Neo-liberal Politikaların Medya ve Kamu Hizmeti Yayıncılığına Etkisi

1970’lerde başlayan 1980’lerden sonra etkin bir şekilde varlığını hissettiren neo-liberal ekonomi politikaları dünyada iktisadi ve siyasi yapıları değiştirmiştir. Enformasyon teknolojilerinin hızla ilerlediği bu dönemde daralan piyasalar ve işsizlik yatırımcıların medyaya yönelmesine neden olmuştur. İletişim devriminin yaşandığı bu süreçte, dünyadaki ekonomik gelişmelere paralel bir düzlemde, 1980’lerden itibaren Türkiye’de de tecimsel yayıncılık anlayışı ortaya çıkmıştır. Sahiplik/mülkiyet yapısı geleneksel basın anlayışından farklı olan ticari yayıncılığın ağırlık kazandığı bu dönemde, sermaye-iktidar ilişkisinin karmaşıklaşması nedeniyle kamu hizmeti yayın anlayışı geri plana itilmiştir. Ancak fikri özgürlüklerin demokratik bir ortamda hür ifadesini bulacağı düşünülen ticari yayıncılık, süreç içinde tekelleşme yoluna gitmiş ve kamuoyu adına beklentileri boşa çıkarmıştır. Çalışma, ticari/özel yayıncılığın siyasal iktidara destek veren aynı zamanda iktidardan beklenti içinde olan mülkiyet yapısına; kamu hizmeti yayıncılığının bugünkü durumuna ve kamuoyunun ifade ve bilgiye ulaşmak gibi demokratik hak ve taleplerine çözüm olup olamayacağı üzerine odaklanmaktadır. Bu maksatla neo-liberal iktisadi politikalar odağa alınarak, iktidarın/egemenlerin kitle iletişim araçlarıyla ürettiği hegemonik ilişkiler eleştirel ekonomi politik bağlamda tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Eleştirel ekonomi politik, Medya, Neo-liberal politikalar, Kamu hizmeti yayıncılığı

The Impact of Neo-liberal Policies on Media and Public Service Broadcasting

The neo-liberal economic policy that started in the 1970’s and made its presence felt after the 1980’s has changed the economic and political structures of the World. In this period in which Information Technologies made quick progress, the rapidly shrinking markets and rampant unemployment caused investors to turn their attention towards media. In parallel to the recent economic developments in the 1980’s, a commercial approach towards broadcasting surfaced in Turkey. In the era in which commercial broadcasting whose ownership structure was different from the more traditional way of broadcasting was gaining traction, the proprietor and the party in power formed a complicated relationship that pushed back the mentality of public service broadcasting. Although at first it was thought as a place in which the freedom of expression would find voice, as time went on it transformed into a monopoly and failed the expectations of the public. This study focuses on the relationship between private broadcasting and power, the state of public service broadcasting and if it can be a solution for the public in areas such as expression or access to information. In this purpose the role of mass media in the production of hegemonic relationships in a neo-liberal environment is discussed with the focus on neo-liberal economic policies.

Keywords:

Political economy, Media, Neo-liberalism, Public service broadcasting,

PDF

___

Adaklı, Gülseren. Türkiye’de Medya Endüstrisi. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2006.
Ahmad, Feroz. Demokrasi Sürecinde Türkiye (1945-1980). Çev., Ahmet Fethi. İstanbul: Hil Yayınları, 1994.
Aslan, Kemal. İkna Ekranları. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi, 2014.
Başçı, Engin. “Kamu Hizmeti Yayıncılığı Düzenlemelerinde Halkın Katılım ve Temsiliyet Biçimleri Üzerine Bir Değerlendirme (İngiltere-Almanya-Türkiye Örnekleri)”. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi. 10/4 (2018): 59-74.
Canoruç, Mustafa Şenay. “Anayasal Kurum Olan TRT’nin ‘Özerkliği’”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi. 8/27 (2009): 16-45.
Çoban, Savaş. Hegemonya Aracı ve İdeolojik Aygıt Olarak Medya. İstanbul: Parşömen Yayıncılık, 2013.
Demir, Vedat. Türkiye’de Medya Siyaset İlişkisi. İstanbul: Beta Basım, 2007.
Duman, Kenan. “Deregülasyon Sonrası Kamu Hizmeti Yayıncılığı: RAI ve TRT Üzerine Karşılaştırmalı Analiz”. Ulakbilge. 6/20 (2018): 59-84.
Erdoğan, İrfan ve Korkmaz Alemdar. Öteki Kuram Kitle İletişim Kuram ve Araştırmalarının Tarihsel ve Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Ankara: Pozitif Matbaacılık, 2010.
Golding, Peter ve Graham Murdock. “Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik”. Çev., Beybin Kejanlıoğlu. Medya, Kültür, Siyaset. Der., Süleyman İrvan. Ankara: Pharmakon Yayınevi, 2014: 49-75.
Güngör, Nazife. İletişim Kurumlar Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2013.
Herman, Edward S. ve Noam Chomsky. Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği. Çev., Ender Abadoğlu. İstanbul: BGST Yayınları, 2006.
İçel, Kayıhan. Kitle Haberleşme Hukuku. İstanbul: Beta Yayınları, 2001.
İrvan, Süleyman. “Demokratik Sistemde Medyanın Rolü”. Birikim. 68-69 (1995): 76-83.
Kaya, Başak. “TRT 92 Milyon TL Zarar Etti”. Sözcü. 14.12.2019. https://www.sozcu.com.tr/2019/ekonomi/donmez-madencileri-zeytin-ureticisi-yaptik-5508990/.
KONDA. “KONDA Medya Raporu: Televizyonla Değişen Algılar, Sosyal Medyanın Yükselişi ve 10 Yıllık Medya Serüvenimiz 2008-2018”. 2019. https://konda.com.tr/wp-content/uploads/2019/12/KONDA_MedyaRaporu_HT2018.pdf/. (erişim 01.09.2020).
Marx, Karl ve Friedrich Engels. Alman İdeolojisi. Çev., Sevim Belli. Ankara: Sol Yayınları, 2004.
Media Ownership Monitor Türkiye. “Medya ve Siyaset”. Erişim 17 Ağustos, 2020. https://turkey.mom-rsf.org/tr/.
“Medya Konuşmaları: Kamu Hizmeti Yayıncılığı”. Açık Radyo. 13.06.2006. https://acikradyo.com.tr/arsiv-icerigi/medya-konusmalari-xiii-kamu-hizmeti-yayinciligi.
Muratoğlu, Bahar. “Bir Demokrasi Masalı: Özgür Birey, Bağımsız Medya”. Pivolka. 20/6 (2011): 9-11.
Mutlu, Erol. “Ne Olacak Bu Kamu Yayıncılığının Tarihi”. Medya Politikaları. Der., Beybin Kejanlıoğlu, Sevilay Çelenk ve Gülseren Adaklı. Ankara: İmge Kitabevi, 2001.
Özsever, Atilla. Tekelci Medyada Örgütsüz Gazeteci. İstanbul: İmge Kitabevi, 2004.
Pekman, Cem. “Avrupa Birliği’nde Kamu Hizmeti Yayıncılığının Finansmanı”. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi. 12/1-2 (2004): 335-349.
Raluca, Radu. “Europe’s Public Service Media: Between Responsibility and Accountability”. EJO: European Journalism Observatory. 21 Mart 2018. https://en.ejo.ch/media-economics/accountable-and-or-responsible-public-service-media-in-europe (erişim 1 Eylül, 2020).
Rumphorst, Werner. “The Position of Public Broadcasting in Europe: An Essential Territory for Cohesion”. Geneve: EBU (The European Broadcasting Union), 2004. Sadakaoğlu, Mustafa C. “Yeni Türk Sinemasında Modern Melodram Geleneksel Söylem”. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi. 12/28 (2019): 1183-1200.
Schram, Ashley, Arne Rückert, Ronald Labonte ve Benjamin Miller. “Media and Neoliberal Hegemony: Canadian Newspaper Coverage of the Trans-Pacific Partnership Agreement”. Studies in Political Economy. 16/97 (2016): 159-174.
Selen,Tavsife. “Çok Gazete Çok Bilgi Değilmiş Meğer!”. Bianet, 18.01.2003. http://bianet.org/bianet/print/16059-cok-gazete-cok-bilgi-degilmis-meger.
“The Future of Turkish Public Broadcaster TRT and Its Emplooyees in Peril”. Uni Global Union, 28.08.2018. https://www.uniglobalunion.org/es/node/39475.
“Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Gelirler Kanunu”. TRT. https://www.trt.net.tr/bandrol/mevzuat/.
“Türkiye’de Gazete ve Dergi Tirajları: 10 Yılda Yarı Yarıya Azaldı”. Journo, 20.07.2020. https://journo.com.tr/gazete-dergi-tiraj.
Uslu, İbrahim. “Televizyon Yayıncılığında Kamu Hizmeti Yayıncılığı”. Uzmanlık Tezi. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, 2011.
Yaylagül, Levent. “Eleştirel Ekonomi Politik Perspektiften Devlet ve Medya İlişkisi”. Maltepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 5/2 (2019): 134-152.