19. Yüzyılın Sonlarında Osmanlı Devleti’nde Bir Salgın ve Alınan Önlemler: Çanakkale Çatalçam Köyü

Salgın hastalıklar tarih boyu savaşlarla birlikte insanlık adına en büyük felaketlerden birisi olmuştur. Salgın hastalılar devletleri siyasi, ekonomik ve psikolojik olarak derinden etkilenmiştir. Tarih boyu cüzzam, sıtma, veba, tifo, tifüs, frengi, kolera, dizanteri, kızamık ve benzeri birçok hastalık salgın haline gelerek toplu ölümlere neden olmuştur. Bu salgınlar çeşitli virüs salgınları olup genellikle sağlıksız koşullarda ortaya çıkarak yayılmışlardır. Günümüzde yaşanan koronavirüs salgını da Çin’in Wuhan şehrinde sağlıksız ortamlarda ortaya çıkarak, küreselleşen dünyada tarihin en hızlı yayılan virüsü olarak pandemik bir salgın haline gelmiştir. Bu durum da bize tıp alanında ne kadar gelişme yaşanırsa yaşansın pandemi haline gelebilecek salgınların önüne geçilemediği/geçilemeyeceğini göstermektedir. Koronovirüs salgını tarihte yaşanan diğer salgınlardan aslında pek farklı olmadığı tarihe bakıldığı zaman çok rahat anlaşılacaktır. Bu çalışmada Osmanlı Devleti’nin 19. yüzyılının sonlarında Çanakkale’nin Çatalçam köyünde yaşanan bir salgın hastalığı ve bu hastalık karşısında devletin aldığı tedbirler ile doktor heyetinin teftiş sonucu hazırladıkları rapor değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı, Salgın, Tifo, Karantina, Çatalçam

An Epidemic and the Measures Taken in the Ottoman Empire in the Late 19th Century: Çanakkale Çatalçam Village

Epidemics diseases have been one of the greatest disasters on behalf of humanity, along with wars throughout history. Epidemic diseases have deeply affected states politically, economically and psychologically. Throughout history, many diseases such as leprosy, malaria, plague, typhoid, typhus, syphilis, cholera, dysentery, measles and so on have become epidemics and caused mass deaths. These outbreaks are a variety of outbreaks of the virus and have spread, often occurring in unsanitary conditions. Today's Coronavirus outbreak has also emerged in unhealthy environments in Wuhan, China, and has become a pandemic pandemic as the fastest-spreading virus in history in the globalized world. The coronovirus outbreak is not very different from other outbreaks in history.In this study, the Ottoman Empire's 19th. at the end of the century, an epidemic disease was studied in Çatalçam village of Çanakkale. And the measures taken by the state against this disease and the report prepared by the board of physicians as a result of the inspection were tried to be evaluated.

Keywords:

Ottoman, Epidemic, Typhoid, Quarantine, Çatalçam,

PDF

___

AK, M. (2011). “19. Yüzyılda Antalya’da Kolera Salgını”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 4. S. 17, Bahar, s. 254-268.
AYAR, M.-KILIÇ, Y. (2017). “Osmanlı’da Vebanın Sona Erişine Dair Bir Değerlendirme”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 17/2 Kış, s.163-181.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşiv Başkanlığı, Yıldız Sadaret Hususi (BOA. Y.A. HUS.) 180/82.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşiv Başkanlığı, Yıldız Sadaret Hususi (BOA. Y.A.HUS.) 180/86.
Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşiv Başkanlığı, Yıldız Sadaret Hususi (BOA.Y.A.HUS.) 180/95.
ÇALIK, R.-TEPEKAYA, M. (2016). “Birinci Dünya Savaşı Esnasında Anadolu’daki Salgın Hastalıklar ve Ermeniler”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 16, Konya, s. 205-228
GÜL, A. (2009). “19. Yüzyılda Erzincan Kazasında Salgın Hastalıklar (Kolera, Frangi, Çiçek ve Kızamık)”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 41, Erzurum, s. 239-270.
KILIÇ, O. (2004). Eskiçağdan Yakınçağa Genel Hatlarıyla Dünyada ve Osmanlı Devleti’nde Salgın Hastalıklar, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmalar Merkezi Yayınları No:6 Tarih Şubesi Yayınları No:5, Elâzığ.
KOCAOĞLU, B. (2017). “Veba Hastalığının Osmanlı Ordusuna Etkisi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.28, 2017/3, s. 209-216. MERCAN, B. (2017). XIX. Yüzyılda Osmanlı’da Çiçek Salgınları ve Çiçek Hastalığı ile Mücadele, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırklareli.
ÖLMEZ, A. (2013). “İkinci Abdülhamid Döneminde Koruyucu Hekimlik ve Bazı Vesikalar, Belgeler, S. 34, s. 87-107.
ÖZCAN, M.-AYDIN ER, R.-POLATEL O. (2015). “XX. Yüzyıl Başlarında İzmit’te Salgın Hastalıklarla Mücadele Aşı Çalışmaları”, Uluslararası Gazi Akça Koca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, C.1, Kocaeli, s. 955-963.
ÖZER, S. (2016). “I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nde Tifüs (Lekeli Humma) Salgını”, Belleten, C. LXXX, S. 287, Ankara, s. 219-260.
PANZAC, D. (1997). Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
SARIYILDIZ, G. (2004). “Karantina”, Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 24, İstanbul, s. 463-465.
ŞİMŞEK, F. (2014). “19. Yüzyılın İkinci Yarısında Osmanlı Liman Kentlerinde Karantina Uygulaması”, Berna Türkdoğan Uysal Armağan Kitabı, Ankara: Sonçağ Yayınları, s. 399-412.
TURHAN S. S. (2013). XIX. Yüzyılda Çukurova’da Doğla Afetler ve Salgın Hastalıklar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
TURHAN S. S. (2020). “XIX. Yüzyıl ile XX. Yüzyıl Başlarında Safranbolu’da Doğal Afetler”, Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, X: 15, S. 29, s. 69-85.
YAĞCIOĞLU, N. (2019). Tanzimat Sonrası Osmanlı’da Salgın Hastalıklara Karşı Alınan Önlemler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzincan.
YILDIRIM, N. (1985). “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Koruyucu Sağlık Uygulamaları, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. 5, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 1320-1338.
YILDIRIM, N. (2006). “Su ile Gelen Ölüm: Kolera ve İstanbul Suları”, Toplumsal Tarih, S. 145, Ocak, s. 1-11.
YILDIRIM, Nuran, (2006). “Osmanlı Coğrafyasında Karantina Uygulamalarına İsyanlar Karantina İstemezük”, Toplumsal Tarih, S. 150, Haziran, s. 18-27.
YILMAZ, Ö. (2017). “1847-1848 Kolera Salgını ve Osmanlı Coğrafyasındaki Etkileri”, Avrasya İncelemeleri Dergisi, VI/1, s. 23-55.