2005-2020 Yılları Arasında Verilen Film Destekleri Üzerine Eleştirel Ekonomi Politik Bir Değerlendirme

Sinemanın küresel çapta bir endüstri haline gelmesiyle birlikte Hollywood şirketleri film yapım, dağıtım ve gösterim ağlarında baskın bir konum elde ederek diğer film yapımlarının alanlarını daraltmışlardır. Bağımsız filmler; devlet destekleri, fon yardımları ve festival ödülleri gibi bütçeler sayesinde Hollywood’a karşı ekonomik olarak mevcudiyetini korumaya çalışırken kendilerini söz konusu Batılı alternatif kaynakların kriterlerine adapte etmek zorunda kaldıklarında kültürel bir hegemonyanın nesnesi haline geldikleri iddia edilir. Türkiye’de ise ulusal sinemayı güçlendirmek amacıyla, zaman içerisinde çeşitli eleştirilere maruz kalsa da 2004’te yürürlüğe girerek film yapımına destek vermeye başlayan 5224 sayılı “Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılması İle Desteklenmesi Hakkında Kanun” sayesinde pek çok filmin çekilebildiği görülmektedir. Bu çalışmada 5224 sayılı Kanun’un faaliyete geçmesinden itibaren geçen 15 yıllık sürede sinemaya yapılan desteklerin verilerine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır. Ardından eleştirel ekonomi politik bir perspektiften 5224 sayılı Kanun’a yönelik eleştirilere odaklanılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

5224 sayılı kanun, Film Yapım Desteği, Eleştirel ekonomi politik

Examination of the Film Incentives Provided Within the Years 2005-2020 from the Critical Economy Political Perspective

As cinema has become a global industry, Hollywood corporations have limited the scope of many film productions by having the leading role in film production, distribution, and streaming channels. While independent films attempt to retain their economic status against Hollywood thanks to the provided budgets such as government subsidies, grants, and festival awards, they claim to have become the object of a cultural hegemony when they had to adapt to the criteria of such aforementioned Western alternative sources. In Turkey, in order to strengthen the national cinema, even it is subject to several criticisms throughout time, the law entitled “Law on the Evaluation and Classification of Movies and About Their Incentives” with no 5224 which has been effective since 2004 and have been supporting the film production industry since then, many films’ production has been made possible in this way. In this study, examinations are performed on the data of the incentives provided to the cinema in the 15 years corresponding to the period since Law No. 5224 has been operational. Then the criticisms of Law No. 5224 addressed primarily from a critical political economy perspective.

Keywords:

Law no. 5224, Filmmaking Fund, Critical political economy,

PDF

___

Aspromourgos, Tony. Adam Smith and the Framing of Political Economy. New York: Routledge, 2009.
Bergfelder, Tim. “Avrupa Sinemasını Yeniden Düşünmek: Avrupa Sinema Tarihyazımı için Kavram ve Öneriler”. Toplumbilim Avrupa Sineması. 18 (2005): 191-200.
Birincioğlu, Yıldız Derya. “Popülist Söylemin Perde Arkası: 5224 Sayılı Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanun’a Dair Değerlendirmeler”. Moment. 6/1 (2019): 75-98.
Boztepe, Veli. “1960 ve 1980 Askeri Darbelerinin Türk Siyasal Sinemasına Etkileri”. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi. 27 (2017): 153-179.
Box Office Türkiye. “Yıllık Veriler”. Erişim 12 Haziran, 2020. https://boxofficeturkiye.com/yillik.
Box Office Türkiye. “Dağıtımcılar”. Erişim 12 Haziran, 2020. https://boxofficeturkiye.com/dagitimcilar.
Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Nijat Özön. Cilt 7. İstanbul: İletişim Yayınları, 1996. “Türk Sineması” maddesi.
Çakmur, Barış. “Kültürel Üretimin Ekonomi Politiği: Kültürün Metalaşmasında Temel Eğilimler”. Kültür ve İletişim. 1/2 (1998): 149-180.
Ceylan, Bülent. “40 Milyon Uçtu!”. Habertürk. 03 Şubat 2011. https://www.haberturk.com/kultur-sanat/haber/597682-40-milyon-uctu. (erişim 20.07.2020).
Çetin Erus, Zeynep. “Film Endüstrisi ve Dağıtım: 1990 Sonrası Türk Sinemasında Dağıtım Sektörü”. Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi. 4 (2007): 5-16.
Diker, Can. Şarkdöngü: Modern Mitlerin Dolaylı Anlatımı ve Türk Sineması’ndan Örnekler. İstanbul: Doruk Yayımcılık, 2020.
Elsaesser, Thomas. “Avrupa Sanat Sineması”. 25. Kare. 12 (1995): 3-10.
Erkılıç, Hakan. “Sinema Politikaları Çerçevesinde Filmlere Sağlanan Devlet Desteği”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 33 (2011): 57-71.
Esen, Şükran. Türk Sinemasının Kilometre Taşları. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2010.
Garnham, Nicholas. “Contribution to a Political Economy of Mass Communication”. Approaches to Media: A Reader. Der., Oliver Boyd-Barrett ve Chris Newbold. London, New York, Sydney, Auckland: Arnold Publishing, 1995: 216-221.
Golding, Peter ve Graham Murdock. “Kültür, İletişim ve Ekonomi Politik”. Çev., Beybin Kejanlıoğlu. Medya Kültür Siyaset. Der., Süleyman İrvan. Ankara: Ark Yayınları, 2. bs., 2002.
Harvey, David. Yeni Emperyalizm. Çev., H. Güldü. İstanbul: Everest Yayınları, 2004.
Herman, Edward Samuel ve Noam Chomsky. Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği. Çev., E. Abadoğlu. İstanbul: BSGT Yayınları, 2012.
Hızlan, Doğan. “Sinemacılara İpotek Baskısı”. Hürriyet Gazetesi. 12 Ağustos 2005. https://www.hurriyet.com.tr/sinemacilara-ipotek-baskisi-341659. (erişim 14.06.2020).
Işığan, Altuğ. “1970’lerden 1990’lara Türkiye’de Sinema Endüstrisi”. Yeni Film. 2 (2003): 33-42.
Kalemci, Arzu ve Şükrü Özen. “Türk Sinemacılık Sektöründe Kurumsal Değişim (1950-2006): Küreselleşmenin ‘Sosyal Dışlama’ Etkisi”. Amme İdaresi Dergisi. 44/1 (2011): 51-88.
Müjdeci, Kaan, Şenay Aydemir, Fırat Yücel ve Evrim Kaya (Yönetmenler), Kapalı Gişe: Türkiye’de Tekelleşen Film Dağıtımı, 2016.
Mattelart, Armand. İletişimin Dünyasallaşması. Çev., Halime Yücel. İstanbul: İletişim Yayınları, 2001.
Marx, Karl. Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı. Çev., Sevim Belli. Ankara: Sol Yayınları, 2011.
Marx, Karl ve Friedrich Engels. Alman İdeolojisi. Çev., Olcay Geridönmez ve Tonguç Ok. İstanbul: Kor Kitap, 2018.
Okur, Yamaç. “Türk Sinemasında Devlet Desteği Raporu 2020”. Erişim 24 Temmuz, 2020. https://yamacokur.wordpress.com/2020/04/28/turk-sinemasinda-devlet-destegi-raporu-2020.
Özyurt, Olkan. “Destek mi, Köstek mi?”. Radikal. 13 Şubat 2006. http://www.radikal.com.tr/kultur/destek-mi-kostek-mi-771620. (erişim 14.06.2020).
Özön, Nijat. Karagözden Sinemaya - Türk Sineması ve Sorunları. Ankara: Kitle Yayınları, 1995.
Resmî Gazete. “14 Temmuz 2004 tarihli 5224 Sayılı Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanun”. Erişim 21 Temmuz, 2020. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/01/20190130-7.htm.
Resmî Gazete. “18 Ocak 2019 tarihli 5224 sayılı Kanun Sinema Filmlerinin Değerlendirilmesi ve Sınıflandırılması ile Desteklenmesi Hakkında Kanunda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”. Erişim 21 Temmuz, 2020. http://www.mesam.org.tr/5224-sayili-kanun.
Sarvasy, Wendy. “J. S. Mill’s Theory of Democracy for a Period of Transition between Capitalism & Socialism”. Polity. 4 (1984): 567-587.
Schiller, Herbert. Mass Communication and American Empire. Colorado: Westview Press, 1992.
Tanrıöver, Hülya Uğur. Türkiye’de Film Endüstrisinin Konumu ve Hedefleri Araştırması. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası, 2011.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. “2005-2020 Sinema Destekleme Kurulu Kararları”. Erişim 12 Temmuz, 2020. https://rb.gy/fkr5li.
T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı. “‘Bakanlık ödenekli filmler hayal oldu, 40 milyon uçtu’ başlıklı habere yönelik açıklama”. Şubat 2011. https://www.turizmaktuel.com/haber/bakanlik-tan-40-milyon-uctu-aciklamasi. (erişim 20.06.2020).
Türkiye İstatistik Kurumu. “Türkiye’de Yıllara Göre Sinema İstatistikleri”. Erişim 12 Haziran, 2020. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=106&locale=tr.
Ulusay, Nejat. “Avrupa Merkezli Görsel‐İşitsel Kuruluşlar ve Türk Sineması”. Avrupa Birliği ve Türkiye’de İletişim Politikaları. Der., Mine Gencel Bek. Ankara: Ümit Yayıncılık, 2001.
Ulusay, Nejat. “Türk Sinemasındaki Dönüşüm ve Eurimages”. Avrupa Birliği ve Türkiye’de İletişim Politikaları: Pazarın Düzenlenmesi, Erişim ve Çeşitlilik. Der., Mine Gencel Bek ve Kevin Deirdre. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2005.
Wallerstein, Immanuel. The Modern World-System I: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century. Los Angeles: University of California Press, 2011.
Wasko, Janet. “What’s So ‘New’ About the ‘New’ Technologies in Hollywood? An Example of Study of Political Economy of Communications”. Rethinking Communication. Der., Brenda Dervin, Lawrence Grossberg, Barbara J. O’Keefe ve Ellen Wartella. New Delhi: Sage Publications, 1989: 474-485.
Williams, Raymond. Marxism and Literature. Oxford: Oxford University Press, 1977.
Vicarelli, Fausto. Keynes: the Instability of Capitalism. Londra: MacMillan Press, 1984.
Yaylagül, Levent. “Sinemanın Ekonomi Politiği”. Sermayenin Medyası Medyanın Sermayesi. Der., Selda Bulut. Ankara: Ütopya Yayınevi, 2009: 149-185.
Yüzyıl Biterken Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi. Cilt 14. Tuğrul Eryılmaz. İstanbul: İletişim Yayınları, 1996: 1180-1185. “1980 Sonrasında Türk Sineması” maddesi.
Yaşartürk, Gül. “Ödül ve Gişenin Birleşmeyen Hikayesi”. Skylife. Eylül 2010. https://www.skylife.com/tr/2010-09/odul-ve-gisenin-birlesmeyen-hikayesi. (erişim 20.06.2020).
Zaim, Derviş. “Odaklandığın Şey Gerçeğindir: Türkiye Sineması, Alüvyonik Türk Sineması ve Uluslararası Kabul”. Altyazı Aylık Sinema Dergisi. 78 (2008): 48-55.