), Redhouse Yayınevi, İstanbul 1993.
Rudd, Anthony, “Kierkegaard On Patience And Temporality Of The Self- The Virtues of a Being in Time”, Journal of Religious Ethics, JRE 36, 3, 2008, ss. 491-509.
Sayar Kemal, Merhamet, (2.Baskı), Timaş Yayınları, İstanbul 2008.
Schnitker, Sarah and Emmons Robert, “Patience as Virtue: Religious and Psychological Perspectives”, Research in the Social Scientific Study of Religion, Volume: 18, Leiden 2007, ss. 176-207.
Schnitker, Sarah Ann, An Examination of Patience and Well-being, (Dissertation Doctor of Philosophy in Psychology), California 2010.
Schnitker, Sarah Ann, “An Examination of Patience and Well-Being”, The Journal of Positive Psychology, Vol: 7, No: 4, July 2012, ss. 263-280.
Seligman, Martin E.P., “Positive Psychology, Positive Prevention and Positive Therapy” , (Ed. C.R.Snyder, Shane J. Lopez), Handbook of Positive Psyhology, (ss. 3-9), Oxford University Press, New York 2002.
Snyder, C.R.,Kevin L. Rand and David R Sigmon, “Hope Theory- A Member of The Positive Psychology Family”, (Ed. C.R.Snyder, Shane J. Lopez), Handbook of Positive Psyhology, (ss. 257-276) Oxford University Press, New York 2002.
Snyder, C.R., Hal S. Shorey, Jennifer Cheavens, Kimberley Mann Pulvers, Virgil H. Adams III and Cynthia Wiklund, “Hope and Academic Success in College”, Journal of Educational Psychology, 2002, Vol: 94, No: 4, ss. 820-826.
Seligman, Martin, Gerçek Mutluluk- Kalıcı Doyum Potansiyelinizi Gerçekleştirmek İçin Yeni Olumlu Psikolojinin Kullanılması, (Çev.: Semra Kunt Akbaş), HYB Basım Yayın, Ankara 2007.
Tarhan, Nevzat, Makul Çözüm- Aile İçi İletişim Rehberi, (2. Baskı), Timaş Yayınları, İstanbul 2004.
Tarhan, Nevzat, Duyguların Psikolojisi, (10.Baskı), Timaş Yayınları, İstanbul 2011.
Tarhan Sinem, Bacanlı Hasan, “Sürekli Umut Ölçeği’nin Türkçe’ye Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, The Journal of Happiness &Well-Being, 2015, 3(1), ss. 1-14.
Turfe, Tallal Alie, Patience in İslam: Sabr, ( 1st used ), Tahrike Tarsile Qur’an Inc.,Elmhurst, New York 1996.
Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, ( Yeni Baskı), Türk Tarih Kurumu Basım Evi, Ankara 1988.
Todd D. Little, C.R. Snyder& Michael Wehmeyer, “The Agentic Self: On The Nature and Origins of Personal Agency Acroos the Lifespan”, The Handbook of Personality Development, Lawrence Erlbaum Associates, April 28, 2006.
Usta Mustafa, “Özel Eğitim Gerektiren Birey, Aile ve Din Eğitimi”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 20.sayı, 2009, ss.75-110.
Uysal Derya Demir, Talasemili Ergenlerin Umut Düzeylerinin Belirlenmesi, Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Aydın 2014.
Ünal Nurten, Dinî İnanç İbadet ve Duanın Umutsuzlukla İlişkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 1998.
Yıldırım Arzu, Hacıhasanoğlu Aşılar Rabia, Karakurt Papatya, “ Engelli Çocukların Annelerinin Ruhsal Durumlarının Belirlenmesi”, İ.Ü.F.N. Hem. Derg (2012) Cilt 20 - Sayı 3: 200-209
Yöndem, Zeynep Deniz, Kişilik Dinamikleri ve Stresle Başetme, (2. Baskı), Efil Yayınevi, Ankara 2011.
Sayar Kemal, “Sabır”, Erişim Tarihi: 4 Haziran 2012 http://www.kemalsayar.com/sayfalar.asp?s=240