Abdülmecid Efendi'nin Hayatı Ve Halife Seçilmesinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde Yaşanan Tartışmalar

İtilaf Devletleri, Kurtuluş Savaşı’ndaki mağlubiyetlerinin ardından gerçekleştirilecek olan Lozan Barış Görüşmelerine hem Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti’ni hem de İstanbul Hükümeti’ni davet etmiştir. İkili ayrılık çıkararak avantaj elde etmeye çalışan İtilaf Devletleri’nin bu tavrına karşı TBMM’nin 1 Kasım 1922 tarihinde saltanatı kaldırmasının ardından sadece halife sıfatı kalan Vahdettin, can güvenliği kalmadığı gerekçesiyle firar ederek İngilizlere sığınmıştır. Bu olayın ardından TBMM, boş kalan hilafet makamına yeni birisini seçmek maksadıyla toplanmıştır. Önce gizli sonra açık gerçekleşen oturumlarda, kimin halife seçileceğinden çok seçilen halifenin nerede kalacağı tartışılmıştır. Meclisteki birçok mebus İstanbul’un işgal altında olduğunu ve işgal altındaki halifeye biat etmenin caiz olmadığını iddia etmiştir. Bazı vekiller ise İngiliz baskısı altındaki İstanbul’da kalacak olan bir halifenin İngilizlerden güç alarak padişahlık ilan edebileceğini öne sürmüştür. Tartışmaların sonucunda meclisin kararlarına uyacağına dair senet imzalayan Abdülmecid Efendi halife seçildi ve 24 Kasım 1922 tarihinde İstanbul’da, meclis tarafından seçilen heyetin de katılımıyla yeni halifeye biat töreni düzenlendi.

Anahtar Kelimeler:

Abdülmecid Efendi, Son Halife, TBMM Tartışmaları, Hilafet, Osmanlı Devleti

Abdulmecid Efendi’s Life and the Discussions that Occurred in the Grand National Assembly of Turkey During His Election as a Khalifa

After their defeat in the Turkish Independence War, the Allied Powers invited both the Istanbul Government and the GNAT Government to the Lausanne Peace Conference. Against that move of the Allied Powers, which tried to gain an advantage by creating a division between the two parties, the GNAT legislated the abolition of sultanate on November 1, 1922 causing Sultan Vahdettin who now only had the title of khalifa to take refuge in Britain because of having no security of life. Following that event, the GNAT convened to elect a new khalifa. During the sessions which were closed first and open later, discussions were centered on where the new khalifa would live rather than who would be elected as the new khalifa. Majority of the deputies in the assembly argued that Istanbul was under an occupation, so it would not be lawful to obey a khalifa under occupation. On the other hand, some deputies claimed that if the new khalifa stayed in Istanbul, which was under a British pressure, he could declare himself as a new sultan thanks to the support of the British powers. As a result of long discussions, Abdulmecid Efendi who signed a title deed assuring that he would abide by the decisions to be made by the assembly was elected as the new khalifa and an allegiance ceremony was arranged for the new khalifa with the participation of a committee selected by the assembly in Istanbul on November 24, 1922.

Keywords:

Abdulmecid Efendi, Last Khalifa, GNAT Discussions, Caliphate, Ottoman Empire,

PDF

___

Disiplinlerarasi Calismalar Dergisi, 37(2).Küçük, C. (1988). Abdülmecid Efendi Son Osmanlı Halifesi. TDV İslâm Ansiklopedisi, 1988(1), 263-264.Özdemir, M. N. (2008). Abbasi halifeleri ile Büyük Selçuklu Aşiroğlu, O. G. (2011). Son Halife. İstanbul: Çatı Kitapları.Avcı, C. (1998). Hilafet. TDV İslâm Ansiklopedisi, 1988(1), 546-553.Aytepe, O. (2002). Yeni Belgelerin Işığında Halifeliğin Kaldırılması ve Hanedan Üyelerinin Yurtdışına Çıkarılmaları. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 8(29).Eken, H. (1990). Abdülmecid Efendi’nin Halifeliğe Seçilmesi. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Atatürk Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü.Kandemir, F. (2015). Son Halifenin Son Günleri. İstanbul: Yağmur Yayınevi.Kırpık, C. (2010). II. Meşrutiyet’ten Sonra Şehzade Eğitiminde Değişim. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2010(21), 99-130.Köse, H. M. (2014). Hulefâ-yi Râşidîn Döneminden Emevîlere Geçişin Siyasi Anlamı: Hilafet-Mülk Tartışması. Dîvân: Journal of Interdisciplinary Studies/Dîvân: Sultanları arasındaki münasebetler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (24), 315-367.Satan, A. (2016). Son Halife Abdülmecid Efendi. İstanbul: Yazıgen Yayınevi.Suyûtî, C. (2004). Halifeler Tarihi. (O. Özatağ, Çev.) İstanbul: Ötüken Neşriyat AŞ.TBMM. (1960). Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi (Cilt: 24-25). Ankara: TBMM Matbaası.TBMM. (1985). Türkiye Büyük Millet Meclisi Gizli Celse Zabıt Ceridesi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.Yağbasan, E. (2014). Halife Abdülmecid Efendi ve Sanatı. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Yıldız, H. D. (1998). Abbasiler. TDV İslâm Ansiklopedisi, 1988(1), 31-48.Yücesoy, H. (2007). Allah'ın Halifesi, Dünyanın Kadısı: Bir Dünya İmparatorluğu Olarak Hilafet. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, (22), 87-106.